Command: SCALE

Select objects: объектіні таңдау

Select objects: <Enter> Бәрі алынды

Base point: INT of - масштабтау ортасы

/Reference : 2 - масштаб


Дәріс 7. Сызуларды түзету


ALIGN бұйрығының көмегімен айналдырумен қатар оны басқа объектілермен теңестіруге болады.

- объектіні айналы бейнесін құру командасы (MIRROR)

Мысалы:

Command: MIRROR

Select objects: объектілерді таңдау

Select objects: Бәрі алынды

First point of mirror line: END of - шағылысу сызығының 1 нүктесін көрсету

Second point: END of - шағылысу сызығының 2 нүктесін көрсету отображения

Delete old objects?: N - ескі көріністі жою керекпе


Дәріс 8. Сызуларды жобалау

Offset distance or Through < Through >:(орын ауыстыру өлшемі немесе Нүкте<�Нүкте>:) – орын ауыстыру (нүктелер саны немесе жұбы) немесе кілт Through (Нүкте арқылы);

Select object to offset: (ықтималдықтар туғызатын объект:) – орын ауыстыруға оъект таңдау. Бұл үшін қаңқаны қолдануға болмайды, көп бұрышты сызық немесе ағымдағы жинаққа сілтеледі. Көрсетіген объект түрленуге түседі;

Side to offset? (Ығысу жағы?) – қай жаққа ығысатынын курсормен көрсету (оңға немесе солға, ішке немесе сыртына), егер ығысу көрсетілсе;

Through point: (Нүкте арқылы:) – объектінің ығысу нүктесін көрсету, егер кілт Through көрсетілсе (Нүкте арқылы).

Берілген қашықтық нөлден жоғары болуы керек. Кең сызықты қашықтықта ара қашықтық өстік сызықтан өтеді.

Егер ығысу кезінде қиындының нәтижесінде жаңа қиынды болып табылады. содан кейін хабарлама пайда болады:

Invalid through point (Дұрс емес нүкте.)

Егер дөңгелектің немесе доғаның ығысуында ара қашықтық және ығысу бағыты берілсе және объект анықталмаса (мысалы, теріс радиус пайда болса), онда хабарлама шығады:

No parallel at that offset (мұндай ығысумен жүргізу мүмкін емес)

Ұқсас, өте жақсы қиынды, дөңгелек, доға, екі сызықты полисызықтар, эллипс, эллипстік доға, түзу немесе сәуле таңдауда хабарлама пайда болады:

Cannon offset that object (Берілген бойынша объект құра алмаймын)


Дәріс 9. Үш жүйелі объектілерді қапына келтіру

Dimension Lines панелінде төмендегідей ауыспалы өлшемдердің реттелуі іске асырылады: DIMCLRD, DIMLWD, DIMDLE, DIMDLI, DIMSD1 и DIMSD2. Мұнда өлшемді сызықтардың түсін, қалыңдығын анықтайды; бөлшем сызықтарының бірінші және екінші бөліктерімен басқарады.

Extension Lines панелінде келесідей ауыспалы өлшемдердің реттелуі жүреді: DIMCLRE, DIMLWE, DIMEXE, DIMEXO, DIMSE1, DIMSE2. Мұнда шығыңқы сызықтардың түсі мен қалыңдығы; олардың өлшемді сызықтан қаншалықты асатындығы анықталады; объектіден шығыңқы сызықтың асу өлшемін анықтау; бірінші және екінші шығыңқы сызықтарды басқару.

Arrowheads панелінде төмендегі ауыспалы өлшемдердің реттелуі жүреді: DIMBLK1, DIMBLK2, DIMLDRBLK, DIMASZ. Мұнда бірінші және екінші сызыұтардың ішкі түрі белгіленеді, шығыңқы бағыттаушы түрін анықтайды, бағаттаушыға өлшем береді.

Center Marks for Circles панелінде D1MCEN ауыспалы өлшемнің реттелуі жүргізіледі. Мұнда шеңберлік ортасынан маркердің ішкі түрі мен олардың маркер өлшемі көрсетіледі.

Дәріс 10. Үш жазықтықтағы сызуларды түзету


Text Appearance панелінде төмендегі өлшемді ауыспалылардың реттелуі жүргізіледі: DIMTXSTY, DIMCLRT, DIMTXT, DIMTFAC, DIMGAP. Мұнда өлшемді мәтінінің стилін, оның түсі мен биіктігін, өлшемді мәтіннің салыстырмалы биіктігі мен санын анқтайды, өлшемді мәтін арасын белгілеуге болатынын немесе тыйым салынатынын анықтайды.

