https://electroinfo.net

girniy.ru 1 2 ... 4 5

RОНУНИ

XУМ{УРИИ ТОXИКИСТОН


ДАР БОРАИ МАОРИФ


(Ахбори Маxлиси Олии Xум[урии Тоxикистон, соли 2004, №5, мод.345; соли 2005, №12, мод. 655; соли 2006, №12, мод. 546, соли 2008, №6, мод. 465; соли 2009, №3, мод.81; № 5, мод.336; №7-8, мод. 500; соли 2010, №7, мод. 566; соли 2011, №3, мод. 176)


Маxлиси намояндагон 14-уми апрели соли 2004 rабул кардааст

Маxлиси миллb 29-уми апрели соли 2004 xонибдорb намудааст


Rонуни мазкур асос[ои [уrуrb, ташкилb, иxтимоию иrтисодии инкишофи маорифро дар Xум[урии Тоxикистон муайян намуда, сохтори системаи маориф, принсип[ои танзим, идоракунb, ваколату самт[ои фаъолияти маrомоти онро муrаррар менамояд ва барои дигар санад[ои меъёрии [уrуrии Xум[урии Тоxикистон оид ба со[аи маориф заминаи [уrуrb мебошад.


БОБИ 1.

Rоида[ои умумb


Моддаи 1 Маф[ум[ои асосb

Дар Rонуни мазкур маф[ум[ои зерин истифода мешаванд:

маориф – раванди бомароми таълиму тарбия ба манфиати шахс, xамъият ва давлат, ки дар он со[иби меъёри муайяни та[силот гардидани ша[рвандро давлат муrаррар кардааст;

со[иби та[силот – ба меъёри муайяни та[силот со[иб шудани ша[рванд мебошад, ки бо [уxxати дахлдор тасдиr карда мешавад;

системаи маориф – маxмeи барнома[ои таълимb ва стандарт[ои давлатии та[силот, шабакаи муассиса[ои таълимии амалкунанда, сарфи назар аз шакли ташкилию [уrуrb ва моликият, маrомоти идораи маориф, муассисаю ташкилот[ои он, хонандагон ва тарбиягирандагон, омeзгорон ва дигар кормандон, итти[одия[ои муассиса[ои таълимb, во[ид[ои зерсохторb ва дигар унсуре мебошанд, ки барои [алли маrсаду вазифа[ои ягона мутта[ид гардида, ба татбиrи сиёсати давлат дар со[аи маориф ва зиёд кардани са[ми со[аи мазкур дар инкишофи иxтимоию иrтисодии мамлакат, баланд бардоштани дараxаи некeа[волии халr равона карда мешаванд;


муассисаи таълимb - шахси [уrуrие, ки раванди таълимро ба ро[ мемонад, яъне як ё якчанд барнома[ои таълимро амалb мегардонад ва (ё) тарбияи хонандагон, тарбиягирандагонро таъмин мекунад;

муассисаи таълимии махсус – муассисае мебошад, ки дорои шароити ало[идаи таълиму тарбия, му[ити махсуси омeзгорb буда, офияти (реабилитатсияи) тиббию иxтимоb, та[силу касбомeзии кeдакону наврасонеро, ки ба табобати тeлонb э[тиёx доранд, гирифтори иллати xисмонb, рe[b мебошанд ё рафтори он[о барои xамъият хавфнок [исобида мешавад, таъмин менамояд;

та[силоти муттасил – имконоти та[сил ва баланд бардоштани ихтисос дар давоми тамоми [аёти инсон;

- тањсилоти фосилавї – тарзи амалигардонии љараёни таълим бо истифодаи технологияи муосири иттилоотї ва телекоммуникатсионї, ки таълимро дар масофа бе мулоќоти шахсї ва бевоситаи муаллим бо хонанда имконпазир мегардонад; (ЌЉТ аз 19.05.09с, №529).

машuулияти инфиродb – машuулияти омeзгор бо хонанда ё донишxe бо истифодаи усул[ои фаъоли таълим;

саводнокї – ма[орати кор кардан бо маълумот, аз xумла ма[орати иxрои амал[ои зарурии риёзb, дарки иттилооти маводи чопb, адабиёти илмb, инчунин ма[орату малакаи навиштан барои дониш омeхтан аз матни шифо[ию хаттb; (ЌЉТ аз 19.05.09с, №529).

