ҚММУ Ф 4/3-04/03

2007ж. 14 маусымдағы №6 НХ

Қарағанды мемелекеттік медицина университеті

Хирургиялық стоматология кафедрасы


ДӘРІС


Тақырыбы: Жақ-бет аймағының абсцесстері мен флегмоналары. Жіктелу.


Пәні: HSP 4302 «Хирургиялық стоматология пропедевтикасы»


Мамандығы 051302 «Стоматология»


Курс: 4


Уақыты (ұзақтығы) 1 с


Қарағанды 2014 ж.


Кафедра отырысында бекітілген

«___»_____ 20___ж. №__ хаттамасы

Хурургиялық стоматология кафедра меңгерушісі, профессор__________Курашев А.Г.


Дәрістің құрылымы:

Тақырып: Жақ-бет аймағының абсцесстері мен флегмоналары. Жіктелу.

Дәрістің мақсаты: Студенттерге бет жақсүйек аймағының одонтогенді абсцесс және флегмонаның даму себептерін, патогенезін, клиникалық көрінісін, диагностикасы, емдеу принциптерін түсіндіру.

Дәріс жоспары:

1. 
   Этиология, патогенез.
   
2. 
   Клиникалық көрінісі.
   
3. 
   Диагностикасы.
   
4. 
   Емдеу принциптері.
   

Бет-жақ аймағының флегмонасы мен абсцестері.

Бет-жақ аймағының топографиялық анатомиясы қиын, ми, жұтқыншақ, көмей, көзге жақын орналасуы осы аймақтағы іріңді процестердің ағымына әсер етеді. Жаралы стоматит, хейлит, фурункулез сияқты т.б. аурулар кезінде мойын және бастың терісіндегі, шырышты қабатындағы жаралар нфекцияның кіру жолы болып табылады. Кейде жергілікті жансыздандыру кезінде инфекция кіруі мүмкін. Бірақ көптеген науқастарда бұл процесс одонтогенді болып табылады, өйткені парадонттың шеті, тістің жұмсақ және қатты тінінің ақауы инфекцияның кіру қақпасы болып табылады. Жақ-бет аймағындағы осындай абсцестер мен флегмоналар жақтың одонтогенді остеомиелитіне ұқсайды. Жақ парадонттың сынуымен шектелген жағдайда бұны жеке назологиялық ауру ретінде қарастырады.

Этиологиясы және патогенезі.

Осы аймақтағы флегмона мен абсцестің қоздырғышы болып жиі стафилококк, стрептококк, сирек — көк іріңді таяқша, ішек таяқшасы, анаэробтар табылады. кишечная палочка, анаэробы. Инфекциялық прцестердің таралуы жанасу жолымен, кейде лимфа арқылы таралады. Инфекцияның гематогенді таралуы сирек байқалады. Науқастың ағзасының сенсибилизациясы флегмона мен абсцестің патогенезінде басты рөл атқарады. Жедел респираторная инфекция, грипп, ангина, ағзаның суықтауы мен ысуы, созылмалы перидонтиттің өршуі немесе ауыз қуысын санациялау мақсатында тісті жұлу аурудың басталуына жиі себепші болады.

Клиникалық көріністері. Одонтогенді флегмона және абсцесс кезіндегі аурудың бірінші көріністері созылмалы перитониттің өршуіндегі көрініске ұқсайды. Сосын инфекциялық-қабыну процесінің жақтан тыс таралуын көрсететін бір немесе анатомиялық аймақтың зақымдалу көріністері байқалады. Бұл кезеңдегі мынандай көріністер байқалады: тісті қаққанда және тістегенде ауырсыну оның қозғалғыштығы, қызыл иектің қызаруы, қызба, нейтрофильді лейкоцитоз, ЭТЖ-ң жоғарылауы, протеинограмманың өзгеруі қан сарысуында С-реактивті белоктің анықталыуы. Жалпы бұл реакциялар әсірісе бірнеше немесе көптеген анатомиялық аймақтың зақымдалуы бар, іріңді қабыну процесі жайылған науқастарда айқын. Сонымен қатар олардың айқындылығы нифекция басталуының агрессивтілігіне, науқас ағзасының жалпы арнайы (аллергиялық) және иммунологиялық деңгейіне байланысты.


Бет- жақ және мойын аймағының абсцесі мен флегмонасы кезіндегі жергілікті патологиялық процестер келесі бес клиникалық көріністермен көрінеді: ісіну немесе инфильтрация (tumor), тіндердің жергілікті температурасы (calor) және қызметінің бұзылысы(finctio lesae).

Айтылып кеткен әр симптомның айқындылығы инфекция- қабынулық процестің орналасуына байланысты. Оның тері асты май немесе клетчаткалық қабатта дамуы ісіну (инфильтрация), гиперемия және жергілікті температураның жоғарылауы, осы процесс терең орналасқандағы симптомдарға қарағанда айқын. Бірақ терең флегмона мен абсцесс кезінде ауырсыну синдромы басым болады, жиі шайнау, жұту, тыныс алу, сөйлеу қызметтерінің бұзылыстары байқалады. Бұл шайнау бұлшықеттерімен, жұтқыншақпен, тілмен тығыз байланысқан терең клетчаткалық аймақтың орналасуының анатомиялық топографиясын білген кезде түсінікті болады. Жоғарыда аталған симптомдардың бірігуі осы немесе басқа аймақтарда орналасқан инфекция-қабынулық процесті сипаттайтын клиникалық көріністі түзеді.

Бірінші кестеде жақ айналасындағы негізгі аймақтар, инфекцияның ену жолдар, жергілікті симптомдардың айқындылығы жайлы мәліметтер бірінші кестеде көрсетілген. Осы мәліметтерді ажыратпалы диагностикада қолданады. Бірақта одонтогенді жақ айналасындағы флегмонасы мен абсцесі бар науқастағы клиникалық көріністер келтірілген кестедегі клиникалық көріністерге ұқсамайтындығын айта кету керек. Сонымен қатар шағымдардың сипаты мен айқындылық дәрежесі ауырсыну табалдырығының жеке сезімталдылығына байланысты.


Одонтогенді флегмона мен абсцестің клиникалық көрінісінде жедел және жеделдеу сатыларды ажыратады. Жедел саты қабынудың жергілікті көріністерінің үдеуімен, қызба, таяқша және жас нейтрофильдер мен нейтрофильді лейкоцитоз, ЭТЖ-ң жоғарылауымен айқындалған ағзаның жалпы реакциясымен сипатталады. Флегмона мен абсцестің өз еркімен және жасанды жолмен ашқан кезде жергілікті қабыну құбылыстарының бәсеңдеуі, қызбаның жойылуы, шеткері қанда лейкоциттердің саны мен сапасының қалыпқа келуі, аурудың жеделдеу сатыға өтуі тез болады. Бұл сатыда операциялық жараның жазылуы мен таралуы, жылан көздердің жойылуы, қабыну инфильтрациясының сорылуы байқалады. Егер операциялық жарадан немесе жыланкөздің өз уақытында таралуы болмаса, инфекциялы-қабынулық процесс көршілес анатомиялық аймақтарға, бас қаңқасына, мойынның, кеуде аралықтың терең клетчаткалық кеңістігіне таралады. Әдетте инфекциялы –қабынулық прцестер тамыр, жүйке, сілекей бездерінің өзектердің айналасындағы фасция және бұлшықет аралық аймақтағы клетчаткаға таралады.Фасциялар, апоневроздар және бұлшықеттер инфекцияның енбеуіне тосқауыл болады.

Иектік бұлшықеттің (m. buccinator) үстіндегі иектің артқы жоғарғы бөлігінде орналасқан Бишаның майлық комкасы (corpus adiposus Buchae), бет-жақ аймағындағы флегмона және абсцесі бар науқастарда инфекция-қабынулық прцестердің таралуында маңызды рөл атқарады. Осы аймақтағы инфекциялы-қабынулық процесс майлық комканың өсіндісі арқылы самай және самай асты шұңқырға, қанат-жақ кеңістікке таралады. Инфекция кері бағытта да таралуы мүмкін.

Диагнозды қабынудың жергілікті сипмтомдарын және ағзаның жалпы реакциясын ескере отырып қояды. Мысалы, лейкоцитоз* 10-103/мкл-ден, нейтрофилдердің 80%-ке жоғарылауы науқаста іріңдік процестің бар екенін көрсетеді. Тері астылық май қабатында инфекциялық процесс беткей орналасқан кезінде болатын оң флюктуациялық симптом іріңді қабынулық процестің дәлелі болып табылады. Терең орналасқан процесс кезінде қабынудың сипатын (серозды немесе іріңді) анықтау мақсатында функция жасайды. Ол үшін алдын ала жергілікті жансыздандыру жасайды, сосын жансызданған тін арқылы кең алаңы бар инфекциялық инені қабыну ошағының орталығына қарай жылжытады.

Асқыныстары.

Бет-жақ аймағында одонтогенді флегмонасы мен абсцесі бар науқастарда аурудың жедел сатысында мидың қатты қабығының көлденең және ойықты синусында тромбоз, менингоэнцефалит, медиастинит, сепсис,жеделдеу сатысында— аррозионды қан кету, тыртықтық контрактураның дамуы, актиномикотикалық инфекцияның қосылуы мүмкін. Сонымен қатар ауыз қуысы түбінде, жұтқыншақ маңы кеңістікте, тілдің негізіндегі флегмонасы бар науқастарда аурудың өршуі кезінде стенотикалық типті жедел тыныс алу жеткіліксіздігі асфиксияға дейін жетуі байқалады.

Жақ маңындағы тіндерде уақытымен дренирленбеген инфекциялы-қабынулы ошақта пайда болған жақтың екіншілік деструктивті остеомиелитті асқыныстар санына кіргізуге болады.

Емі. Жақ аймағындағы флегмона және абсцесті емдеу алдында дәрігер алдында тұрған міндетті анық түсіну керек. Аурудың жедел сатысында қабыну белгілерінің жойылуына, аймақтың шектелуіне , инфекцияның таралу процесінің шектелуіне, өмірге қажетті мүшелер мен жүйелердің қызметтерінің жақсаруына әкеледі. Осыған байланысты бірінші кезекте қоздырғыштың өмірін басу және іріңді эвакуциялау жолы арқылы инфекцияның агрецивтілігін төмендетеді. Іріңнің эвакуациясы «ubi pus, ibi evacus» принципі бойынша іске асырылады, инфекциялы-қабынулық ошақты ашу мақсатында ауыз қуысы немесе тері жағынан қоршап тұрған жұмсақ тінді ажыратады. Операциялық жетуді флегмонаның немесе абсцестің орналасуына байланысы таңдайды. Жұмсақтіндердің кесіндісінің ұзындығы инфильтраттың көлеміне сәйкес келуі керек.

Жергілікті инфильтрациялық немесе өтпелі жасыздандыру арқылы жақ айналасындағы тіндердегі инфекциялық-қабынулық ошақты ашу мақсатында ауыз ішілік тілу жасайды. Терең орналасқан абсцесс және флегмона кезінде тері жамылғысы жағынан жұмсақ тіндерді ажыратуды ингаляциялық немесе вена ішілік наркозбен жалпы жансыздандыру арқылы жасаған жөн. Наркозды реанимация әдісін білетін мамандандырылған реаниматолог жасайды. Мұндай маман жоқ болған кезде жергілікті инфилтрациялық жансыздандыруды өткізгіштік жансыздандырумен біріктіріп жүргізеді. Операция кезінде тіндердің максимальді керілуі және басылуын, сүйек үсті қабатының көп алыныуын алдын алу керек.

Инфекциялы-қабынулық ошақты ашқаннан және ішіндегі құрылымды алып тастағаннан кейін жара орнына жалпақ резиналы немесе мақталық дәкелі дренажды, эксудаттың үнемі шығуын және жараның шеттерін уақытынан бұрын әкелетін резиналық түтікті енгізеді. Гипертоникалық натрий хлор ерітіндісіне немесе 25% магний сульфаты ерітіндісіне батырылған асептикалық мақталы-дәкелі байламды сыртынан қояды. Ұзақ микропқа қарсы әсері бар летиланлавсаннан өрілген турундының әсері оданда жоғары болып келеді.

Екінші байламды келесі күні жасайды. Жарада некротикалық тін болған жағдайда жергілікті протеолитикалық ферменттерді (пепсин, трипсин, химопсин, химо-трипсин) қолдану жараның ертерек қабыршақтанып түсуіне көмектеседі. Айтылып кеткен ферменттер арқылы операциялық жараны шайып, дәкелік турунды мен мақталы дәкелік байламды таңып қояды. Ары қарай таңуды көрсеткіш бойынша (шарада ауырсынудың пайда болуы, дене температурасының көтерілуі, таңғыштың сулануы немесе ығысуы кезінде) жасайды. Жарада грануляциялық тін пайда болғанда мазға батырылған дренажға өтеді. Мұндай дренаждар жара шетінде кеппейді, оларды келесі таңу кезінде тартқанда грануляциялық тіннің зақымдылуымен жүрмейды. Жақ айналасындағы тіндердегі инфекциялық-қабынулық ошақты ауыз қуысы жағынан дренаждау кезінде жарада дренаж нашар ұсталады және жиі шығып кетеді. Осындай жағдайда күнделікті ауыз қуысындағы жараның шетін ашуды қабынулық процестің өшуіне және іріңдік бөліністердің толық тоқтауына дейін ажыратады. Одонтогенді флегмонасы және абсцесі бар науқастарда жақ айналасындағы тіндердегі инфекциялық ошақты ашу кезінде бір уақытта инфекциялық ошақты дренаждаумен қатар себепші тісті де жұлып тастайды. Антибиотик және сульфаниламидті препаратты қолданумен жүретін антибактериялды терапияны өткізу айқын интоксикациясы бар және инфекциялық қабыну процесінің бірнеше анатомиялық аймаққа таралған науқасқа көрсетілген. Антибиотиктерді ағзаның реактивтілігін төмендетумен жүретін қосымша ауруы бар (қант диабеті, лейкоздар, лимфогранулематоз, сәулелік ауру) және иммунодепрессанттарды қабылдап жатқан науқастарға қолданады. Антибактериялды терапиямен қатар иммунотерапия қолданады. Ауыр жағдайда жатқан науқастағы аурудың жедел түрінде гамма-глобулин, гипериммунды анти-стафилококкты немесе антигангренозды сарысумен пассивті иммунизация жүргізеді. Жалпы жағдайы жақсарған кезде стафилококкті анатоксинмен белсенді иммунизация жүргізеді.

Жақтың қанаттық және айналасындағы кеңістіктегі, ауыз қуысының түбіндегі, тіл негізіндегі флегмона кезінде жұтыну кезіндегі ауырсынуға байланысты науқастар тамақты, сұйықтықты ішуді шектеу немесе толығымен тоқтату ағзаның сусыздануына әкеледі. Диурез төмендейді, ол ағзада бактериалды токсиндері мен метоболизм өнімдерін шығарылуын кешіктіреді. Осыған байланысты су-тұз алмасуының қалпына келуіне көңіл аудару керек. Тәулік бойы құйылған сұйықтық 3—3,5 л. болуы керек. Егер жұтыну кезіндегі ауырсынуға байланысты суды табиғи жолмен ішуге мүмкіндік болмағанда изотоникалық натрий хлор ерітіндісін, Рингера — Локка ерітіндісін, 5% глюкозы ерітіндісін, антисептикалық және белоктық ерітінділерді вена ішіне енгізеді. Интенсивті терапияны қажет ететін ауыр науқастарға ерітінділер мен әр түрлі дәрілік препараттарды үнемі енгізу үшін сан немесе бұғана асты венаға катетр енгіземіз. Мұндай катетрдің болуы инфузионды терапияны өткізуді жеңілдетеді, қайталамалы венепункцияны жасауды болдырмайды.


Айқын интоксикациясы бар науқастарға көптеп сұйықтықты құю жүрек-тамыр және шығару жүйесіне қосымша күштеме туғызады. Мұндай науқастарға жүрек-тамыр жүйесінің қызметін сақтауға бағытталған терапия (адонизид, строфант, палангин, кокарбоксилаза, аденозинтрифосфорлы қышқылды) жүргізеді. Диурезді қадағалау керек және зәр шығудың ұсталуының бірінші көріністері кезінде диуретиктерді (фуросемид, дихлотиазид и т. д.) тағайындайды.


Диета витаминге бай, сүт- өсімдік құрамды болуы керек. сонымен қатар аурудың жедел кезеңінде A, Bi, Вг, С витаминдерін парентеральді енгізеді. Аурудың жедел кезеңінде шайнау және жұту бұлшықеттерінің қозғалуы ауырсынуды тудырса науқасқа механикалық өңделген жартылай сұйық консистенциялы тамақты береді.

Инфекциялық ошақта қоздырғышты толығымен жою үшін иммуналогиялық прцесті белсендендіру мақсатында, жақ аймағындағы флегмона немесе абсцесті ашқаннан кейінгі келесі күні физиотерапияны тағайындайды.

Инфекциялық ошақты дренаждау нәтижесіндегі этиологиялық әне патогенетикалық терапия әдетте жалпы жағдайды жақсартады, жалпы реакцияның айқындылығын төмендетеді, жергілікті қабыну құбылыстары бәсеңдейді,шайнай, жұту. Тыныс алу қызметінің бұзылыстары қалыпқа келеді. Жара некротикалық тіннен тазаланады, іріңнің көлемі азаяды, жараның қабырғасында грануляциялық тін пайда болады. Осы көрсетілген белгілер аурудың жедел сатысының жеделдеу сатысына ауысуын көрсетеді. Бұл сатыда дәрігердің алдында қысқа уақыт ішінде инфекциялық қабыну ошағын жою және бұзылыстарды қалпына келтіру(шайнау қызметін) мақсаты тұр.

Бірінші мақсат науқас ағзасындағы иммуналогиялық жүйені белсендендіруді жоғарылату және инфекциялық ошақтағы репаративті, инфекциялық процесті белсендендіру жолы арқылы шешіледі. осы мақсатта аурудың жеделдеу сатысында стафилакокты анатоксинмен белсенді иммунизацияны жалғастырады және аяқтайды, арнайы белсендендіруші терапияны (аутогемотерапия, гемотрансфузия, алоэ, ФИБС, пиро-генал, продигиозан енгізу), физиотерапия (электрлік алаңУВЧ және СВЧ, ультрадыбыс, парафинотерапия, жалпы ультрафиолетті сәулелендіру) жүргізеді. Көрсетілген іс-шаралар емдік жаттығулармен бірге шайнау бұлшықеттерінің контрактурасы тез жазылады.

Иефекциялық ошақтың шектелуі айналасында пайда болған дәнекер тінді капсулаға байланысты, бұл айналадағы тіндерге микроорганизмдердің таралуын болдырмайды, сонымен қатар табиғи иммунитеттің клеткалық және гуморальдік факторларының инфекциялық ошаққа түсуін шектейді. Осы капсуланың иммунитеттің клеткалық гуморальдік факторларына өткізгіштігінің жоғарылауы кезінде инфекциялық ошақтан микрофлораны толықтай жою мақсатында ультрадыбыс, калий иодидімен, лидазамен электрофарезді қолданады. Жақ-бет аймағындағы флегмона мен абсцестің диагностикасы және емінің принципі осындай. Қөз асты аймағының абсцесі мен флегмонасы.


Көз асты аймағының шекарасы. Жоғарғы – көз саңылауының төменгі қыры, төменгі-жоғарғы жақтың альвеолярлы өсіндісі, ішкі-алмұрт тәрізді өсіндінің қыры, сыртқы-жақ –беттік тігіс.

Инфицирленудің негізгі көзі мен ену жолдары. 543 | 345 тістердің пародонтындағы инфекция ошағы, жара көз саңылауы аймағындағы терінің инфекциялы-қабынулық зақымдалуы, жергілікті инфузионды жансыздандыру кезінде жұқтыру.

Клиникалық көрінісі. Инфекциялық қабыну процесі терең орналасқан кезде науқастар қатты ауырсынуға шағымданады. Көз асты аймағындағы тіндердің ісінуі әлсіз. Ауыз қуысының кіреберісінде инфильтрат анықталады. Оны жабатын шырышты қабық қызарған. Инфильтрат пальпацияланғанда ауырсынады.

Инфекциялы-қабынулы процесс тері асты май клетчаткасында беткей орналасқан кезде көз асты аймағы тінінің айқын инфильтрациясы, жоғарғы және төменгі қабақтың ісігі байқалады. Инфильтраттың үстіндегі тері тығыздалған, қызарған, инфильрацияны пальпациялағанда ауырсынады. Сонымен қатар сирек оның ортасында флюктиация анықталады. Көз асты аймағының мөлшері кішкентай болуына байланысты осы аймақтағы инфекциялы-қабынулық процесс ағзаның жалпы реакциясының әлсіз көрінісімен жүреді.


Инфекцияның ары қарай кіру көзі болып көз саңылауының, иектің, құлақ маңы-шайнау, самай асты және самай аймағындағы клетчатка табылады.


Операцияның жолы.

Инфекциялы-қабынулық ошақ терең орналасқан кезде ауыздың кіре берісіндегі шырышты қабықты астында жатқан тіндермен бірге сүйек үстілік қабыққа дейін тігеді. Ары қарай жоғарғы жақ денесінің алдыңғы тіндерін распатормен ажыратып, іріңдіктің орналасқан аймағындағы иттіс шұңқырына енеді. Инфекциялы-қабынулық ошақ беткей орналасқан кезде мұрын-ерін қатпары бойымен немесе төменгі көз саңылауы қырына паралельді теріні тіледі, тіндерді қан тоқтататын қысқышпен ажыратып, инфекциялық ошақтың ортасына енгізеді. Өз уақытында жасалған емнің болжамы қолайлы болады.


Бет аймағындағы абсцесс пен флегмона.


Бет ймағының шекарасы. Жоғарғысы - самай аймағының алдыңғы - төменгі бөлігі және көз саңылауының төменгі қыры. Төменгісі - иек аймағының алдыңғы- жоғарғы бөлігі, алдыңғысы - бет –жақтық жіп (sutura zygomaticomaxillaris), артқысы- бет-самайлық жіп (sutura zygomaticotemporalis).


Инфицирлеудің негізгі көзі және жұғу жолдары.

654|456 тістердің парадонтында инфекция ошағы, жара бет аймағының терісінің инфекция қабынулық зақымдалуы, жергілікті инфильтрациялық анестезия кезінде жұқтыру, көз асты бет аймағы бойымен инфекциялық процестің таралуы.


Клиникалық көрінісі.

Жоғарғы және төменгі қабақтың, бет аймағының тіндерінің айқын инфильтрациясы. Тері инфильтрация үстінде тығыздалған, қызарған, флюктуация анықталуы мүмкін. Әлсіз ауырсыну. Боль умеренная. m. masseter –дің алдыңғы –жоғарғы бөлігіндегі инфекциялы-қабынулық процестің таралуы кезінде ауызды ашқан кездегі ауырсынудың үдеуі шайнау қызметін бұзады.

Бет аймағы шекарасында ғана шектелген инфекциялы-қабынулық процесс кезінде науқастың жағдайы әдетте қанағаттанарлық жағдайда болады, ағзаның жалпы реакциясы әлсіз байқалады.

Көз саңылауының клетчаткасы, көз асты, бет, құлақ –шайнау маңы және самай, самай асты аймағына инфекцияның әрі қарай таралуы мүмкін.

Операцияның жолы.

Бет аймағының төменгі бөлігінде орналасқан инфекциялы-қабыну процесс кезінде ауыз қуысы жағынан бет альвеолярлы айдаршығы бойымен тілік жасайды, шырышты қабықты және маңындағы тіндерді сүйекке дейін ажыратады, сосын тіндерді қан тоқтатқыш қысқышпен ашып инфекциялық ошақтың ортасына енеді. Бет аймағындағы тері асты май клетчакасының зақымдалуы кезінде тері жағынан бет жүйкесі тармағы бойымен тілік жасайды.

Болжамы. Өз уақытысында және рациональді емдеген кезде болжамы қолайлы.


Көз саңылауының абсцесі және флегмонасы.


Инфицирленудің негізгі көзі мен таралу жолдары.

543 1 345 тістердің пародонтындағы инфекция ошағы, жара, қабақ терілерінің инфекциялық қабыну зақымдалулары, гаймор қуысы, бет, көз асты аймағынан инфекйиялық процестің самай асты және қанат-таңдай қуысына таралу.


Клиникалық көрінісі.

Конъюнктиваның (хемоз) және қабақтың ісінуі айқын, экзофтальм, көз алмасы қозғалысының шектелуі. Көз алмасын басқын кезде үдейтін көз саңылауы түбіндегі ауырсынуға және бас ауруына шағымданады. Көз алмасының қабыну инфильтрациясы кезінде ығысуына байлынысты диплопия (екі еселену) пайда болады, көру жүйкесінің зақымдалуы жартылай немесе толық соқырлыққа әкелуі мүмкін.

Көз саңылауының абсцесі және флегмонасы кезінде біріккен анатомиялық аймақтың жиі зақымдалуы болады. Бұл кезде науқастың жағдайы ауыр, қызба, нейтрофильді лейкоцитоз, ЭТЖ-ның жоғырылауы секілді жалпы реакцияның айқындылығы байқалады.

Инфекцияның арі қарай таралу жолы қаңқа негізі бас миының қабығы, бас миы болуы мүмкін.

Операцияның жолы.

Көз саңылауының жоғарғы немесе төменгі қыры бойымен теріні сүйекке дейін тіледі. Сосын тіндерді қан тоқтатқыш қысқышпен жылжыта отырып, көз саңылауы қабырғасы және көз алмасы арасы арқылы инфекциялық ошақтың ортасына енеді. Іріңді гайморит кезінде гайморотомия жасайды, қуыстың жоғарғы қабырғасының бөлігін алп тастап, пайда болған тесік арқылы көз саңылауының нифекциялы-қабынулық ошақтың ортасына енеді.


Болжамы.

Болжамы көру жүйкесінің қайтымсыз зақымдалуына байланысты қолайсыз, менингит, энцефалит, бас миының абсцесі, үңгірлі және көлденең синустың тромбозы дамуы мүмкін.

Ұрт аймағының абсцесі мен флегмонасы.

Ұрт аймағының шекаралары. Жоғарғысы – бет сүйегінің төменгі қыры, төменгісі- төменгі жақтың төменгі қыры, алдыңғысы-ауыз бұрышын бет-жақты қосатын жіп, артқы- m. Masseter-дің алдыңғы қыры. Ұрт бұлшықетінің үстінде беткей және осы бұлшықеттің астында терең орналасқан флегмона мен абсцестерді ажыратады.


Инфицирленудің негізгі көзі және таралу жолдары.

Көз саңылауы астынан, бет және құлақ маңы-шайнау аймағынан инфекциялы-қабынулық процесс ошақтары тіс пародонтына, терінің жаралық және инфекциялы-қабынулық зақымдалуына, ұрттың шырышты қабығына, шығару өзектеріне, құлақ маңы сілекей безі түтікшелеріне таралады.


Клиникалық көрінісі.

Инфекциялы-қабынулық процесс беткей орналасқан кезінде жоғарғы және төменгі қабақтың ісінуімен бірге ұрт тіндерінің инфильтрациясы айқын байқалады. Инфильтраттың үстіндегі тері тығыз, қызарған, пальпациялағанда ауырсынады. Кейде инфильтраттың ортасында флюктуацияны анықтауға болады. Ауысыну тыныштық жағдайда әлсіз, ауыз ашқан кезде ауырсынады. Әдетте науқастың жағдайы қанағаттанарлық. Ағзаның жалпы реакциясы әлсіз.

Ұрттың асты бұлшықетінде орналасқан абсцесс пен флегмонасы кезінде тері жамылғысы жағынан симптомдар аз көрінеді: ісіну үлкен өлшемдерге дейін бармайды, терінің қызаруы жоқ, флюктуацияны анықтауға мүмкіндік болмайды. Сонымен қатар жоғарыда көрсетілген жергілікті қабыну көріністері ауыз қуысы жағынан тексеріс кезінде анықталады.

Қанат-жақ және самай және самай асты, құлақ маңы-шайнау, жақ асты, бет, көз саіылауы асты аймағына инфекцияның ары қарай таралуы мүмкін.

Операцияның жолы.

Абсцесс пен флегмона беткей орналасқан кезде оны инфильтраттың орталығы үстіндегі теріні кесе немесе құлақ маңы сілекей безінің шығару түтігі және бет жүйкесі тармағы бойымен төменгі қырын тіліп, сырттан кіру арқылы ашады. Содан кейіге тіндерді қан тоқтатушы қысқышпен ажыратып, инфекциялық-қабынулық ошақтың ортасына енеді. Ұрттың терең орналасқан флегмонасы мен абсцесін ауыз қуысы жағынан ашады. Қабыну инфильтратының орналасуын ескере отырып құлақ маңы сілекей безініңшығару түтіктерінің үстінен немесе төменгі жағынан ұрттың шырышты қабығын горизонтальді бағытында тілік жасайды. Сосын тіндерді қан тоқтатушы қысқышпен ажыратып, инфекциялық-қабынулық ошақтың орталығына енеді.

Өз уақытында және рациональді емдеу кезінде болжамы қолайлы.


Самай асты шұңқырының абсцесі мен флегмонасы.


Самай асты шұңқырының шекаралары. Жоғарғы- негізгі сүйектің самай асты айдаршығы(crista infratemporalis), төменгі- ұрт-жұтқыншақтық фасция (fascia buccopharyngea), алдыңғы – жоғарғы жақтың бұдыры және бет сүйек, артқы- біз тәрізді өсінді мен оған біріккен бұлшықет(m. stylohyoi-deus, styloglossus, stylopharyngeus), ішкі- қанат өсіндінің сыртқы пластинкасы(lamina lateralis processus pterygoideus os sphenoidalis), сыртқы- төменгі жақ тармағының ішкі беті.

Инфицирленудің негізгі көзі мен таралу жолдары.

Қанат-жақ, ұрт аймағындағы инфекциялық процесс ошағы 87 | 78 тістердің пародонтына, жоғарғы жақтың төмпешігін өткізгіш жансыздыдыру кезінде таралады.


Клиникалық көрінісі.

Науқас тыныш жағдайда бастың қарама- қарсы жағына таралатын қатты ауырсынуға шағымданады.. Инфекция қабынулық процес терең орналасқан кезде қабынудың жергілікті көрінісі айқын емес. Сырттан қарау кезде бет доғасынының жоғарғы және төменгі тінінің ісінуінен беттің ассиметриялығы анықталады. Бұл жердегі терінің түсі қалыпты, пальпация әлсіз ауырсынуды тудырады. Ауыз қуысы жағынан қараған кезде ауыз қуысының кіреберіс күмбезінің артқы бөлігінің инфильтратының барлығына көңіл бөледі. Оны қаптаған шырышты қабық қызарған, инфильтратты пальпациялау жоғарғы жақтың төмпешігі бойында ауырсыну болады. Ауырсынуға байланысты науқас аузын кең ашуға қорқады. Инфекциялы-қабынулық процестің таралуына байланысты төменгі жақтың сау жаққа ығысуы нәтижесінде амплитуданың шектелуі байқалуы мүмкін.

Самай асты шұңқырының абсцесі және флегмонасы кезіндегі жергілікті қабыну көріністерінің әлсіздігіне қарамастан C-реактивті белок, лейкоцитоз, лецкоцитарлық формуланың өзгерісі, қызба түрінде ағзаның жалпы реакциясының айқындылығы байқалады. Науқастың жағдайы ауыр немесе орташа ауырлық жағдайда болады.


Жұтқыншақ маңы және қанат-жақ, жақтың артқы және қанат таңдай шұңқыры, самай аймағына инфекцияның ары қарай таралуы мүмкін. Инфекцияның көз саңылауына, қаңқа негізіне, бас миына және бас миы қабықшасына таралуы мүмкін.


Операцияның жолы.

Ауыз кіреберісі күнбезінің артқы бөлігінің өтпелі қатпары бойында шырышты қабықты 3-4 см тіледі. Ары қарай тіндерді қан тоқтатқыш қысқышпен ажыратып, жоғарғы жақтың беткей төмпешегі бойымен инфекциялы-қабыну ошағының орталығына енеді.


Болжамы.

Бас миының абсцесі, менингит, энцефалиттің дамуымен инфекциялы-қабынулық процестің қаңқа негізіне таралуымен жүруіне байланысты болжамы әр уақытта қолайлы емес.


Самай аймағының абсцесі мен флегмонасы.


Самай аймағының шекаралары. Жоғарғы және артқы шекарасы-төбе және маңдайлық сүйектің самайлық сызығы, төменгі шекарасы- негізгі сүйектің самай асты айдаршығы (crista infratemporalis), алдыңғы шекарасы- бет сүйегі және маңдай сүйектің беттік өсіндісі, ішкі шекарасы- негізгі сүйекпен және төбе, самай, маңдайдан түзілген самай аймағы, сырқы шекарасы- бет доғасы. Тері мен самай апоневрозы, самай апоневрозы арасында беткей, самай шұңқыры түбі және бұлшықеті арасында терең орналасқан абсцесс пен флегмонаны ажыратады.


Клиникалық көрінісі.

Тері және самай апоневрозы арасында инфекциялық қабыну процесінің беткей орналасқан кезінде самай аймағының ісінуі және тері жамылғысынің қызаруы байқалады. Инфильтратты пальпациялау ауырсынуды тудырады, сирек флюктуация анықталуы мүмкін. Инфекциялы-қабынулық ошақ терең орналасқан кезде тері жамылғысының ісіну, қызаруы секілді жергілікті көріністер айқын емес бірақ науқас қатты ауырсынуға шағымданады. Самай аймағының терең абсцесі мен флегмонасы кезінде науқастың жалпы жағдайы көбірек нашарлайды. Ағзаның жалпы реакциясы айқын байқалады.

Инфекция бас қаңқасына, бас миы қабығына бас миына ары қарай таралуы мүмкін.


Операцияның жолы.

Беткей орналасқан флегмона мен абсцесс кезінде бет доғасы қырына паралельді немесе самай бұлшықеті талшығына паралельді самай аймағындағы теріге тілік жүргізеді. Самай апоневрозы астында жиналған ірің жағдайда тері жарасының бүкіл бойын ажыратады. Терең абсцесті ашу кезінде инфильтраттың орталығы арқылы өту үшін самай бұлшықеті талшықтары бойымен паралельді самай апоневрозын және терісін тіледі. Содан соң қан тоқтатқыш қысқыш арқылы бұлшықет талшықтрын ажыратып, инфекциялы-қабынулық ошақтың орталығына енеді. Кейде ірің жақсы шығуы үшін осындай 2-3 тілік жасайды.


Самай аймағының терең флегмонасы кезінде кейбір авторлар қаңқаға жабысқан самай бұлшықетін ажыратумен жүретін самай сызығы бойымен жүретін тері және апоневрозды доға тәрізді тілуді ұсынады.


Болжамы.

Остеомиелит, менингит, энцефалит, бас миының абсцесінің дамуымен жүретінинфекциялы-қабынулық процестің бас қаңқасы күмбезінің сүйектеріне таралуына байланысты жиі қолайлы болмайды.


Құлақ маңы-шайнау аймағының абсцесі мен флегмонасы.


Құлақ маңы-шайнау аймағының шекарасы. Жоғарғы шекарасы— бет сүйегінің төменгі қыры және бет доғасы, төменгі шекарасы- төмегі жақ денесінің төменгі қыры, алдыңғы шекарасы - m. masseter – тың алдыңғы қыры, артқы шекарасы- төменгі жақ тармағының артқы қыры. Осы аймақтағы тері және құлақ маңы шайнау фасциясы аралығында немесе құлақ маңы шайнау фасциясы және m. masseter аралығында орналасатын беткей және т. Masseter және төменгі жақ тармағының арадығында орналасатын терең флегмоналар мен абсцестерді ажыратады.


Клиникалық көрінісі.

Беткей орналасып, әсіресе тері асты май клетчаткасы зақымдалған кезде құлақ маңы- шайнау ұлпаларының ісінуінен беттің ассиметриясы анықталады. Пальпация кезінде аралық аймақтарға таралатын инфильтрат анықталады. Инфильтратты пальпациялағанда ауырсыну, жиі флюктуация анықталады. Инфекциялы-қабыну процесі құлақ маңы-шайнау фасциясы және m. Mosseter, құлақ маңы-шайнау аймағындағы тіндердің ісінуі аз болып, төменгі және жоғарғы шекаралары айқын анықталады. Сонымен қатар тыныштық қалыпта ауызды ашқанда және жақтарды қысқанда ауырсыну сезімі анықталады.

Шайнау бұлшықеттердің рефлекторлы ауырсыну контрактурасы мен m. Masseter-ге инфекциялық қабыну поцесцнің таралуы нәтижесінде жақтардың ығысуы анықталады. Дегенмен жақтардың ығысуы жиі m. masseter және төменгі жақтың беткей тармақтарының аралығында орналасқан терең абсцесс және флегмоналар нәтижесінде дамиды. Науқастар тыныштық қалыпта және төменгі жақты қозғалтқанда өткір ауырсынуға шағымданады. Инфекциялы-қабыну ошағының терең орналасуына байлынысты сыртқы белгілер айқын емес: тіндердің әлсіз ісінуі, оның үстіндегі тері қозғалмалы, қалыпты түсті, флюктуация анықталмайды. Жалпы белгілердің көрінісі инфекцияның таралуына науқас ағзасының иммунологиялық жағдайына және оның сезімталдығына қарай өзгеріп отырады.


Инфекция самай, самай асты шұңқыры, жақ асты, ұрт аймағына ары қарай таралуы мүмкін.

Операцияның жолы.

Беткей орналасқан абсцесс пен флегмона кезінде инфильраттың төменгі қыры немесе орталығымен өтетіндей етіп бет жүйкесі тармағының жолына паралельді құлақ маңы-шайнау аймағының терісіне тілік жүргізеді. Сосын тіндерді қан тоқтатқыш қысқышпен ажырата отырып, инфекциялы-қабынулық ошағының ортасына енеді. Осы аймақта орналасқан үлкен көлемді флегмона кезінде іріңнің жақсы ағып шығуы үшін екі паралельді тілік жүргізеді: біреуін бет асты, екіншісін жақ асты аймағына. Содан кейін тері асты май клетчаткасын немесе m. Masseter-дің құлақмаңы-шайнау фасциясын қан тоқтатқыш қысқышпен ажыратып, жақ асты мен бет асты аймағындағы жараны біріктіретін және инфильтраттың барлық боймен өтетін туннель түзіледі. Туннелге дренаж енгізеді.

Инфекциялы-қабынулық процестің құлақмаңы-шайнау фасциясы астында орналасқан кезде жоғарыдағы көрсетілген әдістер сияқты тері, тері асты май клетчаткасына тілік жүргізіп, сосын фасция астынан науалы зонт немесе қан тоқтатқыш қысқышты өткізіп қалған тері тілігінің бүкіл бойын ажыратады. Терең орналасқан тіндердегі бет жүйкесінің тармағын зақымдап алмау үшін тіндерді қан тоқтатқыш қысқыш көмегімен ажыратады.

М. masseter-дің астында терең орналасқан абсцесс пен флегмона кезінде жақ асты, төменгі жақ бұрышы аймағындағы теріге 5—6 см-дей тілік жасайды. Бет жүйкесі тармағының қырын зақымдап алмау үшін жақ қырынан 1,5—2 см төменге дейін тілікті жалғастырады. Мойынның беткей фасциясы мен тері асты май клетчаткасын ажырата отырып, тері асты бұлшықеттің(m. platysma) сырқы беткейі бойымен тіндерді ажыратып, төменгі жақ бұрышына жетеді және m. masseter-ң сіңірін ажыратады. Төменгі жақ тармағының сыртқы беткейінен бұлшықетті распатормен жылжытып, инфекциялы-қабынулы ошақтың орталығына енеді.


Болжамы.

Операциялық іс-шар уақытында істелмеген кезінде сүйек үсті қабығының эксудат нәтижесінен алынып кетуі және жақ тармағының экстраоссальді қанмен қамтамасыз етілу көзінің бұзылуы нәтижесіне екіншілік деструктивті остеомиелит дамиды, бұл аурудың жалғасуын жоғарылатады.

Жақ арты аймағындағы абсцесс пен флегмонасы. Жақ арты аймағының шекаралары. Жоғарғы шекарасы— сыртқы есту жолы, төменгі шекарасы- құлақ маңы сілекей безінің төменгі полюсі, алдыңғы шекарасы-төменгі жақ тармағының артқы қыры, артқы шекарасы- самай сүйектің бізді өсіндісі және кеуде-бұғана-біз бұлшықеті (m. sternoclaidomastoideus), ішкі – самай сүйектің бізді өсіндісі және оған бекітілген бұлшықет, сыртқы – құлақ маңы – шайнау фасциясы.. Инфицирленудің негізгі көзі және жұғу жолдары.

Жақ арты аймақтағы терінің жаралы және инфекциялы-қабынулық зақымдалуы кезінде инфекция құлақмаңы-сілекей безі, қанат- жақ, жақ асты, құлақмаңы-шайнау аймағына таралады. Жақ арты аймағында орналасқан лимфа түйіндерінің зақымдалуы кезінде инфекция лимфогенді жол арқылы және инфекциялы-қабынулық процестің айналадағы тіндерге таралуы мүмкін.

Клиникалық көрінісі.

Науқас аузын ашқан кезде үдейтін жақ арты аймағындағы ауырсынуға шағымданады. Осы аймақтағы тіндердің ісінуіне байланысты қараған кезде беттің ассиметриялығы анықталады. Тері асты май клетчаткасы зақымдалған кезінде ісіну үлкен көлемге дейін барады. Оның үстіндегі тері тығыздалған, қызарған, флюктуацияны анықтауға мүмкіндік болады. Қабыну процесі құлақмаңы-шайнау фасциясы астында орналасқан кезде қабынудың жегілікті көріністері әлсіз, бірақта науқастарды қатты ауырсыну мазалайды. Айқындылығы ағзаның жалпы реативтілігіне және инфекция басының агресситілігіне байланысты ЭТЖ-ң жоғарылауы, нейтрофильді лейкоцитоз, қызба түріндегі ағзаның жалпы реакциясы байқалады.

Инфекция ары қарай жақ асты және құлаұмаңы-шайнау, қанат-таңтай, жұтқыншақ маңы кеңістіктеріне таралады.

Операцяның жолы.

Тері, тері астты май клетчаткасы, құлақмаңы фасциясын төменгі жақ тармағының артқы қырына паралельді тілік жасайды. Бет жүйкесін зақымдап алмау үшін қан тоқтатқыш қысқыш көмегімен тіндерді ажырата отырып инфекциялы-қабынулық ошаққа жетеді.

Жақ –қанат тәрізді кеңістіктің абсцесі мен флегмонасы.

Жақ –қанат тәрізді кеңістіктің шекаралары. Сыртқы –төменгі жақ тармағының ішкі беті, самай бұлшықетінің артқы бөлігі, ішкі, артқы және төменгі — медиальді қанат тәрізді бұлшықеттің сыртқы беті, жағарғы — сыртқы қанат тәрізді бұлшықет, алдыңғы- бет-жұтқыншақ жібі(raphe pterygomandibularis).


.Клиникалық көрінісі.

Науқас аузын ашуының қиындауына, жұтыну кезінде жұтқыншақтың ауырсынуына шағымданады. Сырттан қараған кезде инфекциялық ошақ терең орналасқандықтан қабынудың жергілікті белгілері көрінбейді. Жақ асты аймағын терең пальпациялаған кезде ғана төменгі жақтың бұрышы астында қабынулық инфильтрат анықталады. Ауыз қуысын қараған кезде бірінші мақсатта ішкі қанат тәрізді бұлшықеттің контрактурасының айқындылығына мән береді. Төменгі жақты сау жаққа қарай жылжыту сыртқы қанат тәрізді бұлшықеттің контрактурасына байланысты шектелген. Қанатжақ қатпар аймағындағы тіндер инфильтрацияланған, оны жабатын шырышты қабық қызарған. Бұл жерді пальпациялау ауырсынуды тудырады. Жұтыну кезіндегі қатты ауырсынуға байланысты тамақтану бұзылады немесе жеуге мүмкіндік болмайды.


Жақ – қанат тәрізді кеңістіктің флегмоналары ауыр өтіп, айқын интоқсикациямен жалғасады, жұтынудың бұзылуы нәтижесінде сусыздану болады. Бұл кезде дене температурасы 39 °С-ге дейін жоғарылайды, нейтрофильді лейкоцитоз, ЭТЖ-ң жоғарылауы байқалады.

Жұтқыншақ маңы, жақ асты, самай асты шұңқыр аймағына инфекцияның ары қарай таралуы мүмкін. Операцияның жолы.

Жақ – қанат тәрізді кеңістіктің абсцесі кезінде қанаттаңдай қатпары бойымен шырышты қабықты тіледі. Сосын айналасындағы тіндерді қан тоқтатқыш қысқыш арқылы ажыратады, төменгі жақ тармағының ішкі бетіне енеді. Егер ауыз ішілік тіліктен кейін қабынулық құбылыс өшпесе осыған ұқсас анатомиялық аймақтардың көріністерінің болғаны, сыртқы жол арқылы жақ – қанат тәрізді кеңістіктің инфекциялық ошағын дренаждайды Мұндай мақсатта жақ асты аймағына жалғасатын төменгі жақ бұрышы бойындағы теріні 5—6 см тіледі. Бет жүйкесінің тармағының шетін зақымдамау үшін төменгі жақ қырынан 1,5-2см төмен түсіп мойынның тері, тері асты май клетчаткасы, фасция және бұлшықетін (fascia colli superficialis et m. pratysma) тіледі. Жақтың шетін ашып, m. pterygoideus medialis-ң ашады және распатордың көмегімен аталған бұлшықетті жақтың тармағының ішкі беткейінен ажыратып, жақ – қанат тәрізді кеңістіктігінде орналасқан инфекциялы-қабынулық ошақты ашады.

Болжамы.

Өз уақытысында және рациональді емдеу кезінде болжамы қолайлы. Операциялық іс-шараны уақытында жасамаған кезде операциялық процестің жұтқыншақ маңы кеңістігіне таралып, сосын медиастениттің даму мүмкіндігін ескеру керек. Пайда болған асқыныс науқастың өміріне қауіп төндіреді.


Жұтқыншақ маңы аймағының абсцесі мен флегмонасы.


Жұтқыншақ маңы аймағының шекаралары.Сыртқы — медиальді қанатты бұлшықет, ішкі- жұмсақ таңдайды тартатын бұлшықет және жұтқыншақтың бүйір қабырғасы, алдыңғы- қанат аралық фасция, артқы – омыртқа алды фасциядан жұтқыншақтың қабырғасына келетін бүйірлік фасция(fascia prevertebralis) .
Инфицирленудің негізгі көзі мен таралу жолдары.

Таңдайлық бадамша, жақ арты және құлақ маңы –шайнау, тіл асты, қанат-жақ аймағынан келген инфекция жұтқыншақтың шырышты қабығын зақымдайды.

Клиникалық көрінісі.

Науқастар жұтыну кезінде тамақтың ауырсынуына кейде тыныс алудың қиындауына шағымданады. Жақ асты аймағының тіндерінің ісінуіне байланысты беттің ассиметриялығы байқалады. Бұл жерді пальпациялаған кезде төменгі жақ бұрышынан шығып тұратын терең инфильтратты анықтайды. Инфильтратты пальпациялау ауырсынуды шақырады. Оның үстіндегі тері қозғалғыш, түсі өзгермеген. Ауыз қуысын қараған кезде ауыз-жұтқыншақтың бүйір қабырғасының ісінуіне байланысты аңқаның ассиметриясы және оның орталық сызықтан ауытқығаны көрінеді.

Жұтқыншақ маңы айналасындағы кеңістіктегі флегмона мен абсцесі бар науқастың жалпы жағдайы әдетте тез нашарлайды. Жұтқыншаққа кіреберістің, жұтқыншақ қабырғасының тінінің ісінуі нәтижесінде тыныс алу және жұтынудың болмауынан сусыздану инфекциялы-қабынулық процестің дамуымен шақырылған интоксикация болады.

Қызба, шеткері қанда лейкоциттің саны мен сапасының өзгеруі, ЭТЖ-ң жоғарылауы, С-реактивті белоктың пайда болуы секілді ағзаның жалпы реакциясы айқын болады.

Инфекцияның ары қарай көкірек аралыққа таралуы мүмкін.

Операцияның жолы.


Ауыз ішілік жолды тек қана жұтқыншақтың шырышты қабығының астында орналасқан шектелген инфекциялық- қабынулық процесс кезінде ғана қолданады. Бұл жағдайда вертикальді бағытта ісінудің жоғарғы шеті арқылы шырышты қабыққа 1,5—2 см тілік жүргізеді. Жұтқыншақтың тамырларын зақымдамау үшін скальпельдің ұшынан 0,5—0,7 см жоғары дәкемен немесе мақтамен орайды. Шырышты қабықты ажыратқаннан кейін қан тоқтатқыш қысқышпен айналасындағы тіндерді ажыратады және инфекциялы-қабынулық ошақтың ортасына енеді.

Жұтқыншақ айналасындағы кеңістіктің флегмонасы кезінде сыртқы жолды қолданады. Төменгі жақ қырынан 1,5-2 см төмен жақ асты аймағында теріні 5-7см ұзындықта тілік жасайды. Мойынның беткей фасциясы және тері астылық бұлшықетті ажыратқаннан кейін жақ асты сілекей безін төменге жылжытып, тіндерді қан тоқтатқыш қысқышпен ажырата отырып m. pterygoideus medialis-ң ішкі беткейіне, жұтқыншақ маңы кеңістігіне, инфекциялы-қабынулық ошағына енеді. Сонымен қатар жақ асты сілекей безінің капсуласынан шыққан жердегі a. Facialis, v. Facialis-і жиі кесу және байлауға тура келеді. .


Болжамы.

Инфекциялы-қабынулық процестің кеуде аралыққа таралуына, стенотикалық типті асфиксияның дамуына байланысты жиі қолайлы емес.


Тіл асты аймағының абсцесі мен флегмонасы.

Тіл асты аймағының шекаралары. Жоғарғы — ауыз қуысы түбінің шырышты қабығы, төменгі- жақ тіл асты бұлшықет(m. milohyoideus), сыртқы- төменгі жақ денесінің ішкі беткейі, ішкі – иек-тіл, және иек-тіл асты бұлшықет (m. genioglossus et m. geniohyoideus).


Клиникалық көрінісі.

Науқас сөйлегенде, жұтынған кезде тіл асты аймағының ауырсынуына шағымданады. Науқастың сыртқы көрінісі сипатталады: аузы жартылай ашылған, кейде сілекей ағу байқалады. Ауыздан ірің секілді иіс шығады. Ауызды ашу ауырсынуға байланысты шектелген. Ауыз қуысы жағынан қараған кезде тіл асты аймағы тінінің ісінуінен тіл көтерілген, сұр жабындымен жабылған, ауыз қуысы түбінің шырышты қабығы қызарған, тілдің шамалы қозғалуы және тіл астындағы инфильтрациялық тіндерді пальпациялағанда ауырсыну байқалады. Тіл асты аймағының мөлшерінің кішкентай болуына байланысты, оның шектелген зақымдалуында ағзаның жалпы реактивтілігінің айқындылығы аз.

Инфекция ары қарай жақ асты, жақ-қанат тәрізді және жұтқыншақ маңы кеңістігіне таралады.

Операцияның жолы ауыз іші арқылы.

Тіл асты артериясының зақымдалуын ескере отырып скальпельмен төменгі жақтың ішкі беті бойымен 2,5—3 см-ге дейін ауыз қуысы түбінің шырышты қабығын ажыратады. Маңындағы тіндерді қан тоқтатқыш қысқышпен ажырата отырып, қабунулық ошақтың орталығына бағытталады.

Уақытында және рациональді емдеу кезінде болжамы қолайлы.


Иек асты аймағының абсцесі және флегмонасы.

Иек асты аймағының шекаралары. Алдыңғы- жоғарғы —төменгі жақтың иек асты аймағының төменгі қыры, артқы – жақ- тіл бұлшықеті (m. geniohyoideus), төменгі - тіл асты сүйегі.


Инфицирленудің негізгі жолы және таралу жолы. Бұл аймаққа инфекция жиі лимфааденитті және аденофлегмонаны дамуын шақыратын лимфатикалық жол арқылы енеді.


Клиниалық көрінісі.

Тыныш жағдайда ауырсыну әлсіз, төменгі жақ қозғалысы кезінде үдейді. Иек асты аймағы тіндерінің инфильтрациясы байқалады. Тері бұл аймақта тығыздалған, қызарған. Инфильтрацияны пальпациялау ауырсынуды шақырады. Орталығында жиі флюктуация анықталады. Иек асты аймағының шектелген зақымдалуы кезінде науқастың жалпы жағдацы қанағаттанарлық. Қызба, лейкоцитоз, ЭТЖ-ң жоғарылауы секілді ағзаның реакциялары әлсіз.

Инфекция ары қарай жақ асты үшбұрышы, тіл асты аймағына ,тіл негізіне таралуы мүмкін.

.

Операцияның жолы.

Иек асты аймағындағы тері, тері асты май клетчаткасы және тері асты бұлшықетке (m. platysma) вертикальді немесе горизонтальді тілік жасайды. Сосын қан тоқтатқыш қысқыштың көмегімен тіндерді ажыратып, инфекциялы-қабынулық ошақтың ортасына енеді.

Уақытында және рациональді емдеу кезінде болжамы қолайлы.

Жақ асты аймағының абсцесі мен флегмонасы.

Жақ асты аймағының шекаралары. Жоғарғыішкі—жақ –тіл асты бұлшықет (m. mylohyoideus), сыртқы — төменгі жақ денесінің ішкі беті.

Инфицирленудің негізгі көзі және таралуы. Инфекцияның лимфа жолы арқылы енуі болады себебі жақ бет аймағының регионарлы лимфатикалық түйіндері жақ асты үшбұрышында орналасқан.


Клиникалық көрінісі.

Негізгі шағымдары — шайнау, сөйлеу, жұтыну кезінде күшейетін жақ асты аймағындағы ауырсыну. Инфекциялық қабынулыұ прцестің беткей орналасуы кезінде айқын көрінетін жақ асты аймағындағы тіндердің ісінуіне байланысты беттің ассиметриясы сырттан қараған кезде байқалады. Осыған ұқсас жағдайда жақ асты аймағының терісі тығыздалған және қызарған. Инфильтратты пальпациялау ауырсынуды шақырады. Ортасында флюктуацияны анықтауға болады. Инфекциялы-қабынулық процесс тері орналасқан кезде ( m. Platysma астында) қабынулық процестің көріністері әлсіз, ауырсыну айқын. Ауырсынуға байланысты жұту, шайнау қызметтері бұзылған. Жақ асты аймағында флегмонасы бар науқастарда қызба, нейтрофильжі лейкоцитоз секілді ағзаның жалпы реакциясының айқындылығы байқалады. Инфекция ары қарай тіл асты, иек асты, жақ арты және құлақмаңы-шайнау, жұтқыншақ маңы кеңістігіне, алдыңғы кеуде аралыққа (мойынның жүйке-тамырлық шоғыры бойымен) таралуы мүмкін.

Операцияның жолы.

Төменгі жақ бұрышынан 2 см төменгі бөлігін иек астынының ортаңғы нүктесін қосатын жақ асты аймағындағы сызық бойымен теріні тіледі. Тіліктің ұзындығы инфильтраттың өлшеміне байланысты. Терінің бүкіл тілігі бойымен мойынның тері астылық май клетчаткасы, беткейлік фасция және тері асты бұлшықетін ажыратады. Жақ астында терең орналасқан кезінде беттік артеря мен венаны байлап кеседі. Сосын қан тоқтатқыш қысқыш арқылы тіндерді ажыратып, жақ асты сілекей бездерін жылжытады және инфекциялы-қабынулық ошақтың орталығына енеді.

Болжамы.

Егер инфекциялы-қабынулы процесс көршілес аймаққа және сол арқылы кеуде аралыққа енбеген жағдайда өз уақытында және рациональды емдеу кезінде болжамы қолайлы.

Ауыз қуысы түбінің флегмонасы.

Ауыз қуысы түбінің флегмонасы деп ауыз қуысы түбінің диафрагмалық бұлшықеттің(mm., mylohyoi-deus s. diaphragma oris) жоғарғы және төменгі жағында орналасқан жайылмалы іріңді қабынуды айтады. Бұл негізінде —тіл асты және жақ асты аймағының флегмонасы.

Жиі инфекциялы-қабынулық прцестің қарама-қарсы жақтағы аттас анатомиялық аймаққа, осылардың арасында орналасқан иек асты аймақ және тіл түбірі клетчаткасына таралуы байқалады.


Шекаралары.

