ПәН бойынша бiлiмiн, ІСКЕРЛІГІН және дағдыларын

баҚЫЛАУШЫ-ӨЛШЕГІШ ҚҰРАЛДАР


Өндегендер: аға оқытушылар Алимова Н.Е.

Бегимбетова Г.А.


Алматы, 2012

Кафедра мәжілісінде талқыланып бекітілді,

«_____» _______ 2012 ж., хаттама №____


Кафедра меңгерушісі, профессор Ү.И.Кенесариев





1. Экология пәні-ол:

1. Экожүйенің тірі ағзаға әсерін

2. Қоршаған ортаның химиялық факторларын

3. Су көздерінің және топырақтың табиғи өзін-өзі тазарту үрдістерін

4. жұқпалы аурулардың алдын алу әдістері

5.Барлық тірі ағзалардың қоршаған ортамен өзара байланысын және өзара әрекеттесуінің заңдылықтарын


2. Денсаулық жағдайын сипаттайтын критерилер:

1. Созылмалы аурулардың бар немесе болмауы

2. патологиялық жағдайлардың болуы немесе болмауы

3. Мүгедектіктің бар немесе болмауы

4. ақыл-ойдың даму деңгейі

5. Оқу жүктемесі


3. Қалалардағы атмосфералық ауаның негізгі ластаушы көздері болып табылады:

1. өнеркәсіптік кәсіпорындары, ЖЭО

2. орман өрттері

3. тұрғын және қоғамдық ғимартаттар

4. өнеркәсіптік ағынды сулар

5. канализациялық тазарту қондырғылары


4. Қалалардағы тұрғындар өмірінің жағдайына және денсаулығының нашарлауына әсер етеді:

1. ғимараттардың биіктігі

2. өндірістік тастандылар

3. мал шаруашылық кешендерінің қалдықтары

4. УКС интеннтенсивтілігінің жоғарлауы

5. метеорологиялық факторлар


5. Табиғи сулардың өзін-өзі тазартуына қатысатын факторлар:

1. микроорганизмдер

2. су температурасының төмендеуі

3. минерализация деңгейінің төмендігі

4. су ағысының болмауы

5. судағы көмірқышқыл газының болуы


6. Адамның қоршаған орта түсінігіне жатады:

1. адамның өмір бойы өмір сүретін, сонымен қатар еңбектену және дем алу кезіндегі қоршаған ортасы

2. жер қорлары

3. мұхиттардың және теңіздердің тереңдігі

4. космостық кеңістік

5. атмосфералық ауа


7. Атмосфералық ауаны ластаушы химиялық факторларға жатады:

1. ауаның ылғыалдылығы

2. температура

3. бактериялар және вирустар

4. ауыр металлдар

5. иондық сәлелер

8. Қоршаған ортаны ластаушы антропогенді физикалық факторларға жатады:

1. күн радиациясы

2. жердің табиғи радиациялық фоны

3. атмосфералық қысым

4. транспорттық шу

5. газдық шығарындылар


9. Қоршаған ортаны ластаушы биологиялық факторларға жатады:

1. патогенді микрофлора

2. радиоактивті синтез өнімдері

3. майлар

4 көмірсулар

5. мұнай өнімдерінен синтезделетін белоктар


10. Эндемиялық ауруларға жатады:

1. тіс жегісі және флюороз

2. вирусты гепатит

3. туберкулез

4. жүйке жүйесінің зақымдалуы

11. Химиялық заттардың топырақтан адам организміне түсу жолдары:

1. ауалы-тамшылы

2. тікелей жанасу арқылы

3.транслокациялық

4. аспирациялық

5. ингаляциялық


12. Гумус деген – бұл:

1. топырақтың аналық қазбалары

2. топырақтың минералдық құрамы

3. топырақтың коллоидты органикалық фракциясы

4. топырақ микроорганизмдері

5. топырақтың макроорганизмдері


13. Биогеохимиялық провинция дегеніміз – бұл:

1. жануарлардың белгілі бір түрі мекен ететін жер шарының белгілі бір климаттық ауданы

2.судың немесе топырақтың құрамында микроэлементтердің жоғары немесе төмен болатын территориялар

3. ауылшаруашылығында қолдануға болматын аймақтар

4. санаториларды орналастыруға болатын аймақтар

5. антропогенді ластаушылардың салдарынан территориядағы топырақтың құрамындағы микроэлементтердің аз болуы


14. Жасанды биогеохимиялық провинцияларға жатады:

1. жұқпалы аурулар таралатын табиғи – географиялық аймақтар

2.территориядағы өнеркәсіптік тастандылармен және ағынды сулармен ұзақ уақыт ластанған топырақ

3. вирусты аурулар таралған аймақ

4. гельминттер таралған аймақтар

5. антропогенді ластаушылардың салдарынан территориядағы топырақтың құрамындағы микроэлементтердің аз болуы


15. Топырақтың құрамындағы химилық заттар қандай ауруларға әкеледі:

1. тұрғындар арасындағы жұқпалы ауруларға

2.эндемиялық ауруларға

3. паразитарлық ауруларға

4. өндірістік жарақаттардың жиілеуіне

5. гастрит және асқазан ойық жарасы ауруларының төмендеуі


16. Топырақтың микроорганизмдермен және гельминттермен ластану көздері болып табылады:

