Жабғу- оғыздардың билеушісі
Күл-еркіндер- жабғудың кеңесшілері
Инал- жабғудың мұрагері
Атабектер - иналды тәрбиелеуші
Сюбашы- әскербасы
Қанқаш- ақсүйек-феодалдардың кеңесі
құрылтай
Ұлы құрылтай
Кіші құрылтай
«Боз оқ»
«үш оқ»
«бой», «оба»,көк»
Тайпалық,рулық
бөлімшелер
«ұрықтар»
Рулық атақты
тұқымдар,әулеттер
аталған
аймақтар- 12
Саяси жағдайы
965 ж- оғыздар Киев кінәзі Святославпенодақтасып,Хазар қағанатын талқандады
985 ж –оғыздар кінәз Владимирмен одақтасып,булгарларға жорық жасады
10 ғ аяғы - 11 ғ басы- Әли хан кезінде мемлекеттің жағдайы нашарлады
1041 ж- Шахмәлік Хорезмді жаулап алды
«Оғызнамада» Еділ бойындағы печенегтермен болған соғыс туралы : «Итиль өзеңі деген бір өзен бар еді...жағасында Қаратау маңында ұрыс болды,жойқын соғыс болды...»
Оғыздардың шаруашылығы
Мал шаруашылығы
Егін шаруашылығы
Кәсіпшілік пен қолөнер
Әл-Бируни – оғыздардың күз айларында Хорезм шекарасында,ал кейбір бөліктерінің Ұлытай баурайында көшіп жүргенін айтады
Ибн Хаукәл – Түркістан аймағындағы оғыздардың елтірі беретін қойларды көп өсіретінін жазған
Махмуд Қашғари –Сырдарияның орта ағысындағы Қаранқ,Сүткент,Фараб,Сығанақ,Сауран қалалары туралы жазған
Әл-Жахиз : «Түрік қолөнердің барлық түрін өзі істейді,...қару,жебе,ер-тұрман,қорамсақ,найза жасайды»
Әл-Идриси - оғыздар мен қимақтар туралы : «Ондағы шеберлер темірден ғажайып әдемі бұйымдар жасайды» деп жазды.
Оғыздардың шаруашылығы
Жартылай көшпелі және жартылай отырықшы мал шаруашылығы
Егін шаруашылығы
Кәсіпшілік пен қолөнер
Қимақ қағанаты (9 ғ .соңы- 11 ғ. басы)
Тайпалық құрамы - парсы тарихшысы Гардизи айтуы бойынша 7 тайпадан тұрады,ең атақтылары кимақтар
мен қыпшақтар
Территориясы – 7 ғ. Моңғолияның солтүстік-батысын мекендеген
9 ғ – қимақтар туралы араб жазбаларында айтылады
766-840 ж- қимақтар Батыс Алтайға,Тарбағатай мен Алакөл ойпатына қоңыстанды
840 ж- Ұйғыр қағанаты ыдырағаннан кейін оның құрамындағы біраз тайпалар:эймур,байандур,татар,ланиқаз,ажларлар,имек,қыпшақ тайпалары қимақ бірлестігіне енеді
Қоғамдық құрылысы
қаған
«ябғу»
«имек байғу» ,»қимақ ябғу»- тайпа көсемдері
«шад-түтік»- жеке тайпа көсемдері
Махмұд Қашғари – малы аз,көшіп-қонуға
м
«ұлы қаған», «кіші қаған», «ябғу шад»- шонжарлар
үмкіндіктері жоқ кедейлерді «жатақтар» деп атаған
Бірінші тарауға арналған тест сұрақтары
1.Біздің жерімізде ерте орта ғасырларда ірге тіккен алғашқы феодалдық мемлекеттердің бірі
А) Түркеш қағанаты В) Түрік қағанаты С) Батыс Түрік қағанаты D) Шығыс түрік қағанаты Е) Қарлұқ қағанаты
2.Қандай оқиғадан кейін Бумын Түрік қағанатының билеушісі болды.
А) Жужандарды жеңген соң В) Ұйғыр қағанатын жеңген соң С) Енисей қырғыздарын жеңген соң D) Арабтарды жеңген соң Е) Эфтолиттерді жеңген соң
3.“Теле сөзінің мағынасы.
А) Ұйғыр В) Қарлұқ С) Түрік D) Оғыз Е) Қимақ
4.Түріктердің шаруашылығы
А) Көшпелі және жартылай көшпелі мал шаруашылығы
В) Аңшылық С) Балық аулау D) Егіншілік Е) Ешқандай шаруашылықпен айналыспады
5.“Түрік” этнонимі бірінші рет деректерде қашан кездесті
А) 542 ж.В) 545 ж. С) 546 ж. D) 547 ж. Е) 548 ж.
6.Бумын елді қай кезеңде басқарды.
А) Монғол В) Түрік С) Қазақ D) Батыс түрік Е) Қарлұқ
7.Түрік қағанатының екіге бөлінген уақыты.
А) 603ж В) 604ж С) 605ж D) 606ж Е) 607ж
8.Батыс Түрік қағанатының жазғы ордасы.
