https://electroinfo.net

girniy.ru
↓ добавить свой файл
1


  1. Класс

I модуль. Қазақстан Республикасы.Фонетика. Үндестік заңы. Екпін.

I модуль. Республика Казахстан. Фонетика. Закон сингармонизма. Ударение.

1 – сабақ. «Егемендік» ұғымы.

Урок 1. Понятие «Суверенитет».

Сөздік

егемендік – суверенитет
құқықтық - правовой

сыртқы саясат – внешняя политика
басты шарты – главное условие

ішкі – внутренняя
қарамастан - несмотря

мән - значение
қарым-қатынастар - отношения

үстемдік – превосходство
алғашқы қадам – первый шаг




бағдарлама – программа




қабылданды – был принят

1-тапсырма. Жоғарыда берілген жаңа сөздермен үлгі бойынша әр түрлі сөз тіркестерін құраңдар. Үндестік заңына бағынатын сөздерді тауып, талдау жасаңдар.

Задание 1. Постройте различные словосочетания с вышеприведенными новыми словами согласно образцу. Найдите слова, подчиняющиеся закону сингармонизма, проведите разбор по частям речи.

зат есім (имя существительное) + етістік (глагол)

сын есім (имя прилагательное) + зат есім

есімдік (местоимение) + етістік


үстеу (наречие) + етістік

сан есім (имя числительное) + зат есім

Үлгі: бағдарлама қабылданды (зат есім + етістік)

программа принята (имя существительное + глагол)

б
какой?
ірінші қадам (сан есім + зат есім)

первый шаг (имя числительное + имя существительное)

ү
какое?
лкен мәні (сын есім + зат есім)

большое значение (имя прилагательное + имя существительное)

Пример выполнения упражнения:

егемендік жарияланды (зат есім + етістік)

суверенитет объявлен (имя существительное + глагол)

с
какая?
ыртқы саясат (сын есім + зат есім)

внешняя политика (имя прилагательное + имя существительное)

ішкі саясат (сын есім + зат есім)

внутренняя политика (имя прилагательное + имя существительное)


саяси мәні (сын есім + зат есім)

политическое значение (имя прилагательное + имя существительное)

мемлекеттік биліктің үстемдігі (сын есім + зат есім; зат есім + зат есім)

превосходство государственной власти (имя существительное + имя существительное;

имя прилагательное + имя существительное)

құқықтық статус (сын есім + зат есім)

правовой статус (имя прилагательное + имя существительное)

басты шарты (сын есім + зат есім)

главное условие (имя прилагательное + имя существительное)

ж
на что?
ағдайға қарамастан (зат есім + үстеу)

несмотря на обстоятельства (наречие + имя существительное)

қарым-қатынас орнатылуда (зат есім + етістік)

о
қандай?

тношения устанавливаются (имя существительное + глагол)


алғашқы махаббат (сан есім + зат есім)

первая любовь (имя числительное + имя существительное)

бағдарлама жасалынды (зат есім + етістік)

программа разработана (имя существительное + глагол)

Заң қабылданды (зат есім + етістік)

Закон принят (имя существительное + глагол)

Для объяснения закона сингармонизма нужно знать следующее:

Үндестік заңы: Сөзді бастан-аяқ біркелкі әуезбен айту.

Закон сингармонизма: однородное звучание слова от его начала до конца.

Ол екі түрлі болады:

Оно (звучание) бывает двух видов:

а) буын үндестігі (бірыңғай жуан, не бірыңғай жіңішке).

а) созвучность слогов (одинаково твердые или одинаково мягкие слоги).

Мысалы (например): бағдарлама, қарым-қатынас, алғашқы, сыртқы, құқықтық, ана, сабақ – жуан сөздер (слова с твердым звучанием),

ішкі, үлкен, мемлекет, егемендік, мәні, үстемдік, мәселе, біреу, әке, дәстүр – жіңішке сөздер (слова с мягким звучанием)

б) дыбыс үндестігі (созвучность звуков)

(сөз бен қосымшаның жігінде немесе сөз бен сөздің аралығында дауыссыз дыбыстардың бірін-бірі өзіне ұқсата әсер етуі) (влияние звуков друг на друга на границе между корнем и окончанием или согласных звуков между двумя словами).