1. өнеркәсіптік кәсіпорындар

2. жылуэнергетика кәсіпорындары

3. атмосфералық тұнбалар

4. мұнайды қайта өндеу кәсіпорындары

5. жануаршаруашылық фермаларындағы ағынды сулар


17. Топырақтың өзін-өзі тазартуы кезінде келесі заттар түзіледі:

1. қышқылдар

2. темір тотығы

3. ауыр металдар

4. күкіртсутегі

5. сілтілер

18. Медициналық экология түсінігі:

1. ҚО және тұрғындар денсаулығын зерттейтін ғылым

2. адамның көп компонентті қоршаған әлемнің биологиялық және әлеуметтік заттармен, үнемі күрделеніп отыратын қоршаған ортамен байланысы

3. тірі ағзалардың сонымен қатар адамның қоршаған ортамен қарым-қатынасын зерттейтін ғылым

4. тұрғындар денсаулығын зерттейтін ғылым

5. ҚО сапасын зерттейтін ғылым


19. Топырақтың құрамындағы химиялық ластаушыларды не үшін регламенттеу үшін қажет:

1. топырақтың химиялық құрамын жақсарту үшін

2. топырақтағы өсіп келе жатқан өсімдіктердің қауіпсіздігіне және тағамдық құндылығына кепілдік беру

3. судың химиялық құрамын жақсарту үшін

4. болжамдау үшін және топырақ пен өсімдіктердің сапасын жақсарту мақсатында

5. адам үшін атмосфералық ауаның, жабық және ашық су көздерінің қауіпсіздігіне кепілдік беру үшін


20. Экология бұл:

1. адам популяциясына ҚО әсерін зерттейтін ғылым

2.барлық тірі организмдердің (сонымен қатар адамның. өзара және қоршаған ортамен қарым-қатынасын зерттейтін ғылым

3. ҚО жағдайын, аурулардын алдын алу шараларын анықтайтын

4. қоршаған ортаның өсімдік әлеміне әсерін зерттейтін ғылым

5. ҚО жануарлар әлеміне әсерін зерттейтін ғылым


21. Биосфера бұл:

1. топырақтағы тірі организмдерінің белсенді өмір аймағы

2. ауыз судағы тірі организмдердің белсенді өмір аймағы

3.жердегі, судағы және атмосферадағы тірі организмдердің белсенді өмір аймағы

4. қоршаған ортаның өсімдік әлеміне әсерін зерттейтін ғылым

5. Тау қазбаларындағы белсенді өмір аймағы


22. «Биогеоценоз» бұл:

1. мұхиттардағы тірі организмдердің жиынтығы

2.өсімдіктердің, жануарлар әлемінің, микроорганизмдердің және олардың мекен ететін ортасының жиынтығы

3. өзен суларындағы организмдер жиынтығы

4. қалалардағы топырақтың құрамындағы тірі организмдер жиынтығы

5. ауылдардағы топырақтың құрамындағы тірі организмдер жиынтығы


23. Атмосфералық ауаның антропогенді ластануы дегеніміз бұл:

1. табиғи биологиялық факторлардың әсерінен атмосфера сапасының өзгеруі

2. тау жыныстарының желденуі нәтижесінде атмосфера сапасының өзгеруі

3. тірі емес табиғаттың табиғи факторлардың әсерінен атмосфераның ластануы

4. тірі емес табиғаттың табиғи факторлардың әсерінен атмосфера сапасының өзгеруі

5.өнеркәсіптік, энергетикалық тастандылардың көздері әсерінен атмосфералық ауа апасының өзгеруі


24. Денсаулықты сипаттайтын көрсеткіштерге жатады:

1. денсаулықты сақтау жағдайы

2. аурушаңдық

3. медициналық көиекпен қамтамасыз етілуі

4. тұрғындар өмірінің жағдайы

5. ҚО зиянды факторлары

25. қоршаған ортаның қандай факторлары негізінен шығу тегі антропогендіге жатады:

1. космостық сәулелену

2. күн радиациясы

3. орта нысандарының құрамында азоттың болуы

4. азотты қос тотығының болуы

5. ауада озонды газдың болуы

26. Тұрғындар денсаулығының жағдайын мына көрсеткіштер бойынша анықтайды:

1. ҚО күйі

2. +физикалық дамуы

3. тұрғындардың медициналық көмекпен қамтамасыз етілуі

4. әлеуметтік қолайлылық

5. ақыл-ойдың дамуы

27. Минимата ауруының себебі:

1. судың құрамында фтордың көп болуы

2. судың құрамында сынаптың көп болуы

3. судың құрамында темірдің көп болуы

4. судың құрамында темірдің аз болуы

5. судың құрамында фтордың аз болуы


28. Ауыз судың құрамында сынаптың көп болуы ағзаға қалай әсер етеді:

1. ожж-ң (балаларда., қан және бүйректің зақымдалуы

2. бауыр және иммундықжүйенің зақымдалуы

3. әйелдерде репродуктивті қызметінің бұзылуы

4. тыныс алу мүшелерінің зақымдалуы

5. ағзадағы су алмасу үрдісінің бұзылуы

29. Ауыз су құрамында фтордың көп болуы қандай ауруға әкеледі:

1. тіс жегісі

2. флюороз

3. метгемоглобинемия

4. эндемиялық зоб

5. Минимата ауруына


30. Топырақтың өзін-өзі тазарту үрдісінің тежелу себебі:

1. топырақта нитрификация үрдісінің жылдамдығы

2. аймақтағы су қоймасы құрамының химиялық өзгеруі

3. топырақ үрдісіне бірден көп жүктеме түскен кезде

4. гумификация үрдісінң баяулауы

5. топырақты жоғарғы ауа өткізгіштігі

31. Автотрасса маңындағы топырақты қауіпті химиялық ластаушы затты көрсетіңіз:

1. темір

2. кадмий

3. қорғасын

4. магний

5. хром


32.Транслокациялық жолмен ластану дегеніміз:

1. ластаушы заттардың топырақтан суға миграциялануы

2. ластаушы заттардың топырақтан атмосфералық ауаға миграциялануы

3. ластаушы заттардың топырақтан өсімдіктерге түбірлік жүйесі арқылы

миграциялануы

4. ластаушы заттардың ауадан топыраққа миграциялануы

5. ластаушы заттардың судан топыраққа миграциялануы


33.Фондық ластануға не жатады:

1. өнеркәсіптік кәсіпорындардан шығатын ластаушылар

2. вулканизациялау жұмысының нәтижесінде ауада кадмий концентрациясының болуы

3. атмосфералық ауаның табиғи химиялық құрамы

4. күн радиациясы

5. жер қыртысынан және әлемдік мұхиттан сынаптың булануы


34.Ұйымдастырылмаған шығарындыларға не жатады:

1. герметизацияның және орталықтандырылған сорып – шығару жүйесінің болмауынан пайда болатын шығарындылар

2. санитарлық қызметте қарастырылған және келісімделген шығарындылар саны

3. шаң-газ тазарту жүйесінен өткен шығарындылар

4. жағдайларда пайда болатын шығарындылар

5. өндірістік үрдіске сайкелетін шығарындылар


35. Қордалы шығарындылар бұл:

1. герметизацияның және орталықтандырылған сорып – шығару жүйесінің болмауынан пайда болатын шығарындылар

2. санитарлық қызметте қарастырылған және келісімделген шығарындылар саны

3. шаң-газ тазарту жүйесінен өткен шығарындылар

4. жағдайларда пайда шығарындылар

5. өндірістік үрдіске сайкелетін шығарындылар


36. Дүркін шығарындылар бұл:

1. герметизацияның және орталықтандырылған сорып – шығару жүйесінің болмауынан пайда болатын шығарындылар

2. санитарлық қызметте қарастырылған және келісімделген шығарындылар саны

3. шаң-газ тазарту жүйесінен өткен шығарындылар

4. жағдайларда пайда болатын шығарындылар

5. өндірістік үрдіске сайкелетін шығарындылар


37. Атмосфералық ауаның ластануына жатады:

1. өсімдіктер мен жануарлар әлемі

2. коммуналдық

3. қалалық

4. +табиғи

5. ықшам аудандық

38. Смогтардың типтеріне жатады:

1. Лос-Анжелестік

2. Нью-йорктік

3. Париждік

4. +Аламытылық

5. Римдік


39. Фотохимиялық смогтің негізгі компоненттеріне жатады:

1. көміртек оксиді

2. көмірқышқыл газ және аммиак

3. азот және көміртек қышқылдары

4. ауыр металл тұздары

5. шаңды борандар

40. Фотохимиялық смогтарды түзуші шарттар:

1. 30% ылғалдылық

2. 70% ылғалдылық

3. температуралық инверсия

4. ауның ауыр металдармен ластануы

5. ультра күлгін сәулелерінің әсері


41. Атмосфералық ластану кезінде ерекше токсикалық заттарға не жатады:

1. органикалық асқын тотықтар

2. аммиак

3. аргон

4. азот

5. асбест

42. Атмосфералық ауаның канцерогенді ластаушыларына не жатады:

1. көмірқышқыл газ

2. патогендік микрофлора

3. аргон

4. бенз(а.пирен

5. озон


43. Лос-Анжелестік смогтің пайда болу себебі:

1. ағынды суларды тазалайтыну кәсіпорындар

2. мұнай-газды кәсіпорындар

3. автокөліктер

4. тау-кен өндірісі

5. құрылыс индустриясының тастандылары

44. «Экология» терминін кім енгізді:

1. И.П. Павлов

2. Пастер

3. В.И. Вернадский

4. Г.И. Сидоренко

5. Э. Геккель


45. Экологиялық кризис аймақтары Қазақстанның қандай облыстары жатады

1. Көкшетау облысы

2. СолтүстікҚазақстаноблысы

3. ШығысҚазақстан облысы

4. Арал теңізінің өңірі

5. Ақмола облысы


46. Автотрофты организмдерге не жатады:

1. біріншілік ретті консументтер

2. екіншілік ретті консументтер

3. редуценттер

4. фототрофты өсімдіктер мен бактериялар

5. хлорофильсіз өсімдіктер

47. Б. Коммонер қалыптастырған экологияның негізгі заңдарына не жатады:

1. ешнәрсе бір-бірімен байланысты емес

2. бәрі бір-бірімен байланысты

3. адам жақсы біледі

4. бәрі текке беріледі

5. табиғатты жақсарту керек

48. Экологиялық факторлар мынандай түрлерге бөлінеді:

1. физикалық

2. морфологиялық

3. табиғи

4. фондық

5. антропогенді

49. Ағынды сулар қандай категорияларға бөлінеді:

1. өнеркәсіптік

2. органикалық

3.органикалық емес

4. канцерогенді

5. токсикалық


50. Тұрмыстық жуынды сулар құрамында ненің жоғары болуымен сипатталады:

1. ауыр металлдар

2. органикалықемес заттар

3. патогенді микрофлора, гельминттер

4. канцерогенді заттар

5. мұнай өнімдері


51. Жер беті жер асты су көздерінің негізгі ауылшаруашылықтық ластаушы көздері:

1. шаруашылық-коммунальды жуынды сулар

2. ауыл-шаруашылық алқаптарында пайда болатын атмосфералық шаң

3. мал-шаруашылығындағы ағынды сулар

4. үй пештерінен атмосфераға шығатын шығарындылар

5. ауыл-шаруашылықтық техника

52. Суды биологиялық ластаушы көздеріне жатады:

1. өндірістік ағынды сулар

2. автокөлік

3. шаруашылық-тұрмыстық ағынды сулар

4. қара және түсті металлургия

5. жылуэнергетика


53. Қандай аурулардың себебі су болып табылады:

1. бөртпе сүзегі

2. іш сүзегі

3. сіреспе

4. газды гангрена

5. вирусты гепатит В


54. Шығу тегі су болып табылатын эпидемияларға тән:

1. ауру санының жылдам өсуі

2. инфекция ошағын оқшаулағаннан кейін ауру санының баяу төмен түсуі

3. ауырғандар санының аз болуы

4. бұрқетпені жойғаннан кейінгі аурулардың жаппай оғиғасы

5. ауа-тамшылы берілу жолы


55. Судың патогендімикрофлорасы тұрғындарда қандай аурулардың қауіп факторы болып табылады:

1. гепатит А

2. флюороз

3. гепатит А

4. тіс жегісі

5. эндемиялық зоб


56.Жер асты су көздерін ластайтын негізгі химиялық заттардың көзі болып табылады:

1. өндірістік кәсіпорындардан атмосфераға шығатын газдық шығарындылар

2. + ластанған жер беті су көздерінің инфильтрациясы

3. шаруашылық-коммунальдық жуынды сулар

4. шаңды желдер

5. ауылшаруашылық жуынды сулар

57. сулардың табиғи өзін-өзі тазартудың негізгі көрсеткіштеріне жатады:

1. ауыр металл концнтрациясы

2. судың температурасы

3. лайдың тұну жылдамдығы

4. нитрификация өнімдері

5. радиоактивті фон

58. Қандай аурулар су арқылы таралуы мүмкін:

1. бронхиалды астма

2. іш сүзегі

3. вирусты гепатит В

4. миопия

5. бөртпе сүзегі

59. Ауылшаруашылық фермаларындағы ағындысулар құрамында ненің жоғары болуымен сипатталады:

1. минералды заттар

2. канцерогенді заттар

3. патогенді микрофлора

4. ауыр металлдар

5. пестицидтер


60. Бигеохимиялық провинциялар территорияларында қоршаған ортаның ластануын алдын-алу үшін қандай шаралар жүргізіледі.

1. өнеркәсіптік кәсіпорындарды жою

2. кешенді медициналық тексерулер

3. қалдықсыз өнеркәсіп

4. өнеркәсіптік сумен қамтамасыз ету тұйық циклі

5. тұрғындар арасында қауіп-қатер тобын анықтау

61. Тұрғындар денсаулығын сипаттайтын көрсеткіштерге не жатады:

1. демографиялық

2. экологиялық

3. клиникалық

4. биологиялық

5. адаптация

62. Тұрғындар денсаулығын сипаттайтын көрсеткіштерге не жатады:

1. ақыл-ойдың дамуы

2. клиникалық

3. адаптация

4. мүгедектік

5. экологиялық

63. Тұрғындардың демографиялық көрсекіштеріне не жатады:

1. + өлім

2. физикалық даму

3. жасанды табиғи өсу

4. аурушаңдық

5. мүгедектік

64. Тұрғындардың денсаулығына әсер ететін әлеуметтік-экономикалық факторларға не жатады:

1. жасы

2. еңбек жағдайы

3. күн сәулесінің деңгейі

4. иондық сәулелер

5. гендік бейімделу


65. Кадмидің созылмалы арнайы әсерінен қандай аурулар дамиды:

1. Итай-Итай

2. остеохондродистрофия

3. Минимата

4. тұяқты ауру

5. флюороз


66. Тұрғындар денсаулығына химиялық ластаушылардың жедел әсері мынандай көріністермен көрінеді:

1. қарапайым ластаушылардың концентрациясы бірден өсіп кеткен кезде

2. қарапайым ластаушылардың концентрациясы біртіндеп ұлғайған кезде

3. қарапайым ластаушылар уақытша ластанған кезде

4. төменгі концентрациямен үнемі ластанған кезде

5. организмге төменгі концентрациямен ұзақ уақыт әсер ету


67. Өлім денсаулықтың қандай көрсеткіштеріне жатады:

1. демографиялық

2. әлеуметтік

3. мүгедектік

4. миграциялық

5. аурушаңдық


68. Ластаушылардың созылмалы арнайы әсерінің белгілеріне жатады:

1. Рейно ауруы

2. Боткин ауруы

3. діріл ауруы

4. бронхиалды демікпе

5. Минимата аруы


69. Жел эрозиясы немен байланысты:

1. су қоймаларының ластануы

2. желдің жылдамдығы

3. атморсфералық қысымның жоғарылауы

4. топырақтың химиялық құрамы

5. ауаның салыстырмалы ылғалдылығы


70. Пестицидтер қандай аурулар шақырады:

1. инфекциялық

2. флюороз және тіс жегісі

3. паразиттік

4. терілік

5. қатерлі жаңа түзілістер


71. Биогеохимиялық провинция дегеніміз:

1. құрамында химиялық элементтердің көп мөлшерде болатын территория

2. құрамында химиялық элементтердің қалыпты мөлшерде болатын территория

3. құрамында химиялық элементтердің орташа мөлшерде болатын территория

4. ыстық микроклиматты территория

5. жоғары ылғалды территория

72. Топырақтың құрамындағы кадмидің жоғарғы концентрациясы

қандай ауруларға әкеледі:

1. сүйектің зақымдалуы

2. туберкулез

3. тыныс жолдарының аурулары

4. пневмокониоздарға

5. ОЖЖ-ң ауруларына


73. Топырақтың құрамындағы мышьяктың жоғарғы концентрациясы

қандай ауруларға әкеледі:

1. терінің ісік ауруларына

2. инфекциялық

3. тұқымқуалайтын

4. сүйек тінінің өзгерісіне

5. пневмокониоздарға


74. Қазақстанның қандай территорияларында топырақтың құрамында иод өте аз мөлшерде кезлеседі:

1. Оңтүстік Қазақстан

2. Солтүстік Қазақстан

3. Батыс Қазақстан

4. Орталық Қазақстан

5. Орал облысы

75. Жеке организмдер арасындағы қарым-қатынастарды оның табиғи ортасымен байланыстырып отыратын экологияның зерттеу бөлімін қалай деп аталады?

1.аутоэкология

2.геоэкология

3.әлеуметтік экология

4.синэкология

5.эйдэкология


76. Табиғатты қорғаудың мақсаты

1.салауатты өмір сүру

2.экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету

3.адамның теріс ісәрекеттерін шектеу

4.табиғаттағы төтенше жағдайларды болдырмау

5. экологиялық білім мен тәрбие

77. Бір түрге жататын организмдер тобын,яғни популяцияларды оның табиғи ортасымен байланыстырып отыратын экологияның зерттеу бөлімін қалай деп атайды?

1.аутоэкология

2.геоэкология

3.әлеуметтік экология

4.синэкология

5.демэкология


78. Адамдардың экологиялық құқығын және экологиялық мәселелерін зерттейтін экологияның зерттеу бөлімін қалай деп атайды?

1. ғаламдық экология

2. адам экологиясы

3.әлеуметтік экология

4.нооэкология

5.геологиялық экология


79. Табиғат қорғаудың негізгі мақсаты

1. биотикалық факторлардың әсері

2. адамның іс әрекеттерін болдырмау

3. табиғат байлықтарын ұтымсыз пайдалану

4.табиғаттың байлығын тиімді пайдалана отырып,болашақ ұрпаққа қаз қалпында жеткізу

5.табиғат ресурстарын бағалау


80.Антропогендік факторлар түсінігі

1. организмдерге әсер ететін қоршаған орта жағдайларының комплекстері

2. организмнің тіршілік әрекетін ің басқаларына тигізетін әсері

3. қоршаған ортаға тигізетін адам баласы іс әрекетінің тікелей немесе жанама әсері

4. Организмге тікелей немесе жанама әсер ететін ортаның элементі

5.организмдердің бір-бірімен және қоршаған ортамен байланысы


81. Эдафикалық факторларға мыналар жатады:

1.теңіз ағындары

2. геомагниттік аумақтардың әсері

3. жер сілкінісі

4.жергілікті жердің қатпарлары

5.топырақтың химиялық құрамы


82. Экологиялық факторлардың пессимум заңы

1.экологиялық факторлардың негізгісі болып есептелетін ағзалық –өлшемдердің оптимальді деңгейлерден ауытқуы

2. Ағзаны төзімділік шегіне жақындататын немесе жоғарлатады

3.организм тіршілігіне қауіпті немес өлінуіне әкелетін аймақ

4. орагинзмнің тіршілігі үшін аса қолайлы факторлардың белсенділігі

5. ортаның барлық экологиялық факторлары бір мағыналы рөл атқарады

83. Қаладағы ластанған атмосфералық ауада ультракүлгін сәулелері қандай әсер көрсетеді:

1. озон түзіледі

2. ауру тудырғыш икроорганизмдер қарқынды көбейеді

3. әлсіз токсикалық қосылыстар түзіледі

4. аммиак түзіледі

5. органикалық емес асқын тoтықтар түзіледі


84. Экология зерттейтін нысандар:

1. ағзаны өзгерту деңгейіне дейінгі биожүйелер

2. органимдер мен ортаның арасындағы қарым-қатынастар

3. табиғи өзін-өзі тазарту үрдістері

4. деңгейдегі биожүйе

5. генетикалық, жасушалық жүйелер


85. 1886 ж кім алғаш рет экология терминін енгізді:

1. Одум

2. Геккель

3. Коммонер

4. Пивоваров

5. Вернадский


86. Қазіргі замандағы экология зерттейді:

1. қоршаған ортамен шақырылған ауруларды емдеу әдістерін

2. табиғи орта мен организмдердің арасындағы жалпы заңдылықтарын зерттейді

3. жұқпалы аурулардың алдын алу шараларын

4.адам қоғамының ортаға әсер ететін масштабтарын және рұқсат етілген әсерлерін анықтау

5. биологиялық түр ретінде адам эволюциясының ерекшеліктері


87. Жоғарғы деңгейдегі ағзалардағы биожүйелер:

1. мүшелер жүйесі

2. генетикалық жүйелер

3. жасушалық жүйелер

4. экологиялық жүйелер

5. биосфера


88. Эмердженттілік:

1. экожүйенің жеке құрылымдық бөлімдерінің қасиеттері

2. экожүйе құрамына кіретін бөлімдер қасиеттерінің суммасы

3. популяциялық жүйелердің қасиеттері

4. экожүйелердегі жаңа қасиеттердің пайда болуы

5. табиғи жүйелердің қасиеттерін басқару


89. Экологияның негізгі қасиеттерін кім қалыптастырды:

1. Одум

2. Геккель

3. Коммонер

4. Пивоваров

5. Вернадский


90. Атмосфералық ауаның негізгі ластаушы түрлері:

1. биогенді

2. антропогенді

3. фитогенді

4. зоогенді

5. космостық


91. Атмосфералық ауаның табиғи ластануы:

1. өнеркәсіптік кәсіпорындар

2. гендік бейімделу

3. өсідіктердің жаппай гүлденуі

4. автокөлік

2. таулы қазбалардың желденуі

92. Атмосфералық ауаның антропогенді ластаушы заттардың көзі:

1. өндірістік кәсіпорындар

2. вулканизациялық жұмыстар

3. өсідіктердің жаппай гүлденуі

4. өсімдіктер мен жануарлар әлемі

5. таулы қазбалардың желденуі


93. Атмосфералық ауада ластанудың таралу масштабына байланысты мынандай түрлері болады:

1. өндірістік

2. ауыл-шаруашылықтық

3. аудандық

4. жергілікті

5. континентальды


94. Атмосферадағы ластаушы заттардың концентрациясы қандай өлшем бірліктермен белгіленеді:

1. кг/ м 3

2. мг/м 3

3. мл/м 3

4. кг/мл 3

5. мг/кг 3


95. Атмосфералық ауаның фондық ластануы дегеніміз:

1. өнеркәсіптік кәсіпорындарға жақын атмосфералық ауаның күйі

2. өнеркәсіптік аудандардағы аймақтық ластану

3. қалалардың жергілікті ластануы

4. бүкіл планетаның жаһандық ластануы

5. ластаушы көздерінен алыс атмосфералық ауаның күйі


96. Смогтардың түрлері:

1. Алматылық

2. Мәскеулік

3. + Лос-Анджелестік

4. Нью-йорктік

5. Париждік


97. Лондондық смогтің түрі:

1. қыстық

2. жаздық

3. көктемдік

4. күздік

5. күздік-көктемдік


98. Лос-Анджелестік смогтің түрі:

1. қыстық

2. жаздық

3. көктемдік

4. күздік

5. күздік-көктемдік

99. Лондондық смогтің пайжа болуына негізгі үлес қосушы:

1. автокөлік

2. өнеркәсіп

3. ауыл-шаруашылығы

4. үйлерді жылыту

5. жылыту жүйесінің кәсіпорны


100. Лос- Анджелестік смогтің пайда болуында негізгі үлес қосушы:

1. жылыту жүйесінің кәсіпорындары

2. ауыл-шаруашылығы

3. температуралық инверсия

4. тұрғын үйлерді жылыту

5. автокөлік


101. Лондондық смогтің пайда болуына әсер ететін фактор:

1. жоғары температура

2. төменгі температура

3. температуралық инверсия

4. жоғары атмосфералық қысым

5. ауаның турбулентті қозғалуы

102. Температуралық инверсия:

1. 300-400м биіктікте температураның төмендеуі

2. 1000-1200м биіктікте температураның төмендеуі

3. 300-400м биіктікте температураның жоғарлауы

4. 1000-1200м биіктікте температураның жоғарлауы

5. жер қыртысындағы ауа ағысының ығысуы


103. Фотооксиданттарға жатады:

1. ауыр металлдар

2. көміртек оксиді

3. альдегидтер

4. қышқылдар

5. сілтілер

104. Автокөліктердің газы құрамында болады:

1. метан

2. азот оксиді

3. аммиак

4. фосфор оксиді

5. күкір сутек


105. Физикалық күйі бойынша атмосфералық ауаның ластаушылары бөлінеді:

1. Газ тәріздес

2. Сулы

3. Топырақты

4. Ауа-тамшылы

5. инверсиялық


106. Фотопериодизм –деп

1.организмнің күн ұзақтығына реакциясы

2.организмдердің физиологиялық күйі

3.организмдердің бейімделушілігі

4.организмдердің қалыптасуы

5.организмдердің қоршаған ортаға әсері

107. Популяциялар алып жатқан көлеміне байланысты бөлінеді

1. туылуы мен өлімі

2. кездейсоқ,біркелкі,топтық

3. элементарлы,экологиялық,географиялық

4. экспонецальды, логистикалық

5. прередродуктивті,репродуктивті,пострепродуктивті


108. Популяцияның статикалық сипатамасына жатады?