А) Суяб В) Сығанақ С) Мыңбұлақ D) Күнгіт Е) Испиджаб
9.Салық жинауға жергілікті адамдарды бекітіп,олаға “селиф”деген атақ берген қаған
А) Шигу В) Қапаған С) Тон D) Тордуш Е) Ешбар
10.Батыс Түрік қағанатында яғбу,шад,елтебер атағы кімдерге берілген
А) Қағанатты басқарушыға В) Қаған руынан шыққандарға
С) Қарапайым халыққа D) Салық жинаушыларға Е) Сот ісін басқарушыларға
11.Батыс Түрік қағанатында “Қара бұдындар”деп кімдерді атаған
А) Ақсүйектерді В) Әскерді С) Қарапайым халықты
D) Саудагерлерді Е) Қолөнершілерді
12.Батыс Түрік қағанатында сот істерін атқарушылар
А) Беклербектер В) Бұйрықтар мен тархандар С) Уәзірлер
D) ”Селифтер” Е) Басқақтар
13.“Тат”сөзінің мағынасы
А) Бай В) Бек С) Бұйрықтар D) Құл Е) Салық жинаушылар
14.Батыс Түрік қағанатында “Қара бұдындар”деп кімдерді атаған
А) Ақсүйектерді В) Әскерді С) Қарапайым халықты
D) Саудагерлерді Е) Қолөнершілерді
15.Түркеш қағанатының мерзімі
А) 704-756 жылдар В) 703-705 жылдар С) 704-706 жылдар
D) 706-756 жылдар Е) 707-708 жылдар
А) 10 В) 20 С) 30 D) 40 Е) 45
17.Арабтар “Сүзеген” деп атаған қаған
А) Сұлу В) Білге С) Бумын D) Тон Е) Мұқан
18.Атлах шайқасынан кейін
А) Арабтар Жетісудан кетті В) Қытайлар Жетісуды басып алды С) Қытайлар Жетісудан біржолата кетті
D) Арабтар Жетісуды басып алды Е) Қытайлар жеңді
19.756жылы Түркеш қағандығын құлатып,билікті өз қолына алған тайпа
А) Қимақ В) Қарлұқ С) Қарахан D) Қыпшақ Е) Оғыз
20.Түркештердің Күнгет қаласы қай жерде орналасқан
А) Іле В) Талас С) Шу D) Есіл Е) Ертіс
21.Түркеш мемлекетінің негізін қалаған қаған
А) Сұлу В) Құтшар С) Күлишор D) Жыпыр Е) Үшілік
22.Соғдылардың Түркістан мен Жетісуға қоныс аударуы саудаға байланысты деп айтқан зерттеуші
А) Бартольд В) Әл-Марвизи С) Рубрук D) Сюань Цзянь
Е) Менондр Протектор
23.IХ ғасырдың басында қарлұқтар жеңілген ел
А) Ұйғыр қағанатынан В) Енисей қырғыздарынан
С) Арабтардан D) Қарахандардан Е) Қимақтардан
24.Оғыз мемлекетінің өмір сүрген уақыты
А) VIII – Х ғ. В) IХ ғ. аяғы – ХI ғ. Басы С) ХI-ХП ғ. D) ХП-ХI ғ. Е) ХП-ХШ ғ.
25.Жабғудың “Инал” атты мұрагерін тәрбиелеуші
А) Ябғу В) Сюбашы С) Атабектер D) Селифтер Е) Шад
26.965ж. оғыздар хазарларға қарсы әскери одақ құрды
А) Иранмен В) Киев Русімен С) Қытаймен D) Арабтармен
Е) Парсылармен
27.Оғыз мемлекетінің күшеюіне үлес қосқан
А) Әли В) Шахмәлік С) Тоныкөк D) Бұмын Е) Мұқан
28.Жабғудың кеңесшілерін қалай атаған
А) Күл-еркіндер В) Он оқ бұдын С) Беклербектер D) Тархан Е) Басқақтар
29.Оғыздардағы тайпалар саны
А) 20 В) 24 С) 30 D) 34 Е) 40
30.Оғыздардың күз айларында Ұлытау баурайында көшіп жүргенін айтқан ғұлама
А) Әл-Бируни В) Әл-Морвази С) В.В.Бортольд
D) М.Қашғари Е Ибн Хаукәл
31.Түркістан аймағындағы оғыздардың елтірі беретін қойларды өсіретінін жазған
А) Әл-Бируни В) Әл-Морвази С) Ибн-Хаукәл D) М.Қашғари Е) В.В.Бортольд
32.Әл-Идриси “ондағы шеберлер темірден ғажайып әдемі бұйымдар жасайды”-деп қай тайпалар туралы жазған
А) Түріктер мен Оғыздар В) Оғыздар мен Қимақтар
С) Қимақтар мен Қарлұқтар D) Қимақтар мен Қыпшақтар
Е) Қарлұқтар мен Оғыздар
33.Қимақтар құрамында болған ең ірі және күшті тайпа
А) Қыпшақтар В) Қарлұқтар С) Оғыздар D) Наймандар
Е) Керейлер
34.Х ғасырда Қимақтарда тараған дін
А) Христиан В) Ислам С) Манихей D) Зороастра Е) Будда
35.VII ғасырлардың басында Қимақтар мекендеген аймақ
А) Жетісу В) Ертістің бойы С) Монғолияның солтүстік батысы D) Қытайдың солтүстігі Е) Шығыс Қазақстан өңірі
2-тарау 6- 9 ғ отырықшы және жартылай көшпелі мәдениет
Қалалықтардың дала тұрғындарымен сауда байланысы
6 – 9 ғасырлардағы сауда айналымы
Архитектура және өнер (6-9ғ)
Түріктердің рухани мәдениеті
Б.з. 1 мың жыл ортасы- көне түрік жазуы қалыптасқан
Көне түрік әліпбиі 35 әріптен тұрады
8-9 ғ –көне түрік жазуы бүкіл халық игілігіне айнала бастаған
Көне түрік тілінде табылған жәдігерлердің саны- 200-ден астам
8-9 ғ – жататын әдеби шығармалар – « Қорқыт ата», «Оғызнама»
8 ғ- « Қорқыт ата», «Оғызнама» ауызша айтылды
11 ғ - « Қорқыт ата», «Оғызнама» қағазға түсе бастады
«Қорқыт ата»кітабы
«Оғызнама» дастаны
12 жырдан тұрады
Қорқыт күмбезі –Қызылорда облысы Қармақшы ауданында
6 ғ –парсы тіліне,9 ғ – араб тіліне аударылған
13 ғ –ескі нұсқасын Рашид ад-Дин,
17 ғ-толық жазған Әбілғазы хан
Түріктердің наным-сенімдері мен діні
Ұмай анаға отбасына шапағатын тигізеді деп табыңған,
Көк бөріге табынған
8 ғ – ислам діні тарала бастады
Екінші тарауға арналған тест сұрақтары
1.Көне түрік жазуының қалыптасқан уақыты:
А) б.з.б. І мың жылдығы В) б.з.б. ІІ мың жылдығы С) б.з. І мың жылдығы D) б.з.ІІ мың жылдығы Е) көне түрік жазуы болған жоқ
2.Көне түрік тілінде жазылған жәдігерлер саны:
А) 100 астам В) 200 астам С) 300 D) 400 Е) 500
3. «Қорқыт ата» кітабы мен «Оғызнама» дастанының қағазға түсе бастаған уақыты:
А) VIIIғ. В) ІХ ғ. С) Х ғ. D) ХІ ғ. Е) ХІІғ.
4. «Қорқыт ата» кітабы неше жырдың қосындысынан тұрады:
А) 10 В) 11 С) 12 D) 13 Е) 14
5.Қорқыт атаның туған жері:
А) Қазақстан В) Өзбекстан С) Иран D) Шаш Е) Египет
6.Түрік жазба әдебиетінің көне ескерткіштері:
А) «Күлтегін», «Тоныкөк» В) «Ақиқат сыйы» С) «Даналық кітабы» D) «Жүсіп-Зылиқа» Е) «Құт негізі-білік»
7.Түріктер отбасына шапағатын тигізеді деп табынған:
А) Отқа В) Көк бөріге С) Ұмай анаға Д) Табиғатқа Е) Суға
8.Жазба деректердегі мағлұматтарда олардың қамыс қаламмен және IX-X ғасырларда ежелгі түрік жазуымен жазғанын көрсетеді:
А) Қимақтар В) Қарлұқтар С) Наймандар Д) Керейлер Е) Қарахандар
9.Жетісу қазақтарының да Ұмай анаға табынатынын жазған ғалым:
А) Ж.Баласағұни В) Ш.Уәлиханов С) М.Қашғари Д) Әл-Бируни Е) К.Байпақов
10.Ежелгі түрік әліпбиіндегі әріп саны
А) 30 В) 35 С) 40 D) 25 Е) 45
11.Атақты қобызшы Қорқыт ата күмбезі орналасқан аймақ
А) Қызылорда В) Алматы С) Тараз D) Шымкент Е) Түркістан
12.“Оғызнаманы” XVII ғасырда толық жазып қалдырған ғұлама
А) А.Яссауи В) Ж.Баласағұни С) Әбілғазы хан D) Әли ақын
Е) Кутб
13.Будда ғимараттарының орны табылған жер
А) Сығанақ,Испиджап В) Тараз,Түркістан С) Отырар,Тараз D) Ақбешім,Суяб Е) Түркістан,Сығанақ
14.Х ғасырда Қимақтарда тараған дін
А) христиан В) ислам С) манихей D) зороастра Е) будда
15. Түріктер асыл тастар мен маталарды қай елден әкелген?
А) Батыс елдерінен В) Орта және Таяу Шығыстан
С) Үндістаннан Д) Византиядан Е)Ираннан
16. Малды қолға үйрету қай тарихи кезеңде басталды?
А) ежелгі тас ғасырында В) орта тас ғасырында
С) қола дәуірінде Д) темір дәуірінде Е) кейінгі тас дәуірінде
17. Сайрам қаласы ертеде қалай аталған?
А) Отырар В) Испиджаб С) Сауран Д) Сығанақ Е) �