Мысалы (например): мектеп – мектебі (не мектепі), қасық – қасығы (не қасықы), тас – тастан (не тасдан), жаз – жаздан (не жазтан), әке – әкеге (не әкеке).


Басқа мысал (другой пример): Пишется: ала көз, читается: ала ғөз; пишется: ішсе, читается: ішше; пишется: ашса, читается: ашша; пишется: сөзсіз, читается: сөссіз; пишется: келеме екен, читается: келемекен; пишется: қара ағаш, читается: қарағаш.

2-тапсырма. Мәтінді мәнерлеп және екпінді дұрыс қойып оқыңдар. Сұрақтарға жауап беріп, «егемендік» ұғымын қалай түсінгендеріңді айтып беріңдер.

Задание 2. Прочитайте с выражением текст, правильно расставляя ударение. Разъясните понятие «суверенитет», ответив на поставленные вопросы.

«Егемендік» ұғымы

Егемендік – мемлекеттің сыртқы саясатта толық тәуелсіз болуы және елдің ішкі саясатында мемлекеттің биліктің бәрінен жоғары тұруы. (Суверенитет – полная независимость внешней политики государства и верховенство государственной власти при осуществлении внутренней политики). Бұл терминді алғаш рет XVI ғасырда француз ғалымы Ж. Боден қолданған. (Впервые этот термин использовал в XVI веке французский ученый Ж.Боден). Бұл ұғым қоғам дамуының әр кезінде әр түрлі мәнге ие болып отырды. (Это понятие в разные периоды развития общества имело различный смысл). Қазіргі кезде мемлекеттік биліктің үстемдігі мен тәуелсіздігі егемендіктің саяси-құқықтық мәнін білдіреді және ішкі-сыртқы саясатта көрініс табады. (В настоящее время верховенство и независимость государственной власти объясняет суверенитет как политико-правовое понятие, отражающееся во внешней и внутренней политике государства).

Егемендіктің басты шарты – тәуелсіз мемлекеттердің, әлеуметтік-саяси жағдайының ерекшеліктеріне, халық саны мен жер аумағының көлеміне, тағы басқа жағдайларына қарамастан, бір-бірімен тең дәреже қарым-қатынастар жасап араласуы. (Главное условие суверенитета – установление независимыми государствами общения друг с другом на паритетных условиях несмотря на особенности общественно-политического устройства, количество населения, занимаемые государствами площади и другие обстоятельства). 1990 жылы 25 қазанда Қазақстан өзінің егемендігін жариялады («Қазақ ССР-нің мемлекеттік егемендігі туралы декларация»). (25 октября 1990 года Казахстан объявил о своем суверенитете («Декларация о государственном суверенитете Казахской ССР»). Бұл декларация Қазақстанның тәуелсіздігін бекітуге жасалған алғашқы қадам болды. (Эта декларация стала первым шагом по закреплению независимости Казахстана). Онда елдің саяси-құқықтық тәуелсіздігінің бағдарламасы жасалынды. (Там содержалась программа политико-правовой независимости страны).


(Қазақ Ұлттық энциклопедиясынан)

(из Казахской Национальной энциклопедии)


  1. Егемендік деген не?

Что означает суверенитет?

Жауыбы: Егемендік – мемлекеттің сыртқы саясатта толық тәуелсіз болуы және елдің ішкі саясатында мемлекеттің биліктің бәрінен жоғары тұруы.

Ответ: Впервые этот термин использовал в XVI веке французский ученый Ж.Боден.

  1. Бұл терминді алғаш рет қай ғалым қолданды?

Кто из ученых впервые использовал этот термин?

Жауыбы: Бұл терминді алғаш рет XVI ғасырда француз ғалымы Ж. Боден қолданған.

Ответ: Суверенитет – полная независимость внешней политики государства и верховенство государственной власти при осуществлении внутренней политики.

  1. Егемендіктің басты шарты қандай?

Каково главное условие суверенитета?

Жауыбы: Егемендіктің басты шарты – тәