Қазақстан Республикасы мемлексттік қызметшілерінің ар-намыс кодексі
(Мемлекеттік қызметшілер қызмет этикасының қағидалары)
1. Жалпы ережелер
1. Мемлекеттік қызмет атқару қоғам мен мемлекет тарапынан ерекше сенім білдіру болып табылады және мемлекеттік қызметшілердің моральдық-этикалық бейнесіне жоғары талаптар қояды.
Қоғам мемлекеттік қызметші өзінің барлық күш-жігерін, білімі мен тәжірибесін атқаратын кәсіби қызметіне жұмсайды, өзінің Отаны - Қазақстан Республикасына адал да қалтқысыз қызмет етеді деп сенім білдіреді.
2. Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызметшілерінің осы ар-намыс кодексі (Мемлекеттік қызметшілер қызмет этикасының қағидалары) (бұдан әрі - Кодекс) «Мемлекеттік қызмет туралы» 1999 жылғы 23 шілдедегі Қазақстан Республикасының Занына, «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы» 1998 жылғы 2 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңына және жалпы қабылданған моральдық-этикалық нормаларға сәйкес Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызметшілері мінез-кұлкының негізі туралы стандарттарын белгілейді.
3. Мемлекеттік органдардың басшылары, орталық атқарушы органдарда- орталық атқарушы органдардың жауапты хатшылары немесе белгіленген тәртіппен орталық атқарушы органдардың жауапты хатшыларының өкілеттіктері жүктелген лауазымды тұлғалар, ал орталық атқарушы органдардың жауапты хатшылары немесе көрсетілген лауазымды тұлғалар болмаған жағдайда - орталық атқарушы органдардың басшылары осы Кодекс талаптарының орындалуын, осы Кодекстің мәтінің мемлекеттік органдардың ғимараттарында баршаға көрінетіңдей жерлерде орналастыруды қамтамасыз етеді.
4. Мемлекеттік қызметші мемлекеттік қызметке тұрғаннан кейін бір ай ішінде осы Кодекспен жазбаша түрде таныстырылуы тиіс.
2. Мемлекеттік қызметшілер мінез-құлқының жалпы қағидалары
5. Мемлекеттік қызметшілер:
2) заңдылық қағидаттарын, Қазақстан Республикасы Конституцияның заңдары мен өзге де нормативтік құкықтық актілерінің талаптарын басшылыққа алуға;
3) қоғам мен мемлекеттің игілігіне қызмет етуге;
4) мемлекеттің мүддесіне залалын тигізетін, мемлекеттік органдардың тиімді жұмыс істеуіне бөгет болатын іс-әрекеттерге қарсы тұруға;
5) сеніп тапсырылған мемлекеттік мүлікке ұкыпты карап, оны ұтымды әрі тиімді пайдалануға;
6) жеке және заңды тұлғалардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін сақтау мен қорғауды қамтамасыз етуге, олардың өтініштерін қарау кезінде төрешілдік пен сөзбұйдаға салу көріністеріне жол бермеуге, өтініштер бойынша белгіленген мерзімде кажетті шаралар қолдануға;
7) мемлекеттік қызметке және мемлекет институттарына қоғамның сенімін сақтауға және нығайтуға;
8) өзінің іс-әрекеттерімен қоғам тарапынан негізді сынға себепкер болмауға, сынағаны үшін қудалауға жол бермеуге, оң сын-ескертпелерді кемшіліктерді жою мен өзінің қызметін жақсарту үшін пайдалануға;
9) адал, әділ, қарапайым да сыпайы болуға, жалпы қабылданған моральдық-этикалық нормаларды сақтауға;
