Компьютерлік желілер» пәні бойынша оқу-әдістемелік материалдар 04

Қазақстан Республикасы білім және ылым министрлігі Шәкәрім атындаы Семей мемлекеттік университеті Ақпараттық – коммуникациялық технологиялар факультеті
3 деңгейдегі СМК құжаты	ПОӘК	ПОӘК 042.16.16.1.48/03-2013
«Компьютерлік желілер» пәні бойынша оқу-әдістемелік материалдар	04.01.2013ж №2 басылым

«Компьютерлік желілер»

пәнінің оқыту-әдістемелік кешені

5B060200 - «Информатика» мамандығына арналан

Оқу-әдістемелік материалдар

Семей

2013

МАЗМҰНЫ

	Глоссарий
	Дәрістер
	Машықтану және зертханалық сабақтар
	Студенттердің өздік жұмыстарының жоспары

1. Глоссарий

1.1 Сервер- ортақ пайдалануа арналан барлық ресурстар қолданатын компьютер.

1.2 Клиент сервер- типті желі бар ресурстарды максималды қолдану мүмкіндіктерін береді.

1.3 Терминал - енгізу шыару құрылысы.

1.4 Порт дегеніміз компьютерге ішкі жабдықтардың қосылуы үшін арналан логикалық-аппараттық құрылы.

1.5 Жергілікті желілер – бір-бірімен қатар орналасқан компьютерді біріктіретін жүйелер тобы.

1.6 Протоколдау -құралдары барлық жазылымдарды сақтау мүмкіндігін береді.

2. Дәрістер тақырыптары

1-тақырып: Компьютерлік желілер, базалық топологиялар оларды таңдау

Сіздер дербес компьютерлердің желілері (торабы) туралы естіген де шыарсыздар. Олардың ауқымды жалпы және жергілікті желілерге бөлінетінінен де хабардар боласыз. Бұқаралық ақпараттық жүйеде «Ethernet… 100-мегабитті технология.. Желілік технологиялар... Интернеттегі жанжал... Интражелілер...» деген сөздер жиі естіліп жатады.

Егер сіздердің тек бір дербес компьютеріңіз ана болса, модеміңіз болмаса, онда компьютерлік желінің ерекшеліктерін түсіне қою қиын. «Қойы жоқтың қорамен ісі жоқ» дегендей көптеген мүмкіндіктер қалтарыста қалады. Телекоммуникация ылым мен техникадаы тез дамып келе жатқан облыс болып табылады. Жаңа қоам өмірін осы салада кейінгі 100 жыл ішіндегі ашылан жаңалықтарсыз елестету мүмкін емес . Қазіргі кездегі ерекшелік ақпараттың үлкен көлемін алыс қашықтыққа жеткізуде болып тұр. Мұның көп себептер бар, мысалы ақпаратпен алмасу елдің экономикасын дамытуда басты роль атқаруда . Сонымен қатар электр байланысы да телекоммуникациямен байланысты. Осы курста телекоммуникация жүйелерінің жадайы және дамуы туралы негізгі түсініктер беріледі: байланыс тізбектері , алмасу жүйелері, коммуникация жүйелері ,т.б.

Бірақ сіздің бірнеше компьютеріңіз болып, олардың біріндегі мәліметті екіншісінде беру керек боланда желілік технология өте қажет-ақ. Желілік технологиялар қаржы мен уақытты үнемдеуге өте үлкен мүмкіндіктер береді. Сондықтан компьютерлік желілерді пайдалану туралы қысқаша малұмат берейік.Желі деп ресурстарды, коммуналдық жабдықтар тобын ортақ пайдалану мүмкіндіктерін беретін жеке компьютерді біріктіруді айтады. Желі жұмыс жасауы үшін бір-бірімен сымдар арқылы байланысатын жұмыс станциялары (жеке компьютерленген желілік адаптер) және желілік программалық жасақ болуы қажет. Желі көмегімен оан қосылатын кезкелген компьютердегі ақпаратты көруге болады. Желінің екі түрі бар: клиент сервер және бір ранглі. Яни, дәрежесі бірдей түйінді барлық желілер, жұмыс станциялар желілік ресурстарды бірдей қолдана алады. Сондай-ақ ақпараттарды және ресурстарды бөлуді бақылап отыратын ортақ сервер компьютер жоқ. Сервер - ортақ пайдалануа арналан барлық ресурстар қолданатын компьютер. Ортақ ресурсты пайдалану үшін сервер іске қосылуды пайдаланатын ақпарат түсінікті болуы қажет. Серверлерге принтерлер, модем ортақ қолданбалы программалр, электронды почта, факстар қосылады. Желіде атқарылатын жұмыстардың басым бөлігін сервер атқарады. Клиент сервер типті желі бар ресурстарды максималды қолдану мүмкіндіктерін береді. Әдетте, сервер басқа компьютерге қараанда жылдам жұмыс істеумен және жадының өлшемі көп болуымен, қатты дискіде орынның көптігімен ерекшелінеді. Ресурстармен жұмыс жасау үшін алдымен сервермен байланысу қажет.

Желілер мынандай топтара бөлінеді:

Жергілікті желілер (локальные сети)
Кең ауқымды желілер (глобальные сети)
Интернет

Жергілікті желілер – бір-бірімен қатар орналасқан компьютерді біріктіретін жүйелер тобы. Яни, бір бөлмеде немесе бір имаратта орналасқан, әйтпесе қатар орналасқан компьютерлер жиыны. Мұндай компьютерлерді байланыстыру осы мекеменің өздеріне бөлінген байланыс каналдары арқылы жүргізіледі.

Ауқымды желі құру үшін көптеген телефон каналдары, жер серіктері арқылы байланысу мүмкіндіктері қажет. Жергілікті желілерде компьютер арасында ақпаратты жеткізу жылдамдыы өте жоары болады. Секундына 10-100Мбт жетеді. Ауқымды желі жүйесінің арасындаы жылдамдық мұндай жоары емес. Телефон каналдарын пайдалану кезінжегі оның жылдамдыы секундына 2400 – 57600 Бит аралыында болады. Ауқымды және жергілікті желінің қолдану мақсаттары әртүрлі. Жұмыс істеу функциялары, қызмет ету саласында ұқсастық бар, кейде жоқ. Көптеген компьютерлердщі бір компьютерлік желіге біріктіріп , мәліметтер базасын серверге орнату керек.

Мәліметтер базасының басқару жүйесі орналасқан серверге сұраныс түскен соң, керекті мәліметтер жұмыс станцияларына жіберіліп отырады. Серверлік компьютер әр жерде орналасқан. Терминал - енгізу шыару құрылысы. Терминал ретінде дербес компьютерді қолдана аламыз. Порт дегеніміз компьютерге ішкі жабдықтардың қосылуы үшін арналан логикалық-аппараттық құрылы. Яни, компьютердің ішкі құрылылармен байланысқа түсуі үшін онда ақпараттарды қабылдау және тасымалдау қабілеті бар порттар болады. Тізбектелген порт компьютерге ішкі құрылыларды қосатын порт. Оның параллель порттан айырмашылыы ол арқылы мәліметтер тізбектеліп қосылады. Тізбектелген порттар арқылы компьютерге тышқан мен модем қосылады. Модем дегеніміз телефон желілері арқылы компьютер арасында ақпараттарды тасымалдау құрылысы. Тікелей жалау кезінде компьютердің бірі – жетекші, ал басқасы қосымшалар болып табылады. Кейбір желілерде файлдық сервер деп аталатын барлық компьютерлерді басқаратын арнайы басқарушы компьютер бар. Яни, желідегі арнайы басқарушы компрьютерді файлдық сервер деп атайды. Ал желідегі жұмыс жасап тұран компьютерлерді клиенттер деп атайды. Сонымен, қарапайым сөзбен айтсақ, желі деп отыранымыз - өзара бір-бірімен кабельдер немесе мәліметтердің тасымалдануының қандай да бір ортасымен байланысқан компьютерлер тобы. Компьютерлік желі компьютерлерді бір-бірімен жалай отырып, ақпараттарды және ресурстарды бірлесе отырып қолдануды қамтамасыз етеді.

Сурет 1. Желіні басқару моделі.