1.саны, тығыздығы, биомассасы,жастық,жыныстық құрылымы

2. экологиялық туылымы мен өлімі

3. популяцияның гомеостазы

4. экологиялық қуыс

5.экологиялық сукцессия


109. Популяцияның негізгі биологиялық көрсеткіштерінің уақыт бойынша өзгеру сипаттамасы аталады:

1. популяцияның гомеостазы

2. популяцияның қоры

3. популяцияның тығыздығы

4.популяцияның динамикасы

5. популяцияның статикасы


110. Атмосфераның ең маңызыды қасиеттері:

1. барометерлік қысым

2. ластану көздерінің болмауы

3.Өздігінен тазалану қасиеті бар

4. Табиғи ластаушы көздерінің болуы

5. Антропогенді ластаушы көздерінің болуы


111. Атмосфераның жаһанды ластануының экологиялық зардаптары:

1. Кішігірім аумақта ластаушы заттардың жоғарылауы

2. Табиғи ластанудың жоғарылауы

3. теспературалық инверсия

4. Озон қабатының қалыптасуы

5. Қышқылды жауындар


112. «Парниктік эффект» бұл:

1. Орташакварталық температураның жоғарылауы

2. Орташа жылдық температураның төмендеуі

3. Орташа тәуліктік температураның жоғарылауы

4. Орташа жылдық температураның жоғарылауы

5. Орташа тәуліктік температураның төмендеуі


113. Ластанудан атмосфералық ауаның өздігінен тазаруы:

1. Температуралық инверсия кезінде

2. атмосфералық қысымның жоғарылауы кезінде

3. Жер бетілік ауаның турбулентті араласуы кезінде

4. күн радиациясының әсері кезінде

5. Төмен ылғалдылық кезінде


114. Экожүйе гомеостазы дегеніміз не?

1. табиғаттың қайталанбас аномальді жағдайы;

2. бір нақты географиялық аймақты мекендейтін тірі организм

3. табиғи-климаттық зона шегіндегі біріккен экожүйе

4. өзін-өзі сүйемелдеуге және өздігінен реттелуге қабілеттілік

5. экожүйенің табиғи сипатыннан айырылуы


115. «Праниктік эффектінің» пайда болуына негізгі үлес қосатын:

1. Көміртегінің қостотығы (CO₂.

2. Сутек (H₂S.

3. Қорғасын

4. Ауыр металдардың тұздары

5. Ванадий


116. Қышқылды жауынның құрамына кіреді:

1. Сірке қышқылы

2. Бор қышқылы

3. Фосфор қышқылы

4. көмір қышқылы

5. Күкірт қышқылы


117. Озон қабатының бұзылуына негізгі үлес қосатын:

1. Көміртегінің қостотығы (CO₂.

2. Сутек (H₂S.

3. Фреондар

4. Ауыр металдардың тұздары

5. Ванадий

118. Көміртек тотығы адам ағзасына қандай әсерін тигізеді:

1. Ағзаның оттегі қабылдауына кедергі тигізеді

2. Қатерлі ісіктердің пайда болуына әкеледі

3. жүйке жүйесін зақымдайды

4. Мұрын қуысының шарашты қабатының жарасын шақырады

5. Тыныс алу жүйесінің қабынуын шақырады


119. Қай элементтің жоғарға мөлшерінде итай-итай ауруы туады:

1. Хром

2. Мырыш

3. Қорғасын

4. Кадмий

5. Мыс


120. Ауада күкірт тотығының жоғарға мөлшері неге әкеледі:

1. Көз жарақатына

2. Созылмалы бронхитке

3. Қатерлі ісіктің пайда болуына

4. Бедеулікке

5. ОЖЖ зақымдануына


121. Созылмалы аурулар қай жағдайда туындайды:

1. Ластаушы заттардың аз мөлшердегі бір реттік әсерінде

2. Ластаушы заттардың жоғарғы мөлшердегі бір реттік әсерінде

3. Ластаушы заттардың аз мөлшердегі ұзақ уақыт әсерінде

4. Ластаушы заттардың апаттық шығарындылары

5. Ластаушы заттардың жалпы шығарындыларының болмауы


122. Судың таусылуы немесе мөлшерлік азаю мәселелері, бұл:

1. Органолептикалық қасиеттерінің өзгеруі

2. Белгілі аумақтағы су қорының рұқсат етілген мөлшерде азаюы

3. Санитарлық-токсикологиялық көрсеткіштерінің өзгеруі

4. Төменгі мөлшерлі ағынның азаюы

5. Жалпы санитарлық көрсеткіштерінің өзгеруі


123. Судың ластану мәселесі немесе сапалы азаюы, бұл:

1. Органолептикалық қасиеттерінің өзгеруі

2. Белгілі аумақтағы су қорының рұқсат етілмейтін мөлшерде азаюы

3. Суда ластаушы заттардың мөлшерінің төмендеуі

4. Төменгі мөлшерлі ағынның азаюы

5. Су қоймасының жасалуы


124. Позитивті экологиялық зардаптарының әсерінен су қоймаларының түзілуіне жатады:

1. Құнарлы жерлердің көп аймағының су басуы

2. Тұрақты өзен ағынының көбеюі

3. Жер асты суының тәртібінің (режимінің. өзгеруі

4. Мелиорация үшін су ағынының төмендеуі

5. Су тасуларының әсерінен бұзылулардың жоғарылауы


125. Судың негізгі ластаушыларына жатады:

1. канцерогенді

2. Органолептикалық

3. Физикалық

4. Жалпы санитарлық

5. транслокациялық

126. Судың химиялық ластаушылары, бұл:

1. микроорганизмдер

2. Лигниндар

3. Радиобелсенді элементтер

4. Пестицидтар

5. Шламдар


127. Судың биологиялық ластаушыларына жатады:

1. Фенолдар

2. Балдырлар

3. лайлы тұнбалар

4. СББЗ (Синтетикалық белсенді беткей заттар),

5. Өлшемдік бөліктер

128. Судың физикалық ластаушыларына жатады:

1. Ауру тудыратын микроорганизмдер

2. лигниндер

3. петицидтер

4. Нитритті азот

5. Радиобелсенді элементтер


129. Беткей сулардың негізгі ластаушы көздері болып табылады:

1. Су қоймаларына тазаланбаған су ағындарының құйылуы

2. Судың көп мөлшерде алынуы

3. Түтінде-газ шығарындылары

4. Мелиорация үшін су ағынының аккумуляциясы

5. Мұнай және мұнай өнімдерінің таралуы

130. Жер асты суларының негізгі ластаушы көздері болып табылады:

1. тазартылған ағынды су қоймаларындағы қалдықтар

2. су қоймалары

3. газды түтін қалдықтары

4. Ластанған атмосфералық жауынның сүзілу орны

5. тұрақты өзен ағысы


131. Су қоймаларының эфтрофиялануы бұл:

1. Құнарлы жерлердің көп аймағының су басуы

2. Су қоймаларына органикалық және минералдық заттардың көп мөлшерде түсуі

3. Жер асты суларының тәртібінің өзгеруі

4. Мелиорация үшін су ағынының аккумуляциясы

5. балдырлар өлімі

132. Сарқылатын қалпына келмейтін ресурстар

1.қазба байлықтары

2. өсімдіктер,жануарлар,микроорганизмдер

3. күн, ауа,жел энергиялары

4. жер,су,орман

5. көлдер,теңіздер

133. Су құрамында биологиялық заттардың болуы, әкелуі мүмкін:

1. Итай-итай ауруына

2. Іш-сүзегі ауруына

3. Минамата ауруына

4. Квашиоркор ауруына

5. Алиментарлық маразм


134. Судың радиобелсенді ластаушы көздеріне жатады:

1. Коммуналдық-тұрмыстық ағынды сулар

2. тұрмыстық жуынды сулар

3. Ауыл-шаруашылық ағынды сулар

4. Атомдық жылу станцияларындағы апаттар

5. Атомды электрстанцияларындағы салқындатудан кейінгі ағынды сулар

135. Топырақ, нысандардын құралған ерекше табиғи түзіліс:

1. Тірі емес табиғат

2. Тірі табиғат

3. Тірі және тірі емес табиғат

4. Биологиялық табиғат

5. Химиялық табиғат


136. Топырақ түзілуіне қатысатын факторлар:

1. Биота

2. Уақыт

3. Детрит

4. Топырақты сулар

5. Минеральды заттар

137. Топырақ құрамына кіреді:

1. Аналық тұқым (материнская порода)

2. Уақыт

3. Детрит

4. Рельеф

5. Климат


138. Детрит бұл:

1. Белгілі аумақтағы ағзалардың жиынтығы

2. Гумуспен қоректенетін ағзалар

3. Ыдыраған ағзалардың қалдықтары

4. Литосфераның төменгі қабаты

5. Аналық тұқым (материнская порода.


139. Биота бұл:

1. Белгілі аумақтағы ағзалардың жиынтығы

2. Гумуспен қоректенетін ағзалар

3. Ыдыраған ағзалардың қалдықтары

4. Литосфераның төменгі қабаты

5. Аналық тұқым (материнская порода.


140. Топырақтың өздігінен тазарту үрдісіне жатады:

1. Желді эрозия

2. ауаның турбулентті қозғалысы

3. Екіншілік тұздану және батпақтану

4. Органикалық заттардың минералдануы

5. нейтрализация үрдістері


141. Топырақтың антропогендік әсерінің негізгі түрлері:

1. Жерлерді шамадан тыс пайдалану

2. нитрификация

3. Гумификациялануы

4. Минералдануы

5. жер регенерациясы

142. Жерлерді шамадан тыс пайдалану бұл:

1. Топырақтың токсиндермен ластануы

2. Суару кезінде судың жоғарғы шығыны

3. Жерді ауыл-шаруашылық қажеттілігінен тыс пайдалану

4. Ормандарды шабу

5. Топырақ бөліктерінің желмен ұшуы


143. Топырақтың негізгі ластаушыларына жатады:

1. Пестицидтар

2. детриофагтар

3. жануарлардың өмір тіршілік азықтары