https://electroinfo.net

girniy.ru 1 ... 13 14 15 16 17
Тақырып: Педагогтың кәсіби компетенттілігі.



    1. «Педагогтың кәсіби компетенттігі» түсінігінің негізі.

    2. Педагогтың кәсіби компетенттігі құрылымы.

    3. Мұғалімнің теориялық дайындығының мазмұны. Педагогикалық ептілік топтамасының сипаттамасы.


1. «Педагогтың кәсіби компетенттігі» түсінігінің негізі.

«Педагогтың кәсіби компетенттігі» түсінігі негізі. Компетенция ретінде лауазымды тұлғаның жеке мүмкіндіктері қарастырылады, оның қандайда бір шешім қабылдаудағы немесе өзінің қандай да бір білімі мен ептілігінің арқасындағы біліктілігі, ептлігн (білімі, тәжірибесін) мүмкіндігін айтамыз.

Педагогтың кәсіби біліктілігі түснігі оған өз бетімен және неғұрлым тиімді түрде педагогикаық міндетті шешуге мүмкіндік беретін мұғалімнің, тәрбиешнің жеке мүмкіндіктеін көрсетеді. Ол үшін педагогикалық теорияны білу керек, оны тәжірибеде қолдануға дайын блу керек. Сонымен мұғалімнің педагоикалық компетенттік ретінде оның теориялық білімінің бірлігін және педагогикалық әрекет абрысында оны практикалық түрде қолдану білуін айтамыз.

Қажетті психологиялық-педагоикалық білім мазмұны мемлекеттік білім беру жоғары білім бойынша стандарттары арқылы анықталады жән тиісті оқу бағдарламасына нақтыландырылады.

Психологиялық-педагогикалық және арнайы білім – қажет, алайда кәсіби компетенттік жағдайы жеткіліксіз.


2. Педагогтың кәсіби компетенттігінің құрылымы.

Құрылым педагогикалық ептілік арқылы ашылады да одан арғы әрекетердің бірлігін көрсетеді, олардың жартсы автоматтандырылған болуы мүмкін (ептілік), олар теориялық білімге негізделген және педагогикалық міндеттерді шешуге бағытталған.

Мұғалімнің кәсіби компетенттігінің моделі оның теоретикалық және практикалық дайындығының бірлігі ретінде болады.

В.А. Сластенин педагогикалық ептіліктің 4 тобын ашып көрсетеді:

1) нақты процестегі мазмұнды тәрбие беру барысында немесе нақты педагогикалық міндет барысында «ауыстыру алу»: жаңа білімді белсенді түрде игеріп алу үшін жеке тұлғаны және ұжымды зерттей білу және осы негізде ұжымды дамытуды және жекелеген оқушыларды дамытуды жобалау, білім берудің, тәрбие берудің және дамыту міндеттерін нақтылау және алғышарттарды анықтау.


2) Логикалық түрде аяқалған жүйені қолданысқа енгізу оны құра білу: білім беру-тәрбиелеу міндеттерін кешенді жоспарлай білу, оны ұйымдастырудың формасын, әдістері мен құралдарын таңдай білу.

3) Тәрбие берудің компоненттерімен және факторларымен өзара байланысын айыра білу оны анықтау; қажетті жағдай жасау (матриалдық, моральдық-психологиялық, ұйымдастырушылық, гигеналық т.б.); оқушының жеке тұлғасын жандандыру, оны объектіден субъектіге айналдыратын оның әрекетін дамыту, өзара әрекетті ұйымдастыру және оны дамыту; мектептің ортамен байланысын қамтамасыз ету, сыртқы жоспарланбайтын әсерлерді реттеу.

4) педагогикалық әрекеттің нәтижесін есепке алу және оны бағалау: білім беру процесін сараптау; доминирлеуші және педагогикалық міндеттерге бағынышты кешенді анықтау.


3. Мұғілмнің теориялық дайындығының мазмұны. Педагогикалық ептілік тобының сипаттамасы.

Оқытушыың теориялық дайындығының мазмұны педагогикалық түрде ойлана білудің жалпыланған ептілігіне дайындығы болып табылады, ол педагогтың аналитикалық, прагностикалық жобалық рефлексивтік ептілігінің болуы.

Аналитикалық ептілік бірнеше жеке ептіліктерден тұрады.


  • педагогикалық құбылысты сараптай білу;

  • әрбір элементті басқалармен байланыста қорыта білу;

  • педагогикалық теориядан қаралып отырға құбылысқа сәйкес келетін ережені, заңдылықты, табу;

  • педагогикалық құбылысты дұрыс диагносикалау;

  • доминирлеуш педагогикалық міндетті қалыптастыру;

  • оны шешудің оптималды жолдарын қарастыру.

Болжамдық ептіліктер білім беру процесін басқарумен байланысты және мұғалімнің санасында басқару субъектісі болып табылатын оның міндеттерімен байланысты. Педагогикалы болжау негізді және педагогикалық процестің логикасын толық білуге, жастық жән жекелік дамуы заңдылығына сүйенеді.

Педагогикалық болжау мұғілімнен моделдеу, гипотеза ұсыну, ойша эксперимент, экстраполирлеу т.б. талап етеді.


Жобалау ептіліктері білім беру процесінің жобасын жасау арқылы жүзеге асады.

Рефлексивті ептіліктер педагогтың бақылау-бағалау әрекетін іске асыру барысында қолданылады, ол өзіне бағытталған мына түрлерді қолдануды меңзейді


  • алынған нәтижелерді біріктіру негізіндегі бақылау;

  • әрекеттің болжанған нәтижесі негізіндегі бақылау, ол ойша жоспар құру арқылы орындалған.

