Қаздауысты Қазыбек Қарағандының қақ төріне орнықты
Қаздауысты Қазыбек Қарағандының қақ төріне орнықты
Ұлы би туралы толғауының бірінде қазақ ауыз әдебиетінің ХҮІІ-ХҮІІІ ғасырларда жасаған аса ірі өкілі Ақтанберді жырау:
–Уай, Қазыбек, Қазыбек,
Ел сыйлаған ағасың.
Қызыл тілмен келтірдің,
Ойрат-қалмақ тәубасын.
Басын қостың қазақтың,
Болсын деп әр кез азат күн! – деп төгілген екен. Тағы бір замандасы Бұқар жырау:
– Қаракерей Қабанбай,
Қанжығалы Бөгенбай,
Қаздауысты Қазыбек,
Шақшақұлы Жәнібек –
Орманнан көп Орта жүз,
Содан шыққан төрт тірек, – дейді.
Ат жалын тартып мінген шағынан Алланың аманатын тапсырғанға дейінгі ғасырлық ғұмырын, Ақтанберді мен Бұқар жырау толғағандай, алаш ұранды халқының азаттығы жолындағы күреске арнаған Қаздауысты Қазыбекке Қарағандының қақ ортасында, облыс әкімшілігі алдындағы айналма жолдың ортасындағы алаңға қойылған ескерткіштің тұсаукесер рәсімі кеше тал түсте өтті.
Салтанатты жиынды ашқан облыс әкімі С.Ахметов мырза:
– Өзінің тәуелсіз дамуының 20 жылдығына Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев бастаған Қазақстан толағай табыстармен келіп отыр. Азаттық жолындағы күресте миллиондаған арыстардың қаны төгілді. Ұлы мұраттар көксеген халықтың алдында ел бірлігін ту етіп ұстаған Абылай хан, Қаракерей Қабанбай, Қарасай
батырлар, Төле би, Қаздауысты Қазыбек, Әйтеке би сияқты көсемдер жүрді. Елдің атын шығарып, абыройын асқақтататын – қайраткер тұлғалары. Қарағанды облысының өңірі де жердің тұтастығын, елдің береке-бірлігін, ынтымағын ту етіп көтерген тарихи тұлғадан кенде емес. Солардың бірегейі – атағы алты алашқа тараған Қаздауысты Қазыбек, – дей келіп, Ол қара қылды қақ жарған әділ билігімен ел есінде сақталған мемлекет және қоғам қайраткері болғанын айтты.
– Қаздауысты Қазыбек – салиқалы сөз, салмақты мінезімен, ақыл-парасатымен, тапқырлығымен танылған ұшқыр ойлы кемеңгер, – деді Серік Нығметұлы.
– Соңында шешусіз дау қалдырмаған, ел тағдыры көкпарға түскен тартыста әманда қарсыласын жеңіп шыққан жүйелі сөздің жүйрігі, қызыл тілдің шебері. Ел басына күн туған қиын шақта тайынбай дауға түскен, тайсалмай жауға түскен, әділдікті, шындықты жақтаған абзал азамат. Елінің бостандығы үшін аянбай күрескен осындай би, батыр, дипломат, асқан ақыл иесіне ескерткіш ашылуы – зор қуаныш. Бұл – тек облысымыз ғана емес, бүкіл Қазақстанның тарихи, мәдени өміріндегі маңызы орасан оқиға. Ескерткіштің ел Тәуелсіздігінің 20 жылдығы қарсаңында ашылуы – Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаев атап көрсеткендей, тарихымызға, ата-баба өсиетіне адалдығымыздың белгісі, Отанымыздың қуатының, ұрпақтар сабақтастығының, рухани бірлігіміздің көрсеткіші. Өткенге – құрмет, аруақты аталарға – тағзым. Елдің, аймақтың рухани өмірінде болып жатқан жаңалықтар жақсылықтың нышаны. Биылғы мерейлі, мерекелі жылы көптеген әлеуметтік, мәдени нысандар ашылып, шаттығымыз жалғаса береді.
Облыс әкімінен кейін мінбеге көтерілген ҚР Жоғарғы Сотының төрағасы Бектас Бекназаров Қарағанды еліміздің саяси, экономикалық һәм әлеуметтік дамуында ерекше орны бар облыс екенін айта келіп, Қаздауысты Қазыбек әрдайым қара қылды қақ жарған әділдіктің эталоны болып қала беретінін білдірді.
ҚР Парламенті Сенатының депутаты, академик Ғарифолла Есім Қазақстанның қазіргі жеті облысы орналасқан өңірге, оны қоныстанған жұртқа билігі жүрген Қаздауысты Қазыбектің қазақ мемлекеттігін қалыптастырудағы, жері бостан, халқы азат болуы жолындағы еңбегіне тоқталды.
Еңселі ескерткіштің тәуелсіз
ел тарихында, өңірдің мәдени дамуында алатын орны жайлы Қарағандының «Болашақ» университетінің ректоры, заң ғылымдарының докторы, «Қаздауысты Қазыбек» энциклопедиясын құрастырушы топтың жетекшісі Нұрлан Дулатбеков, Ұлы бидің мүрдесі қойылған Түркістандағы «Әзірет Сұлтан» мұражай қорығының директоры Мәулен Сәдібеков көсіле толғанса, ақын, ҚР еңбек сіңірген қайраткері Жүрсін Ерман сиясы кеппеген керемет өлеңін оқып берді.
Ұлы бидің ұрпақтары қоныстанған Қарқаралы ауданы халқының ыстық сәлемін жеткізген Социалистік Еңбек Ері Cайлау Біләлов, ел Тәуелсіздігінің 20 жылдығына жасалған тамаша тарту елімізді өркенді өзгерістерге бастайтынына сенім білдірсе, ақын, ҚР еңбек сіңірген қайраткері Серік Ақсұңқарұлы оқиғаға орай жазылған ой-пікірін оқып, тебіренді.
Қаздауысты Қазыбек ескерткішінің ашылу салтанатындағы шағын ғана театрлық көріністен кейін облыс әкімі Серік Ахметов пен ҚР Жоғарғы Сотының төрағасы Бектас Бекназаров мүсіннің тұғыртасының түбіне гүл шоқтарын қойды.
Ресми салтанат аяқталып, салтанатты рәсімге жиналған жұрт ескерткішке тәу етіп, жапа тармағай суретке түсуге кіріскенде осынау тұсаукесер үшін Астанадан арнайы келген қаһарман ағамыз, еліміздің еңсегей тұлғасы Тоқтар Әубәкіров ағамыздан бір ауыз пікір сұрадық.
– Қаздауысты Қазыбекке ескерткіш қойылуы – тарлан тарихтың бетінде таңбалануға тиісті зор оқиға. Қарағандыға сан басшы келіп, кетті. Бірақ, мынандай ескерткіш қою осы әкімнің тұсында ғана мүмкін болды. Сол үшін оған бүкіл халық атынан алғыс айту керек. Мені ерекше қуантқан тағы бір жай: Ұлы бидің ескерткіші облыс әкімдігінің алдында тұрса да бетін билікке бұрмай, қабырғалы халқына қарап тұр екен. Бұл – үлгі алатын нышан, – деді қазақтың тұңғыш ғарышкері.
Ермек БАЛТАШҰЛЫ.
P.S. Қаздауысты Қазыбектің қоладан құйылған ескерткішінің биіктігі 6, тұғырымен қоса есептегендегі биіктігі 14 метр. Мүсін орнатылған тұғыр гранитпен қапталған. Ескерткіштің авторы – Астанада тұратын қарағандылық мүсінші Мұрат Мансұров. Ол:
– Қаздауысты Қазыбектің жоғары көтерілген оң қолы халқына тура бағыт сілтеп, жөн көрсетсе, сол қолына заңдар жинағын ұстап тұр, – деп анықтама берді.
Ескерткіш облыс әкімдігі мен «Қазақмыс» корпорациясы арасында жасалған, өзара ынтымақтастық туралы меморандум шеңберінде бөлінген 33 миллион теңгеге тұрғызылды.
СУРЕТТЕРДЕ: Қаздауысты Қазыбекке қойылған ескерткіштің тұсаукесер рәсімінен көріністер.
Суреттерді түсірген Ж.Иманәліұлы мен Д.Кузмичев.
Орталық Қазақстан. - 2011. - 11 қазан (№ 168). - 1 б.