омeзгори инфиродb – омeзгоре, ки ба хонандагон ва ё донишxeён ба таври инфиродb, берун аз ваrти корb дар мактаб ва ё донишго[ таълим меди[ад;

натиxаи таълим – дониш, ма[орат, малака, аrида, xа[онбинb ва арзиш[ои маънавие, ки хонанда дар давоми та[сил дар муассисаи таълимb [осил кардааст;

шакли та[сил – тартиби ташкили таълим буда, та[сили рeзона, шабона, uоибона, оилавb, фосилавb ва экстернатро дар бар мегирад;

та[силоти иловагb – xалб намудани ша[рвандон ба омeзиши илми муосир, техника ва технологияи нав, эxодкорb, дарёфти ихтисоси нав, бозомeзb, такмили ихтисос ва uайра, ки онро шахс [ангоми та[сил дар мактаб, пас аз хатми мактаб ва баъди дарёфти диплом низ метавонад касб намояд;


- аккредитатсияи давлатї – тартиби муайян намудани маќоми муассисаи таълимї љињати пешбурди фаъолияти таълимї мутобиќи стандартњои давлатии таълим; (ЌЉТ аз 19.05.09с, №529).

аттестатсиятартиби муrаррар намудани мутобиrати мазмун, дараxа ва сифати тайёрии хатмкунандагони муассиса[ои таълимb ба талаботи стандарт[ои давлатии та[силот; (ЌЉТ аз 19.05.09с, №529).

- экстернат – омўзиши мустаќилонаи фанњои таълимї мутобиќи барномаи асосии таълимї бо аттестатсияи минбаъдаи нињої дар муассисаи таълимї; (ЌЉТ аз 19.05.09с, №529).

нострификатсия – муайян кардани баробарарзишии (эквивалентии) [уxxат[ои ша[рвандоне, ки дар давлат[ои хориxb ва ташкилот[ои байналмилалb та[сил кардаанд;

корманди со[аи омeзгорb – шахсе, ки ба тарбияю таълими хонандагон дар асоси касбb машuул аст, аз xумла шахси со[аи хизматрасонb, ки ба раванди таълим бевосита ворид мешавад;

ординатор – табибе, ки курси такмили ихтисосро та[ти ро[барии профессор дар аспирантураи тиббb (ординатура) мегузарад;

интернатура – шакли баъди дипломии таxрибаомeзb ва такмили ихтисоси табибон дар муассисаи табобатb.


Моддаи 2. Rонунгузории Xум[урии Тоxикистон дар бораи маориф

Rонунгузории Xум[урии Тоxикистон дар бораи маориф ба Конститутсияи (Сарrонуни) Xум[урии Тоxикистон асос ёфта, аз Rонуни мазкур, дигар санад[ои меъёрии [уrуrии Xум[урии Тоxикистон ва санад[ои [уrуrии байналмилалие, ки Xум[урии Тоxикистон эътироф намудааст, иборат аст.


Моддаи 3. Сиёсати давлатb дар со[аи маориф

Xум[урии Тоxикистон маорифро яке аз со[а[ои бартариятнок эълон менамояд.

Давлат барои амалb гардидани сиёсати та[силот системаи маорифи Xум[урии Тоxикистонро ташкил дода, фаъолияти онро барои таъмини [уrуrи та[сили ша[рвандон равона мекунад.

Асоси ташкилии сиёсати давлат дар со[аи маориф барномаи рушди маориф мебошад, ки аз xониби {укумати Xум[урии Тоxикистон бо назардошти дастовард[ои xа[онb та[ия гардида, xи[ати баррасb ва тасдиr ба Маxлиси намояндагони Маxлиси Олии Xум[урии Тоxикистон пешни[од карда мешавад.


Бо маrсади рушди маориф [амо[ангии фаъолияти вазорату кумита[о, ташкилоту муассиса[о, маrомоти ма[аллии [окимияти давлатb, шахсони воrеb ва [уrуrb таъмин карда мешавад.

Дар маrомоти идораи маориф, дар муассиса[ои таълимb, сарфи назар аз шакли ташкилию [уrуrb ва моликият, итти[одия[ои (ассотсиатсия[ои, иттифоr[ои) он[о таъсис ва фаъолияти сохтор[ои ташкилии [изб[ои сиёсb, [аракат[ои сиёсии xамъиятb ва динb манъ аст.


Моддаи 4. Принсип[ои асосии сиёсати давлатb дар со[аи маориф

Сиёсати давлатb дар со[аи маориф ба принсип[ои зерин асос меёбад:

бартарии маориф дар тамоми сат[[ои идоракунии давлатb;

[атмb будани таълими умумии асосb;

дастраси умум будани таълими миёнаи умумb, ибтидоии касбb ва мувофиrи rобилият дар асоси озмун гирифтани меъёр[ои минбаъдаи та[сил;

мо[ияти башардeстонаи мазмуни та[силот, бартарии арзиш[ои миллию умумибашарb, рушди озодонаи шахс;

э[тироми rонун, [уrуr ва озодии инсон, му[аббат ба Ватан, оила ва му[ити зист;

xанбаи илмb, дунявb ва башардeстонаи таълиму тарбия дар муассиса[ои таълимb;

ягонагии фазои маърифатию фар[ангb, [имоя ва рушди фар[анги миллb, анъана[ои миллb дар заминаи маориф;

xанбаи демократb ва давлатию xамъиятb доштани идораи со[аи маориф;

со[ибихтиёрии муассиса[ои таълимb;

муттасил будани та[силот, муносибати [амгуни давлат ба муассиса[ои таълимии давлатb ва uайридавлатb, аз xумла хусусb, ки системаи ягонаи маорифи Xум[урии Тоxикистонро ташкил меди[анд;

мувофиrати маориф ба талабот ва вазифа[ои инкишофи иxтимоию иrтисодии Xум[урии Тоxикистон;

тамоюли рушди системаи маориф бо назардошти стандарт[ои байналмилалии сифати таълим ва меъёр[ои байналмилалии таъмини иттилоотии маориф.


Моддаи 5. Вазифа[ои rонунгузорb дар со[аи маориф

Вазифа[ои асосии rонунгузорb дар со[аи маориф аз ин[о иборатанд:


ташаккули асос[ои [уrуrии кафолати [уrуr[ои конститутсионии ша[рвандон ба та[сил;

таъмини кафолати [уrуrb барои фаъолият ва инкишофи озодонаи муассиса[ои таълимb ва [амо[ангсозии муносибат[ои он[о бо дигар сохтор[ои [аёти xамъиятb; (ЌЉТ аз 25.03.2011с, №709)

муrаррар намудани сало[ият, [уrуr, вазифа ва масъулияти маrомоти идоракунии давлатb, шахсони воrеb ва [уrуrb дар со[аи маориф, танзими [уrуrии масъала[ои инкишофи он ва муносибат[ои субъект[ои раванди таълиму тарбия.


Моддаи 6. Кафолати давлатии [уrуrи ша[рвандони Xум[урии Тоxикистон дар со[аи маориф

Ба ша[рвандони Xум[урии Тоxикистон, сарфи назар аз миллат, нажод, xинс, забон, эътиrоди динb, мавrеи сиёсb, вазъи иxтимоb ва молу мулк, [уrуrи та[сил кафолат дода мешавад.

Ма[дуд намудани [уrуrи та[сили касбии ша[рванд аз рeи нишона[ои xинсb, синну сол, вазъи саломатb, мавxудияти доuи судb ва дигар нишона[о тан[о дар асоси талаботи муrаррароти rонунгузории Xум[урии Тоxикистон амалb мегардад.

Давлат таълими умумии асосии [атмии ройгонро дар муассиса[ои таълимии давлатb кафолат меди[ад.

Шахс инчунин метавонад ба таври ройгон дар муассиса[ои таълимии давлатb, дар доираи стандарт[ои давлатии та[силот дар асоси озмун та[силоти миёнаи касбb, олии касбb ва касбии баъд аз муассисаи олии таълимb гирад, агар ша[рванд та[силоти меъёри мазкурро бори аввал со[иб бошад.

Ша[рвандони Xум[урии Тоxикистон ба та[силот, интихоби муассисаи таълимb ва шакли та[сил (рeзона, шабона, uоибона, оилавb, фосилавb ва экстернат) [уrуr доранд.