  • Сұрақтарды түсінікті және әсерлі етіп құрау;

  • БТҚ-ын тиімді қолдану ( білім берудің техникалық құралдары), ЭЕТ (электронды есептеу маашиналарын) және көрнекі құралдарды (кесте, диаграмма, графика, суреттер);

  • Оқушылапдың оқу материалдарын меңгеру түрін және меңгеру сипатын жедел үрде диагностикалау;

  • Материалды түсіндірудің логикасы жедел түрде өзгерту (қажет болған жағдайда).

Дамыту ептіліктеріне мыналар жатады:

  • жеке оқушлардың, кластың «жақын арадағы даму зонасын» анықтау;

  • оқушылардың сезімі мен ерік-жігерін дамыту барысында проблемалық жағдаяттар құру;

  • бұрын алған блімдерін қолдануды талап ететін мәселе туғызу.

Жеке ерекшеліктердің дамуына жағдайлар жасау, осы мақсатты іске асыру т.б.

Бағытталған ептіліктер тәрбиеленушілердің моралдық-құндылықтарын қалыптастыруға бағытталған және олдардың ғылыми танымына, оқу әрекетене тұрақты қызығушылығын көрсетуіне, жеке ептіліктеріне сәйкес келетін кәсіби әрекетін көрсетуге; өзара шығармашылық әрекетті ұйымдастыруға бағытталған.

Мұғалімнің коммуникативтік ептілігі – ол өзара байланысқан ептіліктердің бірлігі және педагогикалық ептіліктің дағдының техникасы.

Прецептілік ептілік, қарым- қатынас жасаудың бастапқы кезеңінде көрініп басқаларды толығырақ түсінуге бағытталған (оқушыны, мұғілімді, ата-ананы). Ол үшін басқа адамның құндылықтылық бағытын білу керек, ол оның идеялы арқылы, қажеттілігі мен мүддесі арқылы көрінген. Одан басқа оқушының өзі туралы түсінігін білу керек, ол нені қабылдайтынын және неге қарсы болатынын білу керек.


Прецептілік ептілікті «енгізу» барырысында аоылған оқушылар туралы мәліметтер педагогикалық қарым-қатынас жасаудың жетістігін көрсетеді.

Педагогикалық түрде тіл табыса білу коммуникативтік шаьуыл жасаумен байланысты, яғни өзіне төрт әдіс арқылы көңіл аудартумен байланысты (В.А. Кан-Калик бойынша).


  • Тілдік вариант (оушыға вербалды түрде тіл қату);

  • Белсенді түрде ішкі үзіліс (көңіл бөлуді талап ету);

  • қозғалысты-белгілік вариант (кестені ілу, көрнекілікті ілу, тақтаға жазу т.б.);

  • Аралас вариант, үш алдыңғы элементтер кіреді.

Педагогикалық әрекетті жетістікпен іске асыру үшін мұғалім қандайда бір қолданбалы ептліктердің біреуін жетік білуі керек: көркем (ән айту, сурет салу, музыкалық аспапта йнау т.б.); ұйымдастырушылық, әркім де игере алады (бірнеше спорт түрі, туризм инструкторы, экскурсовод, лектор-үгіттеуші, үйірме жетекшісі т.б.).

Негізгі әдебиет: 3,4,7,9.

Қосымша әдебиет: 3,5,6,7.

Сұрақтар:

1.«Педагогтың кәсіби компетенттігі» түсінігінің негізі қандай?

  1. Педагогтың кәсіби компетенттігі құрылымы қандай?



№ 19-дәріс

Тақырып: Мұғалімнің кәсіби өзін-өзі тәрбиелеуі.

  1. Кәсіби өзін-өзі тәрбиелеудің негізі.

  2. Өзін өзі бағалауды қалыптастыру.

  3. Өзін-өзі тәрбиелеуді ынталандырушы факторлар.




  1. Кәсіби өзін-өзі тәрбиелеудің негізі.

Өзін-өзі тәрбиелеу және кәсіби өзін-өзі жетілдіру жұмысына кіріспес бұрын бастаушы мұғалім ең алдымен өз жұмысының қандай бір мерзіміне сараптамасы болуы керек, оның дұрыс бағалануына және өз жұмысын одан әрі жетілдіруге деген жетекшісінің ұсынысы болуы керек.

Өзінің әрекетінің қорытындысын сараптай отырып мұғалім рефлекция жасайды онсыз білім беру процесінің заңдылығын түсіну мүмкін емес, педагогикалық шеберлікке бастайтын қозғалыс жоқ.


Кәсіби өзін-өзі дамытудың бастапқы компаненті өздігінен білімін көтеру болып табылады, біз бұл жерде «мақсатты түрдегі жалпы адамдық құндылықтарды әдістемелік және арнайы білім арқылы, кәсіби ептілігі мен дағдысы арқылы игеру бойынша педагогтың танымдылық әрекеті».

«Орыс оқытушыларының оқыушысы» деген атақ алған К.Д. Ушинский оқытушы оқу барысында ғана өмір сүреді деп санаған, қазіргі кезеңгі белгілі ғалымдардың бірі Д.С. Лихачев жастарға «Үнемі оқу керек. Барлық ірі ғалымдар тек қана біреуді оқытып қойған жоқ өздері де оқыды. Оқуды тоқтатқан күні – оқыта да алмайсың. Себебі білім үнемі өсіп жетіліп отырады » деген.

Өзін-өзі жетілдіру білімі мен тәжірибесі өзін-өзі тәрбиелеудің алғышарттарын құрайды, ол өз кәсіби жекелігін дамытудағы үш бағытын меңзейді:

А) өзінің жеке-қайталанбайтын ерекшелігін педагогикалық әрекеттер талаптарына бағыттау;

Б) кәсіби компетенттігін үнемі арттырып отыру;

В) жеке тұлғаның әлеуметтік-адамгершіліктік басқа да қасиеттерін үнемі арттырып отыру.

Кәсіби өзін-өзі тәрбиелеу, ол басқа да әрекеттер сияқты өзінің негізгі күрделі жүйесі, мотивтері, белсенділік мотивтері бар. Әдетте мұғалімдердің өзін-өзі тәрбиелеудің қозғаушы күші мен көзі жетілуге деген қажеттелік арқылы түсіндіріледі. Алайда бұл қажеттілік қажеттілік арқылы талаптар арасындағы қарсылықты шешуді құрамайды. Оқытушыға ұсынылатын Талаптар «өзін өзі ынталандырады немесе оқытушыны осы қарама-қайшылықты шешетін қандайда блмасын әрекеттті олдануға итермелейді».

Кәсіби өзін-өзі тәрбиелеу негізінде оқытушының әрекеті негізіндегі сияқты мақсат пен мотив арасында қарама-қайшылық туындап отыр. Мотивтің мақсатқа қара жылжуын қамтамасыз ету - өзін-өзі тәрбиелеуге деген нақты қажеттілік деген сөз.Оқытушының өзн-өзі тәрбиелеуге деген қажеттілгі одан әрі жеке белсенділгі арқылы көрініп отырады (сенімі; парызын сезіну, жауапкершілік, кәсіби адалдық, дұрыс бағалай білу т.б.).

  1. Өзін-өзі бағалауды қалыптастыру.


Ғылым өзін-өзі бағалаудың екі тәсілін көрсетеді. Біріншісі өзінің қызығушылығын қол жеткен нітижеге жатқызу, екіншісі - әлеуметтік салстыру, қоршаған ортаның өзі туралы ойын әлеуметтік түрде салыстыру. Осы тәсілдрді қолдану барысында үнемі адекватты өзін-өзі бағалау туындай бермейді. Аздаған үйреніп қалушылық өзн-өзі жоғары деңгейде бағалауға әкеліп соғуы мүмкін тек қана алдына жоғары міндеттер қоятын тәрбиешілер ғана қиындықтарға жолығады.Шығармашылықпен жұмыс істейтін оқытушыны қанағаттандыра алмайды.

Өзін-өзі бағалаудың негізгі тәсілі (оның ішінде болашақ) - өз нәтижелерін жеке тұлға идеялымен, тәрбиеші-оқытушының әрекетімен салыстыру осындай жұмыстар алғашқы курстан басталуы керек. Кәсіби идеялды қалыптастырудың ең қарапайым және сенімді тәсілі ол - әлеуметтік әдебиеттерді өз бетімен оқу, атақты педагогтар өмірімен өз идеялын табу мақсатында танысу. Бұл оны өзін-өзі тәрбиелеуге деген жағдайдың тиімді түрі. Осы бағытта еліктеуге тұрарлық ерік жігері мол адамның идеялы тиімді рөл атақарады.

Өзін-өзі дұрыс бағалау мен дұрыс есеп беруге жеке күнделік жүргізу де жатады, бұл жерде өзін-өзі тәрбиелейтін субъект өз ептіліктерінің дамуын қадағалай алады.

  1. Өзін-өзі тәрбиелеуді ынталандырушы факторлары.

Өзін-өзі тәрбиелеуге ынталандыратын сыртқы факторларға педагогикалық ұжым, мекепті басқару стилі мен бос уақыт факторы жатады.

Кәсіби өзін-өзі тәрбиелеу прцесі мүлдем жеке түрде. Алайда одан үш өзара байланысты деңгейді таңдап алуға болады.;

  • өзін-өзі ану;

  • Өзін-өзі жоспарлау;

  • өзара әрекет ету.

Кәсіби өзін-өзі тану еріктік дамуды меңзейді, эмоционалдық саланы, темперамент пен мінезді, танымдылық прцестерінің ерекшеліктерін меңзейді (қабылдау, түсінік, қиялдау, ойлау), сөйлеуді, және адам қасиеті ретіндегі көңіл қоюды меңзейді.

Жеке тұлғаның дамуындағы өзін-өзі жоспарлау процесі өзінің өзіндік жекелігін жетілдіруі туралы болжамын іске асыру.


Өзін-өзі тәрбиелеудің жоспарын құруға әдетте «өмір ережесі» жүйесі алғышарт болады, ол ақырындап жеке тұлғаның өзін ұстауы мен әрекетінің приниптерін айналады. Мысалы ешқашан ешқайда кешігіп бармау; ешкімге «иә» немесе «жоқ» деген сөзбен жауап бермеу – жауап берудің басқа формаларын іздеу; ешкімге көмек беруден бас тартпау т.б.

Өзін-өзі тәрбиелеудің бағдарламасымен қоса өзін түзету бойынша жоспар құру жұмысын да атап айтуға болады: ұзақ мерзімге арналған максимум-жопар және қысқа мерзімге арналған минимум-жомпар (бір күнге, бір жұма неесе бір айға).

Өзін-өзі тәрбиелеу жұмысын енді ғана бастаған тәжірибесі жоқ адамдарға неғұрлым қарапайым жоспар ұсынылады ол үш тараудан тұрады: өзін-өзі тану және өз білімін көтеру; жоғары оқу орнының оқу материалдарын игеріп алу; өзін-өзі тәрбиелеу.

Өзін-өзі тәрбиелеу жұмысының мақсатын дұрыс қою үшін өзінің әлсіз және күшті жақтарын білу керек яғни өзін-өзі толық тану керек. Өзін-өзі танудың маңызды әдістерінің бірі - өзінің дұрыс және теріс тәжірибесін сараптау. «қиындықтар қателіктерінің төлі» тәжірибесі –ең дұрыс оқытушы, үйретуші, ол қымбатқа түседі алайда, өзінен сабақ алады. Екінші әдісі өзіңді таны- өзіңді басқамен салыстыр.

Өзара әсер етудің жолдары мен құралдары әр түрлі. Өзіндік ерекшеліктерін және нақты жағдайды есепке ала отырып әр адам оның оптималды бірлігін қабылдайды. Релаксация – тыныштықтың жалпы жағдайы, қатты уайымнан кейінгі немесе дене еңбегінен кейінгі тыншу болмақ.

Өзін-өзі тану құралдарының қатарына өзінің психикалық жағдайын игеру де жатады, яғни өзін -өзі реттей білу. Оған әр түрлі тәсілдер, өзінің көңілін басқаға аудару, өзін-өзі тыншыту мен бұлшық еттерін босату (релаксация), сондай-ақ өзін-өзі сендіру, өзіне бұйрық беру, өзін бақылау мен өзін сендірулер т.б. жатады.

Интергалды ептілікті жетік меңгеру және педагогикалық тұрғыда ойлау мен әрекет ету байқағыштықты, алдын-ала көре білуді және өз әрекетін және тәрбиеленушілердің әрекетін шығармашылықты түрде жобалау мен дамытуға бағытталған арнайы жаттығуларсыз мүкін болмайды.


Соңғы кездері педагогакалық ғылымда студентті мектепте жұмыс істтеуге және басқа да білім беру мекемелерінде жұмыс істеуге дайындаудың жекелік-бағытталған технологиялары жасалып жатыр.

Осындай кәсіби түрде толықсудың авторлық бағдарламаның жалпы түрінде мұғалімнің болашағы былай ұсынылады:


  1. Жоғар оқу орындарының пәндерін игеру: а) міндетті; б) таңдау бойынша; в) ақылы – жалпы университеттік және профилді.

  2. Одан әрі олардың авторлық бағдарламаларын жекелендіру мақсатында біліктілік сипатталудың негізгі тарауларымен танысу.

  3. Өзінің кәсіби маңызды жекелік қасиеттерін (КМЖҚ) тестілеу және кемшілігі бар жерлерін толықтыруды белгілеп қою.

  4. Жеке қасиетерінің ішіндегі кемшілікті жерлерін жоюды және оны сараптауды белгілеп қою.

  5. Өінің кәсіби өміріне жекелікті түрде талаптар қою: денсаулығына, интелектуалды өсуіне т.б.

  6. Атақты мұғалімдердің жаңашылдық тәжірибесін зерттеу, оны өзінің болашақ жұмысында қолдану жолдарын ескеру.

  7. Авторлық бағдарламаның басқа да тараулары.

Педагогикалық қызметкерлердің негізгі талаптары тіркелген негізгі нормативтік құжаттарға, оның ішінде оқытушыларға да қатысты, маманның біліктілігін сипаттау болмақ.

Мұғалімнің біліктілігін саралауды көрсетеміз. Мұғалімнің лауазымдық міндетіне мыналар кіреді:

  • өз пәні бойынша оқытушыларға білім беруді жоғары ғылыми және әдістемелік деңгейде жүргізу

  • алған білімін тәжірибе түрінде қолдануда ептіліктер мен дағдыны қолдануды қалыптастырып отыру;

  • оқушының өзіндік жұмысын ұйымдастыру және оны бақылап отыру;

  • тиісті пән бойынша оқу материалын жоспарлау оқу бағдарламасын орындауды қамтамасыз ету;

  • әдістемелік жұмыстарға қатысу;

  • оқушыларды тәрбиелеу, сыныптан тыс тәрбие жұмыстарын жүргізу;
  • оқушылардың үлгрімін сараптау, олардың оқа пәнін қадағалауын қамтамасыз етіп отыру;


  • оқушылардың жекелік қасиеттерін зерттеу, ондай жұмыстарға ата-аналарын қатыстыру;

  • оқу құралдарын тасу барысында қауіпсіздік талаптарын және өндірістік санитария талаптарын сақтауды қадағалау.

Біліктілік талаптарын сәйкес мұғалім мыналарды білуі керек:

  • өз пәнін, оның мазмұнын және тәжірибе түрінде қолданылуын білуі керек;

  • білім беру жүйесндегі өз пәнінінң алатын орнын және оқушылардың ғылыми танымын қалыптастыруы; педагогика мен педагогикалық психологияны;

  • оқушыларды оқытудың формалары мен әдістерін;

  • еңбек заңнамасының негізін.

Оқытушының біліктілігі талаптарының ең маңыздысы жоғары және орта кәсіби-педагогикалық білімінің болуы.

Біліктілік сипаттаманы Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі бекітеді және ол педагогикалық жоғары оқу орындары мен педагогикалық колледждердің мазмұнының негізі болып табылады.

Осы көрсетілген ережелерге сәйкес студент өзінің жеке авторлық бағдарламасын жасайды, оған өзінің кәсіптік қалыптасуы барысындағы өзінің түзетулерін енгізеді.

Студенттердің өзін-өзі тәрбиелеуі мен ерік жігеріне және мінезіне, әдеттеріне және ақыл ойының тәрбиесіне ерекше көңіл бөліну керек. Психология мен басқа да ғылымдардың бүгінгі күнгі жетістіктері осы жұмыстарды жоғары біліктілікпен құруға мүмкіндік береді.

Біз болашақ мұғалмдердің өздерінің педагогикалық кәсібиліктерін қалыптастырудағы өздігінен білім алу мен өзін-өзі тәрбиелеу жүргізудегі жұмыстарының кейбір мәселелеріне ғана тоқталып өттік. Олар студенттерге өздері туралы ойлануға, өзінің педагогикалық білімі туралы ойлануға оны тәжірибеге айналдырудағы нақты варианттарды ескеруге мүмкіндік береді.

Негізгі әдебиеттер: 3,4,11,12.

Қосымша әдебиеттер: 2,3,5.

Сұрақтар:

  1. Кәсіби өзін-өзі тәрбиелеудің негізі дегенде қалай түсінесің?

  2. Өзін-өзі тәрбиелеуді ынталандырушы факторлар қандай?



№20-дәріс

Тақырып: Мұғалімнің педагогикалық стилінің жеке даралығы

  1. Қазіргі заманғы қоғамның мұғалімге қойылатын талаптары.

  2. Бастауыш сынып мұғалімінің педагогикалық қызметінің жеке даралық стилі.

  3. Жеке даралық стилінің негізін құраушы педагогтың компетенттігі.

  4. Педагогтың қасиеті ретіндегі рефлексия. Рефлексия түрлері.

  5. Педагогикалық әрекеттің жеке стилінің қалыптасу деңгейі.




  1. Қазіргі заманғы қоғамның мұғалімге қоятын талаптары.

Бүгінгі күні біздің қоғамымыздың әлеуметтік-экономикалық және рухани қайта жаңару жағдайында адамның жеке даралық дамуына көп көңіл бөлініп отыр, оның өзіндік бір қайталанбайтындығына, бірегейлігіне көп көңіл бөлініп отыр. Неғұрлым белсенді, шығырмашылығы көп, сауатты шешімдерді тез қабылдай алатын және оларды өз тәжірибесінде қолдана алатын адамдарға сұраныс артып отыр. Осындай жеке дара адамдарды тек қана бәсекелестігі жоғары, шығармашылықпен жұмыс істейтін жоспарлау мен болжау негіздерін білетін өз кәсібін меңгерген оны жетілдіріп отыратын кәсіби-педагог қана тәрбиелей алады.

Мұғілімнің миссиясы қоғамның әлеуметтік-педагогикалық саласын әлеуметтік мәдени түрге ауыстыру болмақ. Бұл жерде әлеуметік тұрғындардың қызметін атқарады, әлеуметтік адаптация мен қоғамның қалыптасуы мен онық құрылу процесін реттеуді іске асырады. Ол осы мәселенің ең басты ғаламдық деңгейі. Осы педагогикалық қоғамға деген талаптар барлық блім беру жүйесін реформалауға итермелейді, ең бірінші ол кәсібиліктің жоғары деңгейі талап етілетін педагогтың жеке тұлғасына көңіл бөледі. Себебі оқушының оқытушы ғана тәрбиелейді,сондықын әрбір оқушының нақты білімі әрбір мұғалімнің нақты білімі мен кәсіби шеберлігіне байланысты болады. Мұғалім білім беруді дамытудың міндеттерін шешетін негізгі субъект болып қала береді. Бұл осы мәселенің екінші бір жекелік деңгейі.


Бұл жерде педагогикалық біліктілікті арттыру жүйесін жаңарту нақты мұғілімнің жеке тұлғасының дамуына сұраныс туудан басталуы керек, ол педагогтың перспективті бағытталуына негізделген блуы керек.

Келесі қарама-қарсылықтардың туындауы байқалуда:

Педагогтың кәсіби қызметінің талаптарына өсіп отырған талаптар арасындағы және мұғалімнің жеке оқу бағдарламасын іске асыруды қамтамасыз ететін және әлеуметтік компетенцияларды құруға педагогтың кеңестікті құруға дайын болмауы;

Педагогтың кәсіби қалыптасқа қызметі мен модель ретінде құрылған дәстүрлі «білімділік» педагогикалық қызмет парадигмасына негізделген кәсіби білім беру арасындағы;

Білім беру процесіндегі субъектілерінің дамуындағы үзіліссіз ауысып отыратын талаптарға аяқ асты әсер ету мен педагогты даярлаудағы қалыптасқан жүйе арасындағы;

Жоғары компетентті маманға деген әлеуметтік тапсырыс пен осындай теріс құбылыстарды жоюға құрылған, бұрынғы педагогикалық критерилер сияқты механизмдердің жоқтығы арасындағы, педагогикалық көнеру, педагогтың кәсіби өсуінің кемуі мен тоқтауы сияқты.

Педагогикаық қызмет өзінің табиғаты жағынан әлеуметтік бола отырып жеке тұлғаның мүмкіндігіне байланысты оның өз кәсіби компетенттігін қаншалықты іске асыра алына байланысты болады. Б.М. Тепловтың айтуынша: «Қабілет деп жеке дара бір адамды екінші адамнан айырып көрсететін психологиялық ерекшелікті айтамыз.Қабілет қандай да болмасын жеке даралық ерекшелікті атауға болмайды, тк қана қандайда бір немесе бірнеше әрекеттерді жетістікпен атқара алатын ерекшелікті айтуға болады. Қабілет осы адамдағы қолдан құрылған білімге жатпайды».

Компетенттік – бұл адам бойындағы қандай да бір сала бойынша жинақталған білім мен тәірибе, яғни қызметке «өз ісін біле» кірісе алатын ептілікті жалпы бағалаушы термин. Әдетте ол нақты бір әлеуметтік-кәсіби статусы бар адамдарға қолданылады, оның түсінігінің, білімі мен ептілігінің өзі атқаратын міндеттердің күрделігіне және шешетін мәселесінің күрделігіне сәйкес келетін адамды айтамыз.


Негізгі компетенттікті айырып көрсету бірнеше себептерге байланысты:

Біріншіден, олар өз бойына білімді құрайтын интеллектуалды және дағдылықты жинақтаған;

Екіншіден, «компитенттіктің негізгі көрсеткіші» түсінігіне нәтижеден құрылатын білім беру мазмұнынын интерпретациялау идеясы кіреді;

Үшіншіден, негізгі компитенттік интегративтік түрде болады, оған мәдениет пен әрекеттің кең түрдегі саласына кіретін бірнеше ептіліктер мен білім кіреді (ақпараттық, құқықтық т.б.)


  1. Бастауыш сынып мұғалімінің педагогикалық қызметінің жеке даралық стилі.

Төменгі сынып мұғалімінің ПҚЖС (педагогтық қызметтің жеке дара стилі) оның қызметінің, қызметінің, ирархиялық құрылымының жүйесі ретінде мына сипатар арқылы ұсынылады.

Мазмұндық сипаттар: 1) болашақ оқытушының алғышартты бағыты: а) оқу процесіне; б) оқу нәтижесі мен процесіне; в) білім беру нәтижесіне; 2) адекваттық – адекваттық емес түрде оқу-тәрбие процесін жоспарлау; 3) оперативтік- педагогикалық қызмет түрлері мен құралдарын қолдану барысындағы консервативтік; 4) рефлективтік –интуитивтік.

Динамикалық сипаттама: 1) икемділік – дәстүрлілік; 2) импульстық- сақтық: 3) тұрақтылық - өзгеріп отыратын жағдайларға деген тұрақсыздық; 4) оқушыларға деген бір қалыпты эмоционалды-дұрыс қарым-қатынас – тұрақсыз эмоционлды қарым-қатынас; 5) жеке басының алаңдаушылығы – жеке басының алаңдаушылығының болмауы; 6) қолайсыз жағдайда рефлексияны өзіне бағыттау – жағдайға бағыттау-басқа адамдарға бағыттау.

Нәтижелі сипаттар: 1) бірегейлік – оқушылардың білімінің бірегейсіздігі (белгілі бір уақыттағы); 2) Тұрақтылық – оқушылардың білім деңгейінің бірегей еместігі; 3) пәнді оқуға деген жоғары –ортаңғы – төмен деңгейдегі қызығушылықар.

Жоғарыда айтылғандар болашақ төменгі сынып оқытушыларының педагогикалық әрекеттің стилінің интегрирленгендігін көрсетеді.

Жекелік стилдің интегрирленген сипатына басқа мұғалімдер қалай қарайды.


3.Жеке даралық стилінің негізін құраушы педагогтың компетенттігі.

Педагогикалық қызметтегі жеке дара стилді құру үшін педагогтың мына компетенттері маңызды болап саналады.:

Жеке тұлғаның құндылықты-мағналық бағыт алуы.


  • өзінің ісіндегі өз рөлін сезіну

  • өзін-өзі көрсетуге деген қажеттілік

  • өмірін және кәсіби қызметін қызығушылықпен құру

Коммуникативтік компетенция:

  • әр тілде ауызша және жазбаша түрде сөйлеудің технологиясын білу

  • оның ішінде компьютерлік бағдарламаны, Интернет арқылы сөйлесу жолдарын білу

Ақпараттық компитенция:

  • өз бетімен іздену, сараптау және қажетті ақпаратты таңдай білу;

  • педагогикалық қызметті нормативті-құқықтық түрде қамтамасыз ету;

  • ақпараттық технологияны меңгеру

Жалпы мәдени компетенттік:

  • ұлттық, жалпы адамдық мәдениетті білу;

  • өзіндік жеке аксиологиялық жүйені рефлектирлей білу;

  • әр түрлі этномәдениетке деген толеранттық.

Өзіндік дамудың компетенциясы:

  • өзінің жеке даралық потенциалын жандандыруға деген қажеттілік;

  • өзін-өзі дамытуға деген ептілік

Танымдылық-шығармашылықтық компетенция:

  • мақсатты анықтай білу, жоспарлау, оқу-танымдылық қызмет рефекциясын білу;

  • шығармашылық ептілігін дамыту;

  • өз бетімен жаңа білімдер алуға деген ептілік

Әлеуметтік-еңбек компетенттігі:

  • өзіне жауапкершілік ала білу;

  • қоғамның талабы мен өзінің қажеттілігін ұштасуын көрсету;

  • кәсіби қызметті өз бетімен орындауға деген дайындығы.

Педагогтың кәсіби компетенттігі:

  • белсенді өмір сүру;
  • кәсіби білім мен ептілік;


  • кәсіби жекелік қасиеттер;

  • шығармашылықтық ептіліктер.

Бұл жерде жалпы мәдени коптетенттік жалпы негізде болады.


  1. Педагогтың қасиеті ретінде рефлексия. Рефлексия түрлері.

Жалпы адамзаттық құндылықтар негізінде педагог оқушыларды тани отырып, оларға өздерін шығармашылықты жеке тұлға ретінде тани отыруға шықыра отырып олдармен қарым-қатынас жасау жүйесін құрады педагогикалық қызметті әрбір оқушының жекелік негізін дамытуға қарай бағыттайды және өзін жеке тұлға ретінде және кәсіби тұлға ретінде дамытады. Бұл үрдіс педагог өзіне-өзі рефлексияны қолданған кезінде ғана мүмкін болады.

Рефлексия – ол өзіне өзі бағытталу, өзін объекті ретінде басқара білу, өзінің спецификалық білімін игеру - өзін-өзі тану ептілігі. Бұл жерде педагогикалық қызметтің рефлексиясын педагогикалық қызметті атқарып жүргендердің барлығына тән қасиет ретінде қарау керек. Рефлексия мен ептілігі жоғары болған сайын, мәдени педагогикалық қызметтің де жалпы мәдениеті жоғары болады.