10) Қазақстан халқының бірлігі мен елдегі ұлтаралық келісімді нығайтуға ықпал етуге, мемлекеттік тілге және басқа тілдерге, Қазақстан халқының салттары мен дәстүрлеріне құрметпен қарауға;
11) мемлекеттік және еңбек тәртібін бұлжытпай сақтауға, берілген өкілеттіктерді тиімді иеленуге; өзінің қызметтік міндеттерін адал, тұралықпен және сапалы атқаруға; жұмыс уақытын тиімді пайдалануға;
12) жоғары кәсіби жұмыс үшін кажетті күш-жігерін салуға, қойылған міндеттерді шешудің оңтайлы да үнемді әдістерін қолдануға;
13) мемлекеттік қызметшілердің қызметтік міндеттерін тиісінше орындауына бөгет болатын іс-әрекеттерге қарсы тұруға;
14) кадрларды туыскандық, жерлестік және жеке өзіне берілгендік белгілері бойынша іріктеу мен орналастыру жағдайларына жол бермеуге;
16) багынысты қызметкерлерге қатысты негізсіз айыптауларға, дөрекілік, адамдық қадір-қасиетін кемсіту, жөнсіздік фактілеріне жол бермеуге;
17) бағынысты қызметкерлерді құқыққа қайшы теріс қылықтар немесе жалпы қабылданған моральдық-этикалық нормалармен үйлеспейтін іс-әрекеттер жасауға мәжбүр етпеуге;
18) кәсіби дайындықтың, оның ішінде орындалуы бағынысты қызметкерлердің функционалдық міндеттеріне жатқызылған мәселелер бойынша, кажетті деңгейіне ие болуға;
19) басқа мемлекеттік қызметшілердің тарапынан қызметтік этика нормаларын бұзу фактілерін болдырмауға және жолын кесуге;
20) өзінің қызметтік міндеттерін атқару кезеңінде киім киюдін іскерлік стилін ұстануға тиіс.
6. Мемлекеттік қызметшілер іскерлік этикетті сақтауға, ресми мінез құлық қағидаларын құрметтеуге тиіс.
7. Мемлекеттік қызметшілер қызметтік жағдайларын және онымен байланысты мүмкіндіктерді қоғамдық және діни бірлестіктердің, басқа да коммерциялық емес үйымдардың мудделеріне, онын ішінде өзінің оларға көзкарасысын насихаттау үшін пайдаланбауға тиіс.
Басшы лауазымдар аткаратын мемлекеттік қызметшілер багынысты қызметкерлерді қоғамдық және діни бірлестіктердің, басқа да коммерциялық емес ұйымдардьш қызметіне катысуға мәжбүрлей алмайды.
3. Мемлекеттік қызметшілердің сыбайлас жемкорлықка қарсы мінез-құлқы
8. Мемлекеттік қызметшілер сыбайлас жемкорлық көріністеріне қарсы тұруға, сыбайлас жемкорлық құқық бұзушылықтарға не сыбайлас жемкорлықпен жымдасқан немесе сыбайлас жемкорлық үшін жағдай туғызатын әрекеттерге жол бермеуі тиіс.
Мемлекеттік қызметшілер басқа мемлекеттік қызметшілер тарапынан болатын сыбайлас жемкорлық құқық бұзушылық фактілерінің жолын кесуі тиіс.
9. Егер мемлекеттік қызметшінің сыбайлас жемкорлық құқық бұзушылық туралы дәйекті ақпараты болса, ол мүндай құқық бұзушылықтың алдын-алуға және жолын кесу жөнінде қажетті шаралар қолдануы тиіс.
Сыбайлас жемкорлық құқық бұзушылықтар туралы ақпарат алғаннан кейін мемлекеттік органнын басшылығы олар бойынша, онын ішінде, егер оның іс-әрекеттерінде мемлекеттік қызметшінің қызметін одан әрі жалғастыруға теріс ыкпал ететін заңнама бұзушылықтар болмаса, мемлекеттік қызметшіні заңсыз қудалаудан, онын құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау жөнінде тиісті шаралар қабылдайды.
10. Мемлекеттік қызметшілер өз іс-әрекеттерімен және шешімдерімен жеке және заңды тұлғалардың құқықтары мен заңды мүдделерін іске асыруды қиындататын әкімшілік және өзге де кедергілерге жол бермеулері тиіс. Мұндай фактілер анықталған жағдайда мемлекеттік қызметшілер оларды жою жөнінде шаралар кабылдауға тиісті.
11. Мемлекеттік қызметшілер мемлекетке экономикалық залалдың алдын-алу жөнінде барлық мүмкіндіктерді пайдалануы, жеке мүдделеріне және үшінші тұлғалардың мүдделеріне орай тексерулерге бастамашылықка жол бермеуі тиіс.
12. Мемлекеттік қызметшілер жеке мүліктік және мүліктік емес пайдалар алу үшін өзінің лауазымдық өкілеттіктерін және онымен байланысты мүмкіндіктерді қолданбауға тиіс.
13. Мемлекеттік қызметшілер мүдделер қақтығысын болғызбау үшін шаралар қолдануы тиіс.
14. Мүдделер қақтығысы туындаған ретте, яғни мемлекеттік қызметшінің жеке басының мүдделілігі және онын өз лауазымдық өкілеттіктерін тиісінше атқаруының немесе жеке және заңды тұлғалардың, мемлекеттің заңды мүдделерінің арасында осы заңды мүдделерге зиян тигізетіндей қайшылық туындайтын жағдайда, мемлекеттік қызметші онын жолын кесу және реттеу жөнінде Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызмет туралы заңнамасында көзделген шараларды қабылдауға міндетті.
4. Көпшілік алдында сөйлеу
15. Мемлекеттік орган қызметінің мәселелері бойынша көпшілік алдында сөйлеуді оның басшысы немесе мемлекеттік органның бұған уәкілеттік берілген лауазымды тұлғалары жүзеге асырады.
16. Мемлекеттік қызметшілер мемлекеттік саясат және қызметтік ісінің мәселелері жөніндегі өз пікірін, егер ол:
1) мемлекет саясатының негізгі бағыттарына сәйкес келмесе;
2) жариялауға рұқсат етілмеген қызметтік ақпаратты ашатын болса;
3) мемлекеттің лауазымды тұлғаларының, мемлекеттік басқару органдарының, басқа да мемлекеттік қызметшілердің атына әдепке сай емес сөздер айтудан тұрса, көшпілік алдында білдіруіне болмайды.
17. Мемлекеттік саясатты жүргізумен, мемлекеттік органның және мемлекеттік қызметшілердің қызметтерімен байланысты емес мәселелер бойынша мемлекеттік қызметшілердің мемлекеттік органның атынан жариялымдарына жол берілмейді. Педагогикалық, ғылыми және өзге де шығармашылық қызмет бойынша материалдар жариялауды мемлекеттік қызметші жеке тұлға ретінде тек өз атынан жүзеге асырады.
18. Мемлекеттік қызметшіге сыбайлас жемқорлық жасаған, онын ішінде кәсіпкерлік қызметпен айналысқан, біреулердің мүдделерін қолдаған, сондай-ақ мемлекеттік қызметшінің табысымен сәйкеспейтін заңсыз табыс пен мүлік алған деп негізсіз көпшілік алдында айып тағылған жағдайда, ол осындай айыптауды анықтаған күннен бастап бір ай мерзім ішінде оны теріске шығару онын ішінде сот арқылы теріске шығару жөнінде шаралар қабылдауы тиіс.
5. Мемлекеттік қызметшілердің қызметтен тыс уакыттағы мінез-құлқы
19. Мемлекеттік қызметшілер қызметтен тыс уакытта жалпы қабылданған этикалық нормаларды ұстанулары, қоғамға жат мінез-құлық жағдайларына жол бермеуі тиіс.
20. Мемлекеттік қызметшілер қарапайымдылық танытуға, көлік
сервистік және өзге де қызметтерді алу кезінде мемлекеттік қызметшілердің лауазымдық жағдайын баса көрсетпеуге және пайдаланбауға, өзінің іс-әрекеттерімен қоғам тарапынан негізді сынға себеп туғызбауға тиіс.