Text Placement панелінде келесі өлшемді ауыспалылардың реттелуі жүргізіледі: DIMTAD, DIMJUST, DIMGAP. Мұнда салыстырмалы өлшемді бағытталуға салыстырмалы мәтіннің жағдайы мен сызықты шығыңқылықтың және өлшемді сызық пен өлшемді саны арасындағы ара қашықтық беріеді.

Text Alignment панелінде DIMTOH и DIMTIH ауыспалыларының реттелуі жүргізіледі. Мұнда өлшемді сызыққа қатысты мәтіннің жағдайы анықталады.





Дәріс 11. Үш жазықтықтағы моделдер


Жаңа немесе қайтадан жөндеу жұмыстарын жүргізуде Dimension Style Manager диалогтық терезесі алты көрінбеден тұрады. Олардың әрқайсысы жүйелік ауыспалыларды реттеу нәтижесінде көрінеді. Жаңа өлшемді стилдің атауы аса үлкен емес Create New Dimension Style диалогтық терезесінде көрінеді, ол New пернесін басқанда барып қосылады.





Dimension Style Manager диалогтық терезесі


Create New Dimension Style диалогтық терезесі бір енгізу алаңы мен екі жабылатын тізбектен тұрады.

• 
  New Style Name енгізу алаңы құралатын қабаттың атын енгізуге мүмкіндік береді.
  

• Start With жабу тізімі стилдің негізгі өлшемін беруге мүмкіндік береді.

• 
  Use for жабу тізімі туындайтын өлшемді стилді таңдауға мүмкіндік береді.
  

• 
  Continue пернесі New Dimension Style диалогтық терезесін ашуға мүмкіндік береді.
  

Create New Dimension Style диалогтық терезесі


Дәріс 12. AUTOCAD жұмыс істеу жүйесі

DIMSTYLE командасы Dimension Style Manager диалогтық терезесін ашады және жүйелік ауыспалыларды реттеуге мүмкіндік береді. Диалогтық терезе өлшемді стилдердің сәйкесінше тізімін береді, стилді өлшемдер мен бес пернеден тұрады:

• Set Current — ағымдағы өлшемді стилді орнатады;

• New — жаңа өлшемді стилді орнатуға мүмкіндк береді;

• Modify — бұрыннан бар өлшемді стилді дұрыстауға мүмкіндік береді;

• Override — ағымдағы өлшемді стилді өзгертусіз уақытша жүйелі ауыспалыларды алып тастау мүмкіндігі;

• Compare — қлшемді ауыспалыларды салыстыруға мүмкіндк береді.


Дәріс 13. Сызба жұмыстарын ұйымдастыру


Zero Suppression панелінде DIMTZIN өлшемді ауыспалысының реттелуі жүргізіледі, жіберу алдында нөлдік бос немесе жетекші режимдер орнатылады. Осыған ұқсас DIMALTTZ ауыспалы өлшеміне де жүргізуге болады.





Alternate Unit Tolerance панелінде DIMALTTD өлшемді ауыспалының реттелуі жүргізіледі, ол алтернативті өлшемдер үшін үтірден кейін қойылатын белгілер санын анықтайды.


Дәріс 14. Автоматикалық жобалау жүйесі реттеу

Жұмыс ортасы монитор экранындағы суретті басқаруға қажетті және жеткілікті қабат сандарынан тұруы керек. Мысалы, A3 форматты жұмыс ортасына келесідей қабат пен олармен байланыс параметрлерінің мәндерін белгілейміз (әдетте параметрдің жаңа қабаты үшін). Осындай жағдайда AutoCAD терезесіне күлгін түс қоюымыз керек.

Кесте

Қабат атауы	Қабаттың қолданылуы	Сызық түсі	Сызық типі	Сызық қалың дығы
WORK	Геометриялық құралдарды және жіңішкен сызықтарды жетілдіруге арналған қабат	қара (7 нөмірлі)	CONTINUOUS тұтас	Default
MAIN	Сызбаны соңғы жетілдіруге арналған қабат	blue көк (5)	CONTINUOUS тұтас	0.5
AXIS	өстік сызықтарды сызуға арналған қабат	red қызыл(1)	CENTER штрих-нүктелі	Default
HATCH	Штрихты бітеу аймақтарды орындауға арналған қабат	magenta фиолетовый (6)	CONTINUOUS тұтас	Default
DIM	өлшемді сызықтарды енгізуге арналған қабат	green жасыл (3)	CONTINUOUS тұтас	Default
DASHED	Көрінбейтін контурды сызуға арналған қабат	cyan көкшіл(4)	DASHED штрихты	Default
TEXT	Мәтіндерді енгізуге арналған қабат	244	CONTINUOUS тұтас	Default

Дәріс 15. AUTOCAD программалау


CAD/CAM-жүйелерін енгізу студенттерді ғана емес, сонымен қатар оқытушыларғада тән. Творчестволық және белсенді адамдар, жоғарғы мектеп қиын қыстау кезеңіндеде компьютерлік техниканы игеріп, оларды оқу процесінде қолдануға мүмкіндік табады, бұндай жағдай әр түрлі педагогикалық жаңалықтарға кең жол ашады.

Қазіргі уақытта есептеу техникаларының құнының түсуі, компьютерді үйдеде қолдануға жол ашты. Бұл студенттерге автоматтандырылған жобалау жүйелерімен аудиторлық сағат аумағында ғана емес, үйде жеке компьютерлеріндеде жұмыс істеуге мүмкіндік беруде. Бұл жағдайда пәнмен үстіртін ғана емес, оны толық игеру жағдайында сөз қозғауға болады.

АutoCAD жүйесін американдық Autodesk фирмасы 80-ші жылдардың басында дамыта бастады және ол бастапқыда сол уақыттағы (PC XT, PC AT процессорсыз және т.б.) жеке комьпютерлерге негізделді. Сол уақыттың өзінде, қазіргі көзқарас бойынша әлсіз бағдарлама өз еңбегін автоматтандыруға талап қылған конструкторлар мен сызушылардың қызығушылықтарын туғызды.

Жүйенің кеңінен таралуы MS DOS опреациялық жүйесінде, ағылшын және орыс тілдерінде жұмыс істеген оныншы нұсқасынан басталды. Бұл нұсқа командаларды командалық немесе экрандық жолдардан графикалық менюге шығаруға мүмкіндік бергендіктен жетілген болып саналды.

Онбірінші нұсқасы елеусіздеу болды. Ресейдегі кең таралған нұсқалардың бірі MS DOS-та да (Windows 3.1 және Windows 95-ке арналған нұсқаларыда болды бірақ орыс тіліне аударылмады) диалогтық терезелері болған он екінші нұсқасы болды. Онда 11-ші нұсқасында қолданылған «бет кеңістігі» болды, бұл жағдай үш өлшемдегі нысананы тұрғызып оның проекцияларын терезе бетіне (экран) қажет масштабта шығаруға мүмкіндік беретін кеңістіктік графикалық жүйе ретінде AutoCAD-ты нақты бекітті.

Он үшінші нұсқасы бірден екі нұсқада пайда болды (MS DOS және Windows 95 үшін), сонымен қатар инсталляция сатысында жүйе нұсқасының біреуін таңдауға немесе бірден екеуін қатар орнатуға мүмкіндік берді. Онтөртінші нұсқасы онүшінші нұсқадағы жаңалықтар кіре отырып, оны алдыңғы нұсқаларға қарағанда шағын және жылдам жұмыс істейтін болды. Ол де-факт жүйесі жалпы қолданысқа ие болып, жаңа жеке компьютерлерге орнатылатындықтан тек қана Windows (Windows 95 немесе Windows NT) операциялық жүйесіне есептелді.

1999 жылы мода ағымына сәйкес 2000 номері берілген 15-ші нұсқасын енгізу басталды. Бұл нұсқа екіөлшемді сурет салумен үшөлшемді моделдеуде алға қарайғы қадам болды. Бұнда плоттермен (графотұрғызғыш) принтерге (баспа құрылғысы) шығаруды басқару жабдықтарыда бірталай өзгеріске ұшырады.

Жүйенің бірінші нұсқасы негізінен кейіннен нұсқалар дамыған сайын солармен қатар дамып отырған қарапайым екі өлшемдегі сурет салуға арналған аспаптардан тұрды. Нәтижесінде AutoCAD өте ыңғайлы «электронды кульман» болды.

Электронды сызулар архивын құруда сурет салудың бұндай тәсілі үлкен артықшылықтарға ие. AutoCAD жүйесінде құрылған әр сызу түпнұсқа сызудан көшірме сызулар сызуға мүмкіндік беретіндей оңай редакцияланады. Сызу құжаттарын шығару процесін оңайлату мақсатында «стандартты элементтер кітапханасын» құруға болады. Бұл идея конструкторлық, архитектуралық және т.б. бағыттарда жеке жұмыс орындарындағы жүйелер негізінде жаңа арнайы жүйелер құруда жақсы стимул болды.

Оныншы нұсқасы күрделі үшөлшемді құрылысты кеңістіктің кез-келген жазықтығында орындап оны әртүрлі экрандарда кез-келген көзқарас бойынша бейнелеуге мүмкіндік берді. Сондықтан, ол үшөлшемді моделдеу аспабы болып танылды.

Он екінші нұсқа өзгеріс кезеңі болып танылады. Ол кеңітілген жадыда жұмыс істеуге мүмкіндік беріп, диалогтық терезені енгізді, ал он бірінші нұсқада қолданылған кеңістік бетінің және экран түрінің механизмдері сызуды нысананың немесе ғимараттың үш өлшемді проекциясында алуға мүмкіндік берді. AutoCAD 2000-де бұл идея ары қарай дамып: бір модел бойынша сызудың бірнеше бетін алуға мүмкіндік берді.

Сондықтан AutoCAD 2000 жүйесі сызу сызуға ғана емес, үш өлшемді моделдерді де құруға арналған.

2 ЗЕРТХАНАЛЫҚ САБАҚТАР

Әр лабораториялық және практикалық сабақтың дайындалуын тақырыптың негізгі ережелерінің қайталауынан бастау қажет және бақылау сұрақтарына жауап беру керек.

Оқулықпен жұмыс істеу кезінде қарастырыл отырған тақырып бойынша есептерді шешу қажет. Есептерді өз бетімен шешу керек, себебі осы кезде алған теориялық білімдері жақсы меңгеріледі және бекітіледі.

Барлық талап етілген есептерді өз бетімен шығару, одан кейін оқулықтарда және оқу әдістемелік нұсқауларында шығарылып көрсетілген есептерге талдау жасау өте пайдалы

Типтік есептерді біз аудиториялық практика - лабораториялық сабақтарда шешеміз. Үй тапсырмаларын орындау кезінде туындаған сұрақтарға студенттердің оқытушы қол астындағы өздік жұмысы (ОСӨЖ) кезінде жауап беремін.

Қарастырылатын материалдарды толық меңгеру үшін әр тақырып бойынша қысқаша конспект жасау керек, оған негізгі анықтамаларды, барлық формулаларды және олардың ішіндегі шамалардың физикалық мәнін талдау жасай отырып жазу керек.

Әр тақырыптар бойынша есептердің шешімдерін және барлық жазбаларды лабораториялық сабақтарға арналған жеке дәптерге жазу керек.

Өздеріңіздің өз бетімен дайындалған материалдарыңыз одан әрі емтихан алдындағы пәнді қайталау кезінде үлкен көмекші құрал болып табылады, сонымен қатар іс жүзінде анықтама ретінде пайдаланылуы мүмкін.

3 СТУДЕНТТІҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСЫ

Әдістемелік ұсыныстар

Әрбір студентке пәнді оқу барысында жеке үй тапсырмалары беріледі. Үй тапсырмалары пәннің негізгі бөлімдерінің барлығын қамтиды және теориялық білімдері қандай деңгейде меңгерілгенін және сол теориялық білімдері практикалық есептерді шешуге қолдана алатындығын көрсетеді.

Әрбір тапсырма А4 формат беттерде орындалу және есептеу жұмыстарына қойылатын талаптарға сай рәсімделіп жазылуы қажет. Өздік жұмыс анық жазуымен жазылу керек. Есептеу - графикалық жұмыстың сыртқы бетінде студенттің аты-жөні, мамандығы, курсы, тобы, вариант номері және тапсыру уақыты көрсетулі керек.

Есептерді шешу кезінде оларға қысқаша түсініктемелер беріледі, есептерде қолданатын барлық формулар міндетті түрде көрсетіледі және қажетті сызбалады масштабын ескеріп орындалады. Үй жұмысының соңында пайдаланылған әдибеттерге сілтеме жасау қажет.

Тапсырмаларды орындауды оны тапсырудың соңғы күніне қалдырмаңыз. Өкінішке орай кебір студенттер солай жасайды. Сізге бұл жағдайда күрделірек есептерді шешу кезінде қиыншылықтар туындайды.

Егер сіз тапсырма жұмыстарын орындағанда белгіленген графикті ұстансаңыз, есептерді шешу кезінде туындаған сұрақтарға ОСӨЖ өткізу кезінде жауап бере аламын.