Педагогикалық рефлексияның келесі деңгейлерін ерекше атауға болады:

Репродуктивті– педагог өзінің педагогикалық әрекеттерінің нәтижесн қарапайым тұрмыстық тілде жеткізіп бере алады. Бұл жерде педагог педагогикалық мәселенің актуалдығын және күрделілігін бағалай алмайды; қандай болмасын педагогикалық міндет тез шешіледі деп санайды; оқушылардың өздерін ұстауы мен интеллектуалдығын субъективті тіүрде бағалайды (ұнайды-ұнамайды);

Аналитикалық – педагог өзінің педагогикалық қызметін осы мезетте игеріп алған алгоритмдермен сәйкестендіріп шеше алады. Бұл жерде неғұрлым таныс психологиялық-педагоикалық ғылымды қолданады, мақсатты педагогикалық бақылау жүргізеді, тәжірибесі бар жұмыс ұйымдастырады; оқу-бағдарламалық құжатты түзете алады (жобалайды); оқушылардың әрекетін нәтиже бойынша бағалай алады;

Болжамды – педагог педагогикалық мәселені мұғалім өз бетімен құрып сараптай алады, оның өзектілігі мен күрделілігін бағалай алады; өзіне белгілі педагогикалық процестердің ішінен педагогикалық процесті сараптау әдісін таңдап ала алады; педагогикалық және білім беру қызметін сараптау үшін жалпы ғылыми әдістерді жүйелі түрде қарап, таңдап ала алады.


Жүргізлген сараптау негізінде педагогикалық әсер ету жолдарын белгілейді. Ал жалпы ғылыми әдістерді қолдану осы әсердің нәтижесін көп немесе кем дәлдікпен әсер еткенін болжауға мүмкіндік береді.

Философиялық-конструктивтік – педагог өз қызметінің әлеуметтік, жалпы адамзаттық мағынасын анықтайды.


  1. Педагогикалық әрекеттің жекелік стилінің қалыптасу деңгейі.

Педагогикалық қызмет ғылым мен өнердің тоғысуы бола отырып үнемі шығармашылықты меңзейді, мәселені шешуге стандартты емес жағдайда келуді меңзейд; жаңа әдістер құруды, әдістер мен құралдар формаларын жәнебірегей үйлесімдіктер құруды меңзейді; қолда бар тәжірибені тиімді қолдануды; белгілі әдістерді жаңа міндеттерге сәйкестендіре отырып модернизациялау мен жетілдіруді; нақты білім мен компетенттік есепті сәтті импровизациялауды; қандай да бір мәселені шешуде «варианттардың бастысын» көре білуді; әдістемелік ұсыныстарды, нақты бір педагогикалық әрекетке айналдыра білуді т.б. көрсетеді. Сондықтан жеке дара стилдің негізгі көрсеткіштік деңгейі– креативтік көрсеткіш, белсенді түрде атқарушылық пен қате құрылған әрекетке технологиялық даярлылық.

Педагогикалық қызметтің жекелік стилі бірнеше қалыптасу деңгейінде болады:

Адаптивті деңгей педагогтың педагогтық шынайылықққа тұрақсыз түрде қарауы, нақты педагогтық қызметтің міндеті мен мақсаты олардың жалпы түрімен анықталған жағдайда олар қызеттің бағытталуы мен критериі болады. Кәсіби-педагогикалық қызметті педагог алдын ала құрылған алгоритмім болып кеткен кесте бойынша жасайды шығармашылық оған тән емес.

Репродуктивті деңгейдегі педагог педагогикалқ шынайылыққа құндылықты түрде тұрақты қарауға бейім, педагогикалық процеске қатысушылар арасында субъективті-субъективтлік қарым-қатынастар құрады, оған педагогикалық қызметтің қанағаттанарлығының жоғары индексі тән. Шығармашылықтық белсенділік қызмет ету шектерімен шектелген, алайда жаңа шешімдер іздеу элементтері туындап отырады. Қажеттіліктің педагогикалық бағыттары, қызығушылығы, бейімділіктері қалыптасады; ойша репродуктивтік формадан ізденіс фомасына ауысу байқалады.


Креативтік деңгей – көбіне мақсатты бағытпен сипатталған, кәсіби қызметтің тұрақтылығы мен жолдары және әдістері арқылы сипатталады. Педагогтың оқушылармен, әріптестермен, айналасындағы адамдармен өзара қарым-қатынасыкөрініп тұрған гуманитаклық бағыт арқылы ерекшеленеді. Педагогикалық ойлаудың құрылымында педагогикалық рефлексия, эмпатия маңызды орынға ие ол тәрбиеленушінің жеке даралығын толық түсінуді қамтамасыз етеді, оның әрекеттері мен қылықтарын толық түсінуді қамтамасыз етеді.

Креативтік деңгей педагогикалық қызметтің жоғары деңгеймен, психологиялық-педагогикалық біліммен, қызметтестік қарым-қатынасқа деген және оқушылар мен әріптестеріне деген қарым-қатынастарын бекітумен ерекшеленеді.

Сонымен Жеке тұлғаның құрылымында ғылыми және педагогикалық қызығушылықтар және қажеттіліктер үйлесмді түрде беректерелген; дамыған педагогатық рефлексия мен шығармашылықтық өзінділік жеке-психологиялық тиімді түрде өзін-өзі көрсетуге жағдай жасайды жеке тұлғаның интеллектуалдық мүмкіндіктерін көрсетеді.

Негізгі әдебиет: 1,3,4,8,9.

Қосымша әдебиет: 3,4,5,7,9.

Сұрақтар:


  1. Қазіргі заманғы қоғамның мұғалімге қойылатын талаптары қандай?

  1. Бастауыш сынып мұғалімінің педагогикалық қызметінің жеке даралық стилі қандай?

3. Рефлексия дегеніміз не?


№21-дәріс

Тақырыбы: Өзін-өзі тану мұғалімінің портфолиосы және оқушының портфолиосы

Портфолионың мақсаты: педагогтың және оқушының жеке кәсіби жетістіктері мен жұмыстарының нәтижелігін ұсыну.

Мұғалімнің портфолиосы – бұл педагогтың жұмысын бағалаудың баламалы формасы ретінде қарастырыла алатын педагогтың жеке жетістіктерінің жиынтығынан тұратын құжаттар жинағы.

Портфолионың міндеті:

  1. Педагогтың кәсіби-тұлғалық сипаттамасын қалыптастыру;
  2. Кәсіби өзін-өзі ұйымдастыруды, негізгі құзыреттіліктерді дамыту;


  3. Педагогикалық іс-әрекеттің нәтижелігін арттыру;

  4. Мұғалімнің педагогикалық шығармашылығына көмектесу.

Портфолионың құрылымы:

1. жалпы мәліметтер:

    • фотосурет (қызықты, отбасымен, балалармен түскен фотосуреттер де жарайды);

    • аты-жөні, тегі;

    • туған жылы;

    • жұмыс орны;

    • білімі (дипломның көшірмесі);

    • гтүрлі саладағы жетістіктері;

    • грамоталар, дипломдардың, құрметті атағы мен деңгейлерінің болуын растайтын құжаттардың көшірмесі;

    • біліктілікті арттыру куәлігінің көшірмесі.

2. Өзін-өзі презентациялау (өзі туралы мәліметтер).

Еркін формада, қызықты түрде, әрбір блок бойынша диагностикалық материалдар мен нәтижелерді беру, сондай-ақ жеке өсуінің даму болашағы туралы өзінің пікірін жазу.

    • Мен – адаммын (табиғи қасиеттер, сырт бейнесі, жеке-даралығы т.б.).

    • Мен – тұлғамын (мінезі, қалауы, жарқын бейнесі т.б.).

    • Мен және менің отбасым (еркін түрде).

    • Мен – кәсіби маман (қызығушылығы, қажеттілігі, жетістігі, «Өзін-өзі тану» пәтуралы).

    • Мен және қоғам (Мен әлемнің ішінде, әлем менің ішімде, менің ерекше қасиеттерім).

    • Өз-өзімен әңгімелесу, өзіне өзі туралы айту (өзінің мақсаты туралы, өмірдік мәні туралы, тағдыры туралы, қарым-қатынастар туралы, жетістіктері туралы, талдау, бағалау, болжам, рефлексия т.б.).

    • Менің өмірлік ұстанымым (ол туралы әңгімелеу, талқылау және негіздеу т.б.

    • Менің бағдарым және идеалым (өмірлік, маңызды).

3. Педагогикалық іс-әрекеттің нәтижелері.

Аталған бөлім адамгершілік-рухани тәрбие беру бойынша педагогикалық іс-әрекеттердің нәтижелер қарқынын көрсететін материалдардан тұрады.
  • Балалардың білім бағдарламаларын меңгеру нәтижелері бар және олардың негізгі құзыреттіліктерінің қалыптасуы туралы материалдар.


  • Үш жылғы іс-әрекет туралы салыстырмалы талдау (диагностиканың нәтижелері).

  • Балалардың - олимпиадалар, фестивальдер, жарыстардың қатысушылары мен жеңімпаздарының тізімі.

4. Ғылыми-әдістемелік іс-әрекет.

Бұл бөлім педагогтың кәсібилігі туралы куәлік беретін материалдардан тұрады.

  • «Өзін-өзі тану» пәнін оқытуды таңдау негізделетін материалдар.

  • Пән бойынша өткізілген шеберлік сыныптарының, семинарлардың тізімі.

  • Конференциялар мен педагогикалық кеңестердегі баяндамалар.

  • Сайыстарға қатысу.

  • Жарияланымдар тізімі.

  • Адамгершілік-рухани тәрбие беру бойынша үздік сабақтардың, шаралардың материалдар (бейнематериалдар).

  • Өздігінен білім алу бағдарламасы.

  • Басқа құжаттар.

5. Сабақтан тыс іс-әрекет.

  • Өзін-өзі тану мәселелері бойынша ата-аналармен, әріптестермен өзара әрекеттесу.

  • Өткізілген шаралар бойынша материалдар

6. Оқу-материалдық база.

Бөлімде пән бойынша білім үрдісінің оқу-әдістемелік және техникалық жабдықталуын растайтын құжаттар болады.

  • Кабинеттегі анықтама және энциклопедиялық әдебиеттердің тізімі.

  • Оқытудың техникалық құралдарының болуы.

  • Көрнекілік құралдардың тізімі.

  • Оқу үрдісін қамтамасыз ететін тәрбие беру технологияларының, ойындардың т.б. құжаттардың тізімі.

Портфолионы рәсімдеу

Өзін-өзі тану мұғалімінің портфолиосы аталған мектепте қабылданған форма және құрылымға сәйкес жинақтау папкасында рәсімделеді.

Педагогтың папкаға өзінің даралығын сипаттайтын материалдарды, қосымша бөлімдерді қосуға құқығы бар (өзінің қалауы бойынша).

Портфолионың материалдарына айы, күні жазылуы керек.

Директордың орынбасары немесе тәжірибелі әдіскер мұғалім педагогтарға жинақтау папкасын әзірлеу бойынша көмек көрсетеді.

Портфолионың презентациясы

Портфолионың презентациясы шығармашылық топтың отырыстарында, семинарларда өткізіледі. Презентация көрме, слайд-шоу, баяндама түрінде өткізілуі мүмкін. Презентацияның мақсаты – қысқа уақытта педагогтың нақты кезеңдегі іс-әрекетінің негізгі нәтижелерін ұсыну.



<< предыдущая страница   следующая страница >>