 |
Қазақстан Республикасы Статистика агенттігі |
Жедел ақпарат
2012 жылғы «23» мамыр
№ 05-04/196
ҰШЖ қаржы шотының деректері бойынша кәсіпорындардың қаржылық жағдайын талдау
ҰШЖ қаржы шоты экономикалық секторлар бөлінісіндегі қаржылық активтер мен пассивтердің жыл ішіндегі өзгеруі туралы ақпаратты қамтиды. «Қаржылық емес корпорациялар» секторының институционалдық бірліктері кәсіпорындар болып табылады. Кәсіпорындардың қаржылық жағдайына талдау жасау аталған сектор кәсіпорындарының өтімділігін, төлем қабілеттігін және қаржылық тұрақтылығын бағалауға мүмкіндік береді.
Кәсіпорындардың қаржы-шаруашылық қызметі туралы және шағын кәсіпорындардың қызметі туралы есептердің мәліметтері бойынша 2010 жылдың соңына қысқа мерзімді міндеттемелер 1 836,3 млрд. теңгеге ұлғайды. Сонымен бірге ұзақ мерзімді міндеттемелердің 6 292,7 млрд. теңгеге ұлғайғанын атау қажет.
Берешектің жыл сайынғы ұлғаюы кәсіпорындардың қаржылық жағдайына теріс әсер етеді, оған ағымдық өтімділік, төлем қабілеттілік және қаржылық тұрақтылық көрсеткіштері дәлел бола алады.
Кәсіпорындардың ағымдағы өтімділігін талдау ағымдық өтімділік коэффициентінің мәні (қысқа мерзімді активтер сомасының қысқа мерзімді міндеттемелерге қатынасы) кәсіпорындар бойынша 2010 жыл басына 1,24, ал жыл аяғына 1,32 құрағанын көрсетті. Осылайша, 2010 жыл ішінде ағымдық өтімділік коэффициенті шағын ұлғаюды көрсетті. Ағымдық өтімділік коэффициентінің нормативтік мәні 1,5-ден 2,5-ға дейін құрайды. Егер нақты мән аталған деңгейден төмен болса, бұл кәсіпорындардың төлем қабілеттілігін мүмкін жоғалтудың белгілерінің бірі болып табылады. Коэффициенттердің мәндері нормадан төмен, бірақ бірден екіге дейінгі шеңберде, бұл кәсіпорындар активтерінің жоғары айналымдылығымен шартталған.
Тым жоғары ағымдық өтімділік коэффициенті де қажет емес, себебі бұл айналым активтерін немесе қысқа мерзімді қаржыландырудың жеткіліксіз тиімді пайдаланылуын көрсетуі мүмкін.
Кәсіпорындардың өтімділігі, төлем қабілеттілігі және қаржылық тұрақтылығы көрсеткіштері*
жыл аяғына |
|||
№ т/т |
Көрсеткіш атауы |
Сома |
|
2009 |
2010 |
||
|
|
Қысқа мерзімді активтер, млрд. теңге |
19 170,4 |
22 813,4 |
|
|
Ұзақ мерзімді дебиторлық берешек, млрд. теңге |
563,7 |
619,9 |
|
|
Барлық қаржы көздері, млрд. теңге |
44 045,1 |
54 461,0 |
|
|
Қысқа мерзімді міндеттемелер, млрд. теңге |
15 432,6 |
17 268,9 |
|
|
Ұзақ мерзімді міндеттемелер, млрд. теңге |
15 811,4 |
22 104,1 |
|
|
Меншікті капитал, млрд. теңге |
12 801,1 |
15 088,0 |
|
|
Теңгерім қорытындысындағы ұзақ мерзімді міндеттемелер үлесі, % |
35,9 |
40,6 |
|
|
Ағымдық өтімділік коэффициенті |
1,24 |
1,32 |
|
|
Төлем қабілеттілігінің қалпына келуі коэффициенті |
1 |
1 |
|
|
Қаржылық леверидж деңгейі |
1,2 |
1,5 |
|
|
Меншікті капитал шоғырлануының коэффициенті |
0,29 |
0,28 |
|
|
Капиталдандырылған көздердің қаржылық тәуелділігінің коэффициенті |
0,55 |
0,59 |
*2010 жылғы 1-ӨҚ, 2-ШК нысандары бойынша статистикалық байқаулардың мәліметтері бойынша
Егер ағымдық өтімділік коэффициенті нормативтен аз болса, бірақ бұл көрсеткіштің өсу үрдісі анықталса, төлем қабілеттілігін талдау үшін алты айға тең кезең ішінде төлем қабілеттілігінің қалпына келу коэффициенті (
) есептеледі:
мұнда 
және 
– есепті кезең сәйкес соңы мен басындағы өтімділік коэффициентінің нақты мәні;
– ағымдағы өтімділік коэффициентінің нормативті мәні;
6 – төлем қабілеттілігінің қалпына келу кезеңі, ай;
Т – есептік кезең, ай.
Коэффициент мәні КВП = 1, демек, қысқа мерзімді кезеңде кәсіпорындар төлем қабілетті болып табылады және мерзімі келген кезде өз міндеттемелері бойынша есеп айырыса алады.
Кәсіпорындардың қаржылық тұрақтылығын талдау үшін «Қаржылық леверидж деңгейі» көрсеткішін ұзақ мерзімді қарыз құралдарының меншікті капиталға қатынасы жолымен есептеу керек.
Қаржылық леверидж деңгейі серпінінің экономикалық интерпретациясы келесі: жыл басына меншікті құралдар 1 теңгесіне 1,2 теңге ұзақ мерзімді қарыз құралдары келетін, ал жыл аяғына – 1,5 теңге. Қаржылық леверидж деңгейінің мәні 2010 жыл ішінде 25% ұлғайды және сәйкесінше кәсіпорындар қызметімен орайластырылатын қауіп жоғарылады.
Меншікті капитал шоғырлануының коэффициенті кәсіпорын қызметіне авансталған құралдардың жалпы сомасындағы кәсіпорын иелері меншігінің үлесін сипаттайды және меншікті капиталдың құрал көздерінің жалпы сомасына қатынасы жолымен есептеледі (теңгерім валютасында).
2010 жыл үшін коэффициент мәні 0,29-ден 0,28-ға дейін төмендеді. Көрсеткіш интерпретациясы келесідей: оның 0,28-ке тең мәні кәсіпорын активтеріне салынған әрбір 1 теңгеде 72 тиын берешектік болып табылатынын және сәйкесінше активтік операцияларға салынған құралдардың 72% берешекке алынғанын білдіреді.
Кәсіпорын қызметіне авансталған құралдар жалпы сомасында ұзақ мерзімді міндеттемелер ерекше байқалады, олардың ұзақ мерзімді құралдар (меншікті капитал және ұзақ мерзімді міндеттемелер) сомасына қатынасы капиталдандырылған көздердің қаржылық тәуелділік коэффициенті болып табылады:
-
-
ұзақ мерзімді міндеттемелер
меншікті капитал+ ұзақ мерзімді міндеттемелер
-
Бұл коэффициенттің мәні 2010 жыл басына 0,55 құрады, жыл аяғына – 0,59. Осылайша, 2010 жылы кәсіпорындардың қаржылық тәуелділігі 0,4-ге өсті, ол ұзақ мерзімді міндеттемелер көлемінің 6 292,7 млрд. теңгеге өсуіне және оның теңгерімдегі пассивтер үлесінің 35,9%-дан 40,6%-ға, яғни 5,1 п.т. өсуіне байланысты болды.
Осылайша, талдау қарастырылып отырылған кезеңде кәсіпорындардың қаржылық жағдайы іс жүзінде өзгермегенін көрсетті.