3 - тақырып. Хромосомалық теория.

127. Сүтқоректiлердiң еркек жыныстық хромосомалар жиынтығының ұрғашыларынiкiнен айырмасы қандай?

A) бiр жұп хромосомы өзгеше де, қалғандары бiрдей;

B) хромосомалардың морфологиясы әртүрлi (сыртқы түрi);

C) екi жұп хромосомы өзгеше де қалғандары бiрдей;

D) хромосомалардың саны бiрдей;

E) хромосомалардың саны әр түрлi;

128. Гендердiң тiзбектелу iлiмi бойынша алынған қай факт хромосоманың тұқым қуалаушылық теориясын айқындайды?

A) тiзбектелу тобының саны геплоидтық хромосомалардың жиынтығының санына сәйкес келуi;

B) бiр хромосомада бiрнеше геннiң болуы;

C) гендердiң бiрлесiп тұқым қуалаушылығы;

D) гендердiң дербес тұқым қуалаушылығы.;

E) дұрыс жауабы жоқ;

129. Кроссинговер (хромосом түйiсiнде) кезiнде алынған қай факт хромосомдық тұқым қуалаушылық теориясын айқындайды?

A) хромосомалардың арасындағы учаскелерiнiң орын алмасу фактiсiмен гендердiң перекомбинациясымен үйлесуi;

B) хромосомалардың iшiндегi ажырау фактiсiнiң тағайындалуы.;

C) хромосомалардың «тiгiлуң фактiсiнiң тағайындалуы;

D) түйiстiң хромосомалар iшiнде жылжу фактiсiнiң айқындалуы;

E) дұрыс жауабы жоқ;

130. Тәуелсiз тұқым қуалаудың белгiлерiнiң цитогенетикалық негiзi қандай?

A) гомологты хромосомалардың ажырау тәртiбi;

B) барлық хромосомалар бiрiгiп тұқым қуалайды;

C) хромосоманың бiр жұбының ажырауы басқа жұбының ажырауына әсер етпейдi;

D) жұп хромосомалар бiр-бiрлiк әсер етедi;

E) дұрыс жауабы жоқ;

131. Мына тұжырымдардың қайсысы дұрыс?

A) аллельдi гендер бiр хромосомаларда орналасқан;

B) аллельдi гендер бiр хромосоманың әртүрлi бөлiктерiнде орналасқан;

C) аллельдi гендер гомологты хромосомалар әртүрлi бөлiктерiнде (локустарында) орналасқан;

D) аллельдi гендер тек қана жыныстық хромосомаларда орналасқан;

E) аллельдi гендер гомологтық хромосомалардың бiрдей бөлiктерiнде (локустарында) орналасқан;

132. Мына тұжырымдардың қайсысы дұрыс?

A) аллельдi гендер бiр хромосомаларда орналасқан;

B) аллельдi гендер бiр хромосоманың әртүрлi бөлiктерiнде орналасқан;

C) аллельдi гендер гомологты хромосомалар әртүрлi бөлiктерiнде (локустарында) oрналасқан;

D) аллельдi гендер тек қана жыныстық хромосомаларда орналасқан;

E) аллельдi гендер гомологтық хромосомалардың бiрдей бөлiктерiнде (локустарында) орналасқан;

133. Егер асбұршақтың тамыр өскiнiнiң (корешок) клеткасында 14 хромосома болса онда эндосперiмiнде қанша хромосома болғаны?

A) 14;

B) 7;

C) 21;

D) 28;

E) 35;

134. Берiлген фактiлердiң қайсысы тұқым қуалаушылықтың хромосомдық теориясын толық

айқындайды?

A) хромосомалар коньюгациясы;

B) хромосомалардың айқасуы;

C) хромосомалардың «тiгiлуң фактiсi;

D) хромосома бойымен хиазманың қозғалуы ;

E) гендердiң қайта комбинациясының және айқасу (перекрест) жиiлiгiменен сәйкес келуi;

135. Хромосомалар мен гендер жиынтығына байланысты соматикалық клеткаға сәйкес келетiнi?

A) гамета;

B) зигота;

C) эндосперм клеткасы;

D) жұмыртқа клеткасы;

E) сперма;

136. Тұқым қуалайтын аурулар адамдарда Х хромосомада орналасқан доминантты генге байланысты. Осы аурумен ауыратын ер адам сау әйелге үйленсе бұлардың ер балаларының қаншасы осы аурудан тұқым қуалайды?