Жоғарғы —ауыз қуысы түбінің шырышты қабығы, теменгі- иек және жақ асты аймағының терісі, алдыңғысыртқы – төменгі жақ денесінің ішкі беті, ішкі – тілдің негізі, артқы - біз өсіндіге бекітілген бұлшықет.


Клиникалық көрінісі.

Науқастар жұтынғанда, сөйлегенде ауырсынуға, кейде тыныс алудың қиындауына шағымданады. Науқас мәжбүр қалыпта: басын алға түсіріп отырады. Түрі қиналған секілді, аузы кішкене ашылған, сілекей ағады, сөзі түсініксіз, ауыз қуысынана ірің секілді иіс шығады. Оң және сол жақ асты аймағында тіндердің жайылмалы ісінуі, терінің тығыздалуы байқалады.

Тері асты май клетчаткасының зақымдалуы кезінде тері қызарған, флюктуация анықталады. Тіл ауыз қуысы түбі тіндерінің ісінуіне байланысты көтерілген, сұр жабындымен жабылған, ісінген, тістің іздері байқалады. Ауыз қуысы түбірінің шырышты қабыңы қызарған. Тері және ауыз қуысы жағынан ауыз қуысы түбі тіндерінің инфильтрациясын пальпациялаған кезде ауырсыну байқалады. Жұтыну кезінде пайда болған ауырсынуға байланысты науқас бірнеше күн не сұйықтықты, не тамақты ішпейді, бұл интоксикацияның үдеуіне, ағзаның сусыздануына әкеледі. Асфиссияға дейін баратын тыныс алудың стенотикалық типті бұзылуы байқалады. Дене температурасы 39—40 °С-қа жоғарылайды, лейкоцитоз 12—15-103/мкл жетеді. Ағзаның жалпы реакциясы бірден айқындалады.

Гемолитикалық стрептококк, ішек таяқшасы, анаэробты микрофлорамен (CI. perfringens, CI. hystolyticus, CI. oddematiens, CI. septicus) шақырылған ауыз қуысы түбінің іріңді – некротикалық флегмонасы ауыр өтеді. Әдебиеттерде бұл флегмона Людвиг ангинасы түрінде белгілі. Бұл инфекциялы-қабынулық процестің жергілікті көріністерінен ағзаның жалпы реакциясының басымдылығымен сипатталады. Науқастар бас ауруына, тез шаршағыштыққа, жұтыну кезіндегі ауырсынуға, қозғалысының төмендеуіне шағымданады. Дене температурасы жоғары, тахикардия айқын, тері жамылғысы бозғылт. Тытысы шулы, жиі ентігу анықталады. Лейкоцитоз жиі салыстырмалы жоғары емес (10—12-103/мкл), бірақта лимфопения, солға ығысқан нейтрофильез – нейтрофильдердің және миелоциттердің жаңа түрлерінің пайда болуымен лецкоцитарлы формуланың айқын өзгерістері байқалады. ЭТЖ кенет жоғарылайды. Зәрде белок және гиалинді цилиндрлер пайда болады. Бұл кезде инфекциялық процестердің жергілікті көріністері ауыз қуысының терең бөліктеріндегі флюктуация белгілері жоқ тығыз, консистенциясы ағаш тәрізді инфильтрат түрінде көрінеді.

Инфильтраттың шекарасы айқын емес, кейде ол мойынға түседі. Оның үстіндегі терінің түсі өзгермеген немесе бозарған, қозғалмалы. Ауыз жартылай ашық, одан іріңді иіс шығады. Тіл тіласты аймағының тіндерінің инфильтрациясына байланысты көтерілген, ауыз қуысы түбінің шырышты қабығы қызарған, кірлі-сұр фибринді жабындымен жабылған. Операциялық іс-шара кезінде инфекциялық ошақты дренаждауда әдетте ірің анықталмайды. Бұлшықет тінінің сұр түсіне көңіл бөледі. Инфильтратты ашқан кезде ет жуындысына ұқсайтын ауа көпіршігі бар сасық аз көлемді сұйықтық бөлінеді. Іріңді – некротикалық флегмонаға жасалған операциядан кейінгі жараның түріне ұқсайды. Түбі және қабырғасы фиброзды жабындымен некротикалық тіннің қабатымен жабылған, бөлініс жоқ, иісі сасық. Уақытысында жасалған операция кезінде де аттас анатомиялық аймақтың зақымдалуымен инфекциялық процестің дамуының үдеуі байқалады.

Инфекция ары қарай жақ арты, құлақ маңы- шайнау және иек, жұтқыншақ маңы кеңістігіне, кеуде аралығына таралуы мүмкін.

Операцияның жолы.

Ауыз қуысы түбінің флегмонасы кезінде опнрациялық жолды инфекциялы-қабынулық процестің қай анатомиялық аймаққа таралуына байланысты таңдалады. Бір жақтылық процесс кезінде жақ асты үшбұрышы, иек асты және жұтқыншақ маңы кеңістікте жақсы дренажды қамтамасыз ету үшін сыртқы жақ асты жолды қолданады. Тіл асты аймағындағы инфекциялық ошақты ауыз ішілік жол арқылы дренаждап, төменгі жақтың алвеолярлы қырының ішкі беті бойымен ауыз қуысы түбінің шырышты қабатын ажыратады.

Екі жақты зақымдалу кезінде оң және сол жақ асты аймағында сыртқы тілік жасайды. Мұндай жол жақ асты үшбұрышты және аттас анатомиялық аймақты дренаждауға жақсы жағдайды қамтамасыз етеді, операциядан кейінгі жараның жазылып кетуіне қолайлы жағдай жасайды. Керек жағдайда тіл асты аймағындағы инфекциялы-қабынулық ошақты дренаждауға қосымша ауыз ішілік тілік жасайды.


Болжамы.

Науқастың өміріне қауіп төндіретін іріңді- некротикалық флегмонаның болжамы қауіпті. Медиастениттің дамуы мен инфекциялы-қабынулық процестің көкірек аралыққа таралуы немесе асфиксия, интоксикациямен шақырылған жүрек-тамыр жеткіліксіздігінің өршуі салдарынан өлімге әкелуі мүмкін.

Тіл негізінің абсцесі мен флегмонасы.

Тіл негізінің шекаралары. Жоғарғы — тілдің өз бұлшықеті, төменгі- жақ-тіл асты бұлшықеті(m. mylohyoideus), сыртқы – иек асты-тіл, тіл асты- тіл бұлшықетінің оң және сол жағы(mm. genio-glossus, hyoglossus).


Клиникалық көрінісі.

Науқас сөйлеген, жұтынған кезді тіл негізінің қатты ауырсынуына шағымданады. Ауыз жартылай ашық, сілекей ағып тұрады, сасық иіс шығады. Тілі ұлғайған, көтерілген, ауыз қуысына зорға сияды. Сөзі түсініксіз, тыныстың қиындалуы байқалады. Тіл асты сүйегіне жақын иек астының терең аймағында инфильтрат анықталады. Мұның үстіндегі терінің түсі өзгермеген, қозғамалы. Инфильтратты пальпациялау ауырсынуды тудырады. Ауырсыну сонымен қатар ауыз қуысы түбі жағынан тілдің жоғарғы артқы беткейін пальпациялау кезінде де ауырсыну болады. Ағзаның реакциясы айқын.

Инфекция ары қарай жұтқыншақмаңы, тіл, жақ асты аймағына таралуы мүмкін.

Операцияның жолы.

Иек асты аймағында орта сызық бойымен тері, тері асты май клетчаткасы және m. platysma –ны 3—4 см-дей вертикальді тілік жасайды. Тіндерді қан тоқтатқыш қысқышпен ажыратып орта сызық бойымен тіл негізіне, осында орналасқан инфекциялы-қабынулық ошақтың ортасына енеді.

Болжамы қауіпті. Асфиксия, медиастинит сияқты асқыныстар дамуы мүмкін.

• 
  Үлгі құралдары
  

• 
  Әдебиет:
  

Негізгі:

Автор (лар)	Аты, басылым түрі	Басылым көлемі.
	НЕГІЗГІ ӘДЕБИЕТТЕР
Құраш, Амангелдi Ғалымжанұлы.	Бастың және мойынның клиника- лық анатомиясы:Оқулык/ЄММА; А.Г.Құраш.-Қарағанды:Қазақстан-Ресей университетiнiң баспасы. Т. 1.- 2006.- 280б. : сурет. .-ISBN