Кодекс чести государственных служащих Республики Казахстан
(Правила служебной этики государственных служащих)
1. Общие положения
1. Несение государственной службы является выражением особого доверия со стороны общества и государства и предъявляет высокие требования к морально-этическому облику государственных служащих.
Общество рассчитывает, что государственный служащий будет вкладывать все свои силы, знания и опыт в осуществляемую им профессиональную деятельность, беспристрастно и честно служить своей Родине - Республике Казахстан.
2. Настоящий Кодекс чести государственных служащих Республики Казахстан (Правила служебной этики государственных служащих) (далее Кодекс) в соответствии с Законом Республики Казахстан от 23 июля 1999 года «О государственной службе», Законом Республики Казахстан от 2 июля 1998 года «О борьбе с коррупцией» и общепринятыми морально-этическими нормами устанавливает основные стандарты поведения государственных служащих Республики Казахстан.
3. Руководители государственных органов, в центральных исполнительных органах - ответственные секретари центральных исполнительных органов или должностные лица, на которых в установленном порядке возложены полномочия ответственных секретарей центральных исполнительных органов, а в случаях отсутствия ответственных секретарей центральных исполнительных органов или указанных должностных лиц руководители центральных исполнительных органов обеспечивают исполнение требований настоящего Кодекса, размещение текста настоящего Кодекса в зданиях государственных органов в местах, доступных для всеобщего обозрения.
4. Государственный служащий в течение месяца после поступления на государственную службу должен быть ознакомлен с настоящим Кодексом в письменной форме.
2. Обшие правила поведения государственных служащих
5. Государственные служащие должны:
2) руководствоваться принципом законности, требованиями Конституции, законов и иных нормативных правовых актов Республики Казахстан;
3) работать на благо общества и государства;
4) противостоять действиям, наносящим ущерб интересам государства препятствующим эффективному функционированию государственных органов
5) бережно относиться к вверенной государственной собственности, рационально и эффективно использовать ее;
6) обеспечивать соблюдение и защиту прав, свобод и законных интересов физических и юридических лиц, не допускать проявлений бюрократизма волокиты при рассмотрении их обращений, в установленные сроки принимать по обращениям необходимые меры;
7) сохранять и укреплять доверие общества к государственной службе и институтам государства;
8) своими действиями не давать повода для обоснованной критики со стороны общества, не допускать преследования за критику, использовать конструктивную критику для устранения недостатков и улучшения своей деятельности;
9) быть честными, справедливыми, скромными и вежливыми, соблюдать общепринятые морально-этические нормы;
10) способствовать укреплению единства народа Казахстана и межнационального согласия в стране, уважительно относиться к государственному и другим языкам, традициям и обычаям народа Казахстана;
11) неукоснительно соблюдать государственную и трудовую дисциплину эффективно распоряжаться предоставленными полномочиями; добросовестно, беспристрастно и качественно исполнять свои служебные обязанности; рационально использовать рабочее время;
12) прилагать необходимые усилия для высокопрофессиональной работы, применять оптимальные и экономичные способы решения поставленных задач
13) противостоять действиям, препятствующим надлежащему выполнению служебных обязанностей государственными служащими;
14) не допускать случаев подбора и расстановки кадров по признакам
родства, землячества и личной преданности;
16) не допускать по отношению к подчиненным работникам необоснованных обвинений, фактов грубости, унижения человеческого достоинства, бестактности;
17) не принуждать подчиненных работников к совершению противоправных проступков или поступков, не совместимых с общепринятыми морально-этическими нормами;
18) обладать необходимым уровнем профессиональной подготовки, в том числе по вопросам, исполнение которых отнесено к функциональным обязанностям подчиненных работников;
19) не допускать и пресекать факты нарушения норм служебной этики со стороны других государственных служащих;
20) придерживаться делового стиля в одежде в период исполнения своих служебных обязанностей.
6. Государственные служащие должны соблюдать деловой этикет. уважать правила официального поведения.
7. Государственные служащие не должны использовать служебное положение и связанные с ними возможности в интересах общественных и религиозных объединений, других некоммерческих организаций, в том числе для пропаганды своего отношения к ним.
Государственные служащие, занимающие руководящие должности, не могут принуждать подчиненных работников к участию в деятельности общественных и религиозных объединений, других некоммерческих организаций.
3. Антикоррупционное поведение государственных служащих
8. Государственные служащие должны противостоять проявлениям коррупции, не допускать коррупционных правонарушений либо деянии сопряженных с коррупцией или создающих условия для коррупции.
Государственные служащие должны пресекать факты коррупционных правонарушений со стороны других государственных служащих.
9. Если государственный служащий располагает достоверной информацией о коррупционном правонарушении, он должен принять необходимые меры по предотвращению и прекращению такого правонарушения.
После получения информации о коррупционном правонарушении руководство государственного органа принимает по ним соответствующие меры, в том числе по защите государственного служащего, если в его действиях нет нарушений законодательства, от незаконного преследования, негативно влияющего на дальнейшую служебную деятельность государственного служащего, его права и законные интересы.
10. Государственные служащие своими действиями и решениями не должны допускать административных и иных препятствий, затрудняющих реализацию физическими и юридическими лицами своих прав и законных интересов. В случае выявления таких фактов государственные служащие должны принимать меры по их устранению.
11. Государственные служащие должны использовать все возможности по предотвращению экономического ущерба государству, не допускать инициирования проверок в личных интересах и интересах третьих лиц.
12. Государственные служащие не должны использовать свои должностные полномочия и связанные с ними возможности для получения личной имущественной и неимущественной выгоды.
13. Государственные служащие должны принимать меры по недопущению конфликта интересов.
14. При возникновении конфликта интересов, то есть ситуации, при которой возникает противоречие между личной заинтересованностью государственного служащего и надлежащим исполнением им своих должностных полномочий или законными интересами физических и юридических лиц, государства, способное привести к причинению вреда этим законным интересам, государственный служащий обязан принять меры по его предотвращению и урегулированию, предусмотренные законодательством Республики Казахстан о государственной службе.
4. Публичные выступления
15. Публичные выступления по вопросам деятельности государственного органа осуществляются его руководителем или уполномоченными на это должностными лицами государственного органа.
16. Государственным служащим не следует публично выражать свое мнение по вопросам государственной политики и служебной деятельности если оно:
1) не соответствует основным направлениям политики государства;
2) раскрывает служебную информацию, которая не разрешена обнародованию;
3) содержит неэтичные высказывания в адрес должностных лиц государства, органов государственного управления, других государственных служащих.
17. Не допускаются публикации государственными служащими от имени государственного органа по вопросам, не связанным с проведением государственной политики, деятельностью государственного органа и государственных служащих. Публикация материалов по педагогической, научной и иной творческой деятельности может осуществляться государственным служащим только от собственного имени как частного лица.
18. При предъявлении к государственному служащему необоснованного публичного обвинения в коррупции, в том числе в занятии предпринимательской деятельностью, лоббировании чьих-либо интересов, а также незаконном получении доходов и имущества, несопоставимых с доходами государственного служащего, он должен в месячный срок со дня обнаружения такого обвинения принять меры по его опровержению, в той числе в судебном порядке.
5. Поведение государственных служащих во внеслужебное время
19. Государственные служащие во внеслужебное время должны придерживаться обшепринятых этических норм, не допускать случаев антиобщественного поведения.
20. Государственные служащие должны проявлять скромность, не подчеркивать и не использовать должностное положение государственных служащих при получении транспортных, сервисных и иных услуг, не давать повода для обоснованной критики своих действий со стороны общества.