Давлат шахсони дорои rобилияти фавrулоддаро махсусан дастгирb намуда, ба он[о xи[ати гирифтани та[силот кeмак мерасонад, аз xумла барояшон стипендия[ои махсуси давлатb муrаррар менамояд ва [ангоми зарурат он[оро барои та[сил ба хориxа мефиристад.

Давлат таъминоти кeдакону наврасони ятиму бепарасторро дар муассиса[ои таълимии давлатb аз [исоби маблаu[ои буxетb кафолат дода, пас аз хатми муассиса[ои та[силоти умумии асосb, миёнаи умумb, ибтидоии касбb, миёнаи касбb ва олии касбb он[оро бо xои кор таъмин менамояд.


Хатмкардагони муассиса[ои таълимии давлатb ва uайридавлатb, аз xумла хусусb, барои идомаи та[сил дар зина[ои болоии таълим [уrуrи баробар доранд.


Моддаи 7. Забони та[сил

Забони та[сил дар муассиса[ои таълимии Xум[урии Тоxикистон тибrи rонунгузории Xум[урии Тоxикистон муайян карда мешавад.

Давлат ба ша[рвандон интихоби забони та[силро кафолат дода, ба забони давлатb ва дар ма[ал[ои сукунати сернуфуси миллат[ои дигар, дар доираи имконоти мавxудаи системаи маориф, ба забони модарb гирифтани та[силоти умумиро таъмин менамояд.

Интихоби озоди забони та[сил дар муассиса[ои таълимb бо ро[и ташкил намудани шумораи зарурии синф[о, гурe[[о ва фаро[ам овардани шароит барои фаъолияти он[о таъмин карда мешавад.

Дар [амаи муассиса[ои таълимb, сарфи назар аз шакли ташкилию [уrуrb ва моликият, омeзиши забони давлатb тибrи rонунгузории Xум[урии Тоxикистон дар бораи забон ва стандарт[ои давлатии та[силот танзим мегардад.

Таълими забони русb [амчун забони муоширати байни миллат[о ва яке аз забон[ои хориxb [амчун воситаи аз бар намудани мероси илмию фар[ангии башарият, дастовард[ои илму техникаи муосир, таъмини сер[аракатии касбb дар [амаи муассиса[ои таълимb таъмин карда мешавад.


Моддаи 8. Стандарт[ои давлатии та[силот ва барнома[ои таълимb

Дар Xум[урии Тоxикистон дар [амаи муассиса[ои таълимb стандарт[ои давлатии та[силот xорb карда мешаванд, ки он[о нишондод[ои зеринро дар бар мегиранд:

[адди аrали [атмии мазмуни барнома[ои марбутаи таълимb ва шарту шароити иxрои он[о;

[адди аrал ва ни[оии [аxми соат[ои таълимии хонандагон;

талаботи асосb ба дараxаи тайёрии хатмкунандагон;

мe[лати омeзиши барнома[ои таълимb;

[уxxат[ои тасдиrкунандаи меъёри марбутаи та[силот.

Иxрои стандарт[ои давлатии та[силот ва барнома[ои таълимb барои [амаи муассиса[ои таълимb, сарфи назар аз шакли гирифтани та[силот, [атмb мебошад.


Барои талабагоне, ки дар муассиса[ои махсус таълим мегиранд, мумкин аст стандарт[ои махсуси давлатии та[силот ва барнома[ои махсуси таълимb муrаррар карда шаванд.

Тартиби та[ия, тасдиr ва xорb кардани стандарт[ои давлатии та[силотро {укумати Xум[урии Тоxикистон муrаррар менамояд.

Назорати татбиrи стандарт[ои давлатии та[силотро дар [амаи муассиса[ои таълимb, сарфи назар аз шакли ташкилию [уrуrb, моликият ва мансубияти со[авb, маrомоти xум[уриявии давлатии идораи маориф анxом меди[ад.

Барнома[ои таълимb мазмуни меъёри марбутаи та[силотро муайян мекунанд. Ба барнома[ои таълимb барнома[ои зерин тааллуr доранд:

та[силоти томактабb;

та[силоти ибтидоb, умумии асосb ва миёнаи умумb;

та[силоти ибтидоии касбb ва миёнаи касбb;

та[силоти олии касбb;

та[силоти касбии баъд аз муассисаи олии таълимb; (ЌЉТ аз 19.05.09с, №529).

