6-Тақырып: Тарихи өлкетанудағы жазба деректері

4. Жазба деректерінің түрлері
   

5. 
   Көне және ортағасырлық қолжазбалардың Қазақстанның тарихи өлкетануын оқытудағы құндылығы.
   
6. 
   Қазақстанға әр түрлі уақыттарда келген шет елдіктер еңбектерінің өлкетанудағы деректік маңызы.
   

« Өлкетану  өзінің туған жерінді аялауды, сүюді ғана үйретіп қоймайды, сондай-ақ ол туралы білуінді, тарихқа, өнерге, әдебиетке деген қызығушылық танытуға, мәдениет деңгейін көтеруге үйретеді»
Академик Лихачев Д.С

Халық мұқтаждықтарының өзгеруіне, өлкенің тарихы мен ерекшеліктеріне қызығушылықтың өсуіне баланысты 2010 жылдың 1 қантарынан бастап  «Өскемен қаласының орталыққа бағындырылған кітапханалық жүйесі» мемлекеттік мекемесінің №3 филиал-кітапханасы жаңа бағытта жұмысын бастады- Өлке тану ақпарат орталығы. Бұл  өлкетану  саласында жұмыс жүргізу қажеттілігіне сәйкес дер кезінде қабылданған шешім.

Әр адамның көкейінде ата-бабалары мен өзінің туып-өскен жеріне деген  сүйіспеншілігі сақталады. Сондықтан ол сүйіспеншілік өшпес үшін оны тәрбиелеу және қолдау қажет.Бұл өлке тану қызметінің басты мақсаты болып табылады.

Жаңа бөлімнің шұғыл шешуін қажет ететін басты мәселенің бірі өлке тану қорын толықтыру, ақпараттық потенцииалды нығайту болды.

Өлке тану – бұл туған өлкенің тарихы, табиғаты мен экологиясы, экономикалық, әлеуметтік-құқытық  дамуы , рухани шыққан тегі, әдебиеті және көркемөнері. Жаңа бөлім өте жас, бірақ орталық мамандары әртүрлі жұмыс түрінің көмегімен, кітапхана рухани өмірдің орталығы екенін одан әрі дәлелелдей отыра, кітапхананы өлкетанушылармен, қоғамдық қайраткерлермен және басқа да танымал адамдармен кездесу орны ретінде пайдалана отыра, Кенді Алтай  мәдениетті дәулетін насихаттайды.

Жас ұрпақта елдің мәдениеті мен  ғылымына  зор үлес қосқан атақты да танымал Өскемендіктермен кездесуге мүмкіндігі бар. Бұл жерде Өскемен қаласы туралы, оның көшелері мен саябақтары туралы қызықты әңгіме естуге  ,ғимараттардың, үйлердің құпиясын ашуға, қаланың сан-алуан сәулеті әлемін көруге болады.

Тарихи өлкетану жалпы өлкетанудың бір саласы ретінде өзіндік тарихи пән болып табылады. Ол сондықтан екі ерекшелікке ие: 1) тарихи оқиғаларды жекешелей қарайды және 2) өзіндік жеке сала болып табылады. Бұл тарихи -өлкетану саласындағы әр түрлі бағыттар бойынша бөлінеді: танушылық, қайта қараушылық, бағалы-бағыттылығы, коммуникативтік.

Туған өлкені зерттеу ерекше қанағаттандырлық алатын, қоғамдық ой-пікірді қалыптастыратын сала болып табылады. Жергілікті материалдар негізінде тарихи өлкетанудың тәрбиелік маңызы бар. Басты тәрбиелік дерек ретінде және оның механизмі ретінде жергілікті дәстүр болып табылады. Яғни ол әр түрлі себептермен зерттеушінің қызығушылығын туғызады. Өлкенің тарихы – бұл өте күрделі өлкетанушылық жұмысты талап етеді, жұмыстың көптігімен, уақыт кезеңінде де өте күрделі болып келеді. Өлкетануды зерттеудің негізі жергілікті жердің тарихы болып табылады.

Өлкетанудың негізгі анықтамасы - әр елдің өзіндік жеке тарихы болып табылады. А.С.Барковтың берген ғылыми анықтамасы бойынша «Өлкетану бұл бірнеше ғылымның кешенді жиынтығы, әртүрлі әдістері мен мазмұнына қарамастан, барлық жиынтығы өлкенің тарихын жан-жақты қарастыруға бағытталады».

Ғылыми пән ретінде өлкетану өзінің зерттеу объектісі бар – табиғат, халық, экономика, тарих, өлкенің өнері. Негізгі дерек ретінде «өлкенің библиографиясы», «баспа деректері», «статистикалық мәліметтер», «тарихи ескерткіштер» және т.б Деректер әр түрліі материалдық, жазба, ауызша болып бөлінеді. Өлкетанушы-мұғалімнің міндеті: 1. не іздеу керек. 2. қалай іздеу керек. 3. қалай қағазға түсіру керек.

Өлкетану жұмыс ұйымдастыру мәселесі бойынша мемлекеттік, қоғамдық және мектептік болып бөлінеді. Өлкетанудың негізінде қажеттілік және білуге құштарлық болып табылады. Өлкетану негізі тарихи зерттеумен байланысты. Өлкетанудың бастаулары халықтық өлкетануға қатысты қалыптасқа. Олар өлкенің білгірлері болып табылады. Мысалы, өлкенің алғашқы деректері ауызша тарихи деректермен тікелей байланысты.

ХҮІІІ ғ. өлкеге Ресей тарапынан бірнеше академиялық экспедициялар ұйымдастыруға байланысты бірнеше мәрте әр түрлі деңгейлерде зерттеулер жүргізіле бастады. Орыс дерекетрімен қатар өлкенің тарихына қатысты шығыс деректері;Ғ парсы, араб тіліндегі тарихи жазбалардың мазмұны өте құнды. Өлкетану мәселесінде Ш.Уәлихановтың еңбегі зор.


Әдебиеттер:

12. 
    Ашурков В.Н., Кацюба Д.В., Матюшин Г.Н. Историческое краеведение.М., 1980.
    
13. 
    Матюшин Г.Н. Историческое краеведение М. 1987
    
14. 
    Жиренчин А.М. Из истории казахской книги. А., 1971. Истрин В.А. Возникновение и развитие письма, М., 1965г.
    
15. 
    Мамажанов М.К., Коротковский М.П. Книги Казахстана, А.,1977
    
16. 
    Елеукенов Ш. Кітаптану негіздері, А., 1997
    
17. 
    Елеукенов Ш. Қазақ кітабіның тарихы, А., 1999
    
18. 
    Аллаберген Қ., Нұсқабай Ж., Оразай Ф. Қазақ журналистикасының тарихы, А., 1996
    
19. 
    Атабаев Қ. Қазақ баспасөзі Қазақстан тарихының дерек көзі, А., 2000
    
20. 
    Прошлое Казахстана в источниках и материалах. В 2-х сб. Сб 1. А.,1997 Сб.2 А., 1998
    
21. 
    Практикум по древней и средневековой истории Казахстана А., 2000
    
22. 
    Қазақтар. Казахи. Т.7., А.,1998