A) 1

B) 9

C) 1

D) 0

E) 2/3

137. Аллельдi гендердiң орналасқан орны?

A) гомологтық емес хромосомаларда;

B) гомологтық хромосомаларда;

C) хромосомалардың бiр жұбында;

D) хромосомалардың әртүрлi жұбында;

E) екi хромосомада;

138. Егер асбұршағының тамырының жасушаларында 14 хромосома болса онда тозаң қабында неше хромосома бар?

A) 14;

B) 7;

C) 28;

D) 21;

E) 56;

139. Кроссинговер (хромосома түйiсiнде) кезiнде алынған қай факт хромосомалық тұқым қуалаушылық теориясын айқындайды?

A) екi геннiң арақашықтығын анықтау;

B) хромосомалардың немесе тiзбектелдген карталар тобын құру;

C) хромосомалардың iшiндегi ажырау фактiсiнiң тағайындалуы;

D) хромосомалардың «тiгiлуң фактiсiнiң тағайындалуы;

E) жынысты хромосома арқылы анықтау;

140. Гендiк клондау дегенiмiз не?

A) ДНК-ға вирустың тiркеленуi;

B) гендердiң көшiрмесiн синтездеу;

C) нуклеин қышқылдарын ажырату;

D) ДНК-ға ендiру;

E) транскрипция;

141. Адамдағы мына мутациялардың қайсы типiнде келесi ұрпақта пайда болу мүмкiндiгi жоғары?

A) рецессивтi аутосомды типтерi;

B) аутосомды доминантты;

C) жынысты тiзбектелген рецессивтi (Х хромосомында);

D) жынысты аутосомды рецессивтi (у хромосомында);

E) дұрыс жауабы жоқ;

142. хромосомаға және гендiк жиынтыққа байланысты денелiк жасуша қайсысына сәйкес келедi?

A) гаметаға;

B) зиготаға;

C) эндосперм жасушасына;

D) жұмыртқа жасушасына;

E) сперматозоидқа;

143. Прокариот генiнiң эукариот генiне қарағандағы негiзгi ерекшелiгi қандай?

A) гендердiң әртүрлi көлемдiгi;

B) эукариот гендерiнiң мозайкалық құрылымы, гендер санының аздығы;

C) әртүрлi стоп-кодондары (тежегiш кодон);

D) гендiк кодондардың әр түрлiлiгi;

E) үш өрiмдер кодалары;

144. Адамның тұқым қуалайтын ауруы Х-хромосомындағы доминантты ген тасымалдайды. Осы аурумен ауыратын еркек сау әйелге үйленген. Осы некеден туатын ұлдардың неше бөлiгi ауру болып туады?

A) екiден бiр бөлiгi;

B) 0 бөлiгi;

C) үштен бiр бөлiгi;

D) төрттен бiр бөлiгi;

E) барлығы;

145. Гетерозис құбылысы бiрiншi ұрпақтан кейiн қалай байқалады?

A) сақталады;

B) күшейедi;

C) ұрпақ өскен сайын сақталынады;

D) өшедi;

E) бiрнеше ұрпақтан кейiн белгiлер пайда болады;

146. Қандай будандастыру инбридинг деп аталады?

A) бiр түрдiң iшiндегi жекелеген түрлерде;

B) бiр тектес жекелеген түрлердiң iшiнде;

C) бiр сортты жекелеген түрлердiң арасында;

D) туыстас ағзаларды будандастыру;

E) түраралық будандастыру;

147. Егер ас бұршағының тамырының жасушаларында 14 хромосома болса, онда эндоспермiнде неше хромосома бар?

A) 14;

B) 7;

C) 28;

D) 21;

E) 42;

148. Адамның тұқым қуалайтын ауруы Х хромосомындағы доминантты ген тасымалдайды. Осы аурумен ауыратын еркек сау әйелге үйленгенде ұлдардың қаншасы ауру болып туады?

A) ұ;

B) ө;

C) 1;

D) 0;

E) барлығы;

149. Даун ауруымен ауыратын адамның жасушасында қанша хромосома болады?

A) 45;

B) 46;

C) 48;

D) 47;

E) 49;

150. Жаңа түзiлiстер деген не?

A) ұпақта жаңа белгiлердiң пайда болуы;

B) аллельдi емес гендердiң өзара әсерленуiнiң нәтижесiнде ұррпақта жаңа белгiлердiң жойылып кетуi;

C) ұрпақта ата-анасының белгiлерiнiң жойылып кетуi;

D) аллельдi гендердiң өзара әсерлесуiнiң нәтижесiнде ұрпақта жаңа белгiлердiң пайда болуы;

E) аллельдi гендердiң әрекеттесуiнен;

151. Қандай жағдайда гетерогаметтi жыныс жекелеген түрлер деп аталады?

A) әртүрлi жыныстық хромосомы бар кезде;

B) бiркелкi жыныстық хромосомы бар кезде;

C) хромосомдары жоқ кезде;

D) мутантты хромосомдар;

E) хромосомалары бiрр тiзбектi ДНК


4 - тақырып .Өзгергiштiк.

152. Қандай өзгерiстердi модификациялық өзгерiстерге жатқызуға болмайды?

A) меринос, каракөл және едiлбай қойларының тұқымын сұрыптап шығару;

B) ақ қауданды капуста ыстық жерлерде қаудан бермейдi;

C) қарапайым жұмыртқа тәрiздi жапырағы бар қой бүлдiрген;

D) бiр сорттың өсiмдiктерiнiң бiр-бiрiмен гүлденуi, жемiсiнiң пiсiп жетiлуiне байланысты айырмашылықтары;

E) дұрыс жауабы жоқ;

153. Гендiк рекомбинация ұғымы не мағына бередi?

A) кроссинговер кезiнде немесе хромосомалар түйiсiнде гендердiң жаңадан құрылуы;

B) жасушалардың бөлiнуi;

C) ағзаның өсуi;

D) ағзаның күрделенуi;

E) мейозда;

154. Ағзаның «Реакция ережесiң дегенiмiз не?

A) генотиппен анықталған белгiлердiң түрленiп өзгеруiнiң шегi;

B) ағза гендердiң жиынтығы;

C) бегiлердiң болуы немесе болмауы;

D) белгiлердiң айқындалып көрiнуi;

E) дұрыс жауабы жоқ;

155. Реакция нормасы шегiнiң айырмашылығы неге байланысты?

A) сыртқы ортаның әсерiне;

B) генотипке;

C) гендердiң әрекеттесуiне;

D) экологияға;

E) генотиптiң өзгеруiне;

156. Нелiктен ауылшаруашылық практикасында туысты шағылыстыру қолданылады?

A) жекелеген түрлердi кейбiр белгiлерi бойынша гомозиготалы күйге ауыстыру;

B) шаруашылыққа тиiмдi тұқым қуалау белгiлер бойынша гомозиготалы күйге ауыстыру;

C) шаруашылықта қолдану оңайға түседi;

D) әртүрлi белгiлердi алу үшiн;

E) дұрыс жауабы жоқ;

157. Ядролық қаруды сынау генетикалық тұрғыдан алғанда қандай қатер туғызады?

A) популяциядағы мутацияның генетикалық зиянды салмағын, көбейтедi және 1,05а;

B) жергiлiктi ортаның ластануы;

C) дамудың бұзылуы;

D) өсiмдiк түсiмi мен жануарлардың өнiмдiлiгiн кемiтедi;

E) ешқандай зияны жоқ;

158. Мутация қайда өтедi?

A) ДНК-да;

B) ақуыздың молекуласында;

C) жасушаның жарғақшасында;

D) лизосомада;

E) рибосомада;

159. Комбинациялық өзгергiштiк қандай биологиялық құбылыстың нәтижесiнде болады?

A) митоз, өсу, белгiлi бiр қызметке бейiмделу;

B) синтез, жыныссыз көбею, транскрипция;

C) хромосомалардың бiр-бiрiнен тәуелсiз ажырауы, хромосомалардың айқасуы немесе кроссинговер:

D) трансляция транскрипция, тұқым қуалау;

E) тұқым қуалау;

160. Өзгергiштiктiң гомологиялық қатары заңының практикалық маңызы өте зор. Себебi неде?

A) селекцияда алғашқы материал түзедi;

B) сыртқы ортаның әсерi бiрден болған жағдайда бiртүрге жататын жекелеген түрлердiң өзгергiштiгi ұқсас болады;

C) туыстас түрлерде мутантты жекелеген түрлердiң қайда болатынын алдын-ала болжауға болады;

D) бiр түрге жататын жекелеген түрлердiң өзгергiштiгiн бередi;

E) өзгергiштiктiң гомологиялық қатары заңы практикада қолданбайды;

161. Фенилкетонурия ауруына шалдыққан адамдар сауығып кетуi мүмкiн, егер ол жастайынан тамақ жеу тәртiбiн сақтаса. Бүл кезде бiз қандай жағдайлармен соқтығысып тұрамыз?

A) модификациялық өзгеру индукциясымен;

B) Мутациялық өзгеру индукциясымен;

C) Алмасудың бұзылуы;

D) гендердiң рекомбинациясымен;

E) доминанттылық;

162. Үй хайуанаттарындағы инбридингтiң терiс, зиянды жақтары қандай?

A) үрпағының гетерозиготалық деңгейiнiң көтерiлуi;

B) Bрпағының тiршiлiк қабiлеттiлiгiнiң;

C) Cецессивтi ауруларының көрғне бастауы;

D) Dүрпағының көбею қабiлеттiлiгiнiң көтерiлуi;

E ) таза үрпақ алу;

163. Жасанды сұрыптау творчестволық ролi немен түсiндiрiледi?

A) өте көптеген хайуандар мен өсiмдiктердiң түрлерiнен аздаған түрдi бөлiп алу;

B) көптеген хайуандардың тұқымдастары мен өсiмдiктердiң өзара ұқсастығы;

C) көптеген сорттардың, штамдардың, тектердiң пайда болуы;

D) көптеген тектер мен сорттаррдың жойылуы;

E) тұрдiң пайда болуына әсер етедi;

164. Қашыр жөнiнен И.В.Мичуриннiң сорттары қай типке жатады?

A) гомозиготты;

B) химерлер немесе әртүрлi ұлпалар өсiмдiктер;

C) күрделi гетерозиготтар;

D) аралық фенотиптi гибрридтер;

E) солтүстiк аудандарға жерсiндiрiлген өсiмдiктер;

165. Қоршаған ортаның генетикалық активтiгi не мағынаны бiлдiредi?

A) ағза реакциясын анықтайды;

B) ағза тәртiбiн анықтайды;

C) модификацияны туғызады;

D) мутация жиiлiгiнiң көтерiлуiн туғызады;

E) ағзалардың жойылуына әкеп соғады;

166. Адамның даму теориясындағы жануарлар селекциясының алғашқы этапы не деп аталады?

A) көбею;

B) өсiру;

C) дақылдау;

D) жабайы түрден мәдени түрге айналдыру;

E) аулау;

167. Комбинативтi өзгергiштiктiң негiзiнде қандай биологиялық құбылыс жатыр?

A) митоз, су, тұқым қуалаушылық;

B) синтез, жыныссыз көбею;

C) хромосомалардың тәуелсiз ажырауы, кроссинговер немесе хромосомалардың айқасуы, гаметалардың кездейсоқ қосылуы;

D) трансляция, транскрипция дифференциялану генетикалық тепе-теңдiк жағдайдың бұзылуы, тұқым қуалаушылық;

E) дұрыс жауабы жоқ;

168. Фенилкетонурия ауруына шалдыққан адамдар сауығып кетуi мүмкiн, егер ол жастайынан тамақ жеу тәртiбiн сақтаса. Бұл кезде бiз қандай жағдайлармен соқтығысып тұрамыз?

A) модификациялық өзгеру индукциясымен;

B) Мутациялық өзгеру индукциясымен;

C) Алмасудың бұзылуы;

D) гендердiң рекомбинациясымен;

E) доминанттылық;

169. Организмнiң «реакция нормасың деген не?

A) организмдегi белгiлер жиынтығы;

B) организмдегi гендер жиынтығы;

C) белгiлердiң генетикалық табиғаты;

D) белгiлердiң фенотипiнiң көрiнуi;

E) белгiлердiң варияциялық шегi;

170. Гомологтық өзгергiштiк заңына сәйкес:

A) өзгергiштiгiне байланысты туыстас түрлердi салыстыруға болмайды;

B) туыстас түрлерде ұқсас өзгергiштiк қатарлары байқалады;

C) жақын туыс түрлерде қандай мутантты формаларының кездесетiнiн алдын ала айту мүмкiн емес;

D) әр түрлi түрлерде гомологтық өзгергiштiк болуы мүмкiн емес;

E) туыстас түрлердiң өзгергiштiк сипаты әр түрлi;

171. Қоршаған ортаның генетикалық активтiгi немен көрiнедi?

A) организмдер реакциясын анықтайды;

B) организмдер мiнез-құлқын анықтайды;

C) модификацияны тудырады;

D) мутация жиiлiгiнiң жоғарлауын тудырады;

E) бейiмделмеген организмдердiң жойылуынна әкелiп соқтырады;

172. Адамдарда болатын берiлген бес мутацияның қай түрi келесi ұрпақта қайталану мүмкiндiгi басым?

A) рецессивтi аутосомдық;

B) доминантты аутосомдық;

C) Х-хромосомадағы рецессивтi тiркес жыныспен;

D) У- хромосомадағы рецессивтi тiркес;

E) тұрақсыз;

173. Неге әрiден будандастыру гибридтердiң жиi ұрпақсыздығына әкелiп соқтырады, негiзгi генетикалық себебiн көрсетiңiздер?

A) ата-аналарында хромосомалар саны әртүрлi болғандықтан;

B) ата-аналарында хромосомалар модификациясы әртүрлi болғандықтан;

C) репродуктивтi (көбею) органдарының толық дамымағандығынан;

D) гибридтердiң тiршiлiк әрекетiнiң төмендеуiнен;

E) мейозда хромосомалар коньюгациясының бұзылуынан;

174. Қандай будандасу әрiден будандастыру деп аталады?

A) бiр түрдiң особьтары арасындағы;

B) бiр тұқымдар особьтары арасындағы;

C) бiр сорттар особьтары арасындағы;

D) бiр штамма особьтары арасындағы;

E) әртүрлi түрлер мен туыстар арасындағы;

175. Адам дамуы тарихы барысындағы жануарлар селекциясының бiрiншi кезеңiн не деп атайды?

A) көбею;

B) өсiру;

C) будандасу;

D) үй жағдайына үйрету;

E) аңшылық;

176. Гетерозис дегенiмiз не?

A) гибридтердiң гомозиготалылысы;

B) будандасу барысында пайда болған Ғ1-дiң продуктивтiлiгi мен тiршiлiкке төзiмдiлiгi;

C) гибридтер гетерозиготалылығы;

D) будандасу барысындағы ұрпақтардың алуан түрлiлiгi;

E) ата-аналар белгiлерiнiң комбинациялануы;

177. Қандай будандасу инбридинг деп аталады?

A) бiр түрдiң iшiндегi особьтар арасындағы;

B) бiр тұқымдас iшiндегi особьтар арасында;

C) бiр сорттар iшiндегi особьтар арасында;

D) әр түр iшiндегi особьтар арасында;

E) ағасы мен апасы арасындағы;

178. Қай әдiспен Г.Д.Карпеченко туыс аралық капусташомыр (редька) гибридiнiң жемiстiлiгiн қалпына келтiрдi?

A) өсуiне қолайлы жағдай жасады;

B мутация жиiлiгiн арттыру мақсаттарында өсiмдiктi сәулеге түсiрдi;

C) гибридтердiң хромосомалар санын екi еселендiрдi;

D) гибрид тұқым бермедi;

E) гибрид егiлетiн жер химиялық тыңайтқыштармен өңделдi;

179. Гендiк инженерияда қайта айналымды транскрипциядағы фермент қандай жағдайда пайдананылады?

A) гендердi көшiрiп жазуда;

B) m РНК-нi амин қышқылымен әсер еткенде ;

C) РНК матриясы бойынша ДНК-нi синтездегенде;

D) mРНК-нi синтездегенде;

E) ДНК матриясы бойынша РНК-нi синтездегенде;

180. Егер жақын туыс адамдар жанұя құрса неге олардың ұрпақтарында кемiстiк тұқым қуалау ауруының көбею қаупi болады?

A) жақын туыс адамдар жанұясы зиянды белгiлердiң пайда болуына ұшырайды;

B) мутация пайда юолады;

C) қан араласқаны үшiн жаза;

D) туыс адамдар өз ұрпақта