та[силоти иловагb;

та[силоти махсус.

Мe[лати меъёрии омeзиши барнома[ои таълимиро дар муассиса[ои таълимии давлатb ва uайридавлатb, аз xумла хусусb Rонуни мазкур ва стандарти дахлдори давлатии та[силот муайян менамоянд. (ЌЉТ аз 25.03.2011с, №709)


БОБИ 2.

Системаи маорифи Xум[урии Тоxикистон


Моддаи 9. Сохтори системаи маориф

Системаи маорифи Xум[урии Тоxикистон аз маxмeи зерин иборат аст:

стандарт[ои давлатии та[силот ва барнома[ои таълимb;

шакл ва дараxаи меъёри гирифтани та[силот;

шабака[ои муассиса[ои таълимии амалкунандаи шакл[ои гуногуни ташкилию [уrуrb ва моликият; (ЌЉТ аз 25.03.2011с, №709)

маrомоти идораи маориф ва муассисаю ташкилот[ои со[аи маориф;

хонандагон ва тарбиягирандагон (намояндагони rонунии он[о);

омeзгорон ва дигар кормандон.

Дар системаи маориф имкон дорад сохтор[ои дигаре, ки фаъолияташон ба гирифтани та[силот ва таъмини он вобаста мебошад, таъсис дода шаванд.



Моддаи 10. Сохтори муассиса[ои таълимb

Дар Xум[урии Тоxикистон ба муассиса[ои таълимb намуд[ои муассиса[ои зерин тааллуr доранд:

томактабb;

та[силоти умумb (ибтидоb, умумии асосb, миёнаи умумb);

та[силоти ибтидоии касбb, миёнаи касбb, олии касбb; та[силоти касбии баъд аз муассисаи олии таълимb; (ЌЉТ аз 19.05.09с, №529).

та[силоти иловагb;

та[силоти махсус;

муассиса[ои таълимb барои кeдакони ятим ва кeдакони бепарастор;

муассиса[ои дигаре, ки раванди таълиму тарбияро амалb мегардонанд.

Муассиса[ои таълимb метавонанд вобаста ба шакли ташкилию [уrуrb ва моликият ройгон ва пулакb бошанд.

Андозаи маблаuи та[силро, аз xумла пулакиро, муассиса[ои таълимb дар мувофиrа бо маrомоти xум[уриявии давлатии идораи маориф ва идора[ои марбута муайян мекунанд.


Моддаи 11. Тартиби таъсис, азнавташкилди[b ва бар[амди[ии муассиса[ои таълимb

Муассиса[ои таълимии давлатb бо rарори маrомоти [окимияти давлатb ({укумати Xум[урии Тоxикистон, маrомоти ма[аллии [окимияти давлатb) таъсис меёбанд ва мутобиrи rонунгузории Xум[урии Тоxикистон аз rайди давлатb мегузаранд.

Муассиса[ои таълимии давлатие, ки маrоми xум[уриявb доранд, тан[о бо rарори {укумати Xум[урии Тоxикистон таъсис дода шуда, мутобиrи rонунгузории Xум[урии Тоxикистон аз rайди давлатb мегузаранд.

Муассиса[ои таълимии uайридавлатb, аз xумла хусусb, бо rарори шeрои муассисон (шeрои сарпарастон), бо ташаббуси шахси (шахсони) ало[ида ё дигар маrомоти со[иб[уrуr таъсис дода шуда, бо тартиби муrарраргардида аз rайди давлатb мегузаранд.

Азнавташкилди[b ва бар[амди[ии муассисаи таълимb тибrи Кодекси граждании Xум[урии Тоxикистон сурат мегирад.

Ба сохтори маrомоти ма[аллии идораи маориф гузаронидани муассисаи таълимии давлатb тан[о бо ризоияти маrомоти мазкур сурат мегирад.

Муассиса[ои давлатии томактабb ва та[силоти умумb дар ша[раку де[от тан[о бо розигии маrомоти худидоракунии ша[рак ва де[оти дахлдор пас аз ба охир расидани соли хониш бар[ам дода мешаванд. (ЌЉТ аз 25.03.2011с, №709)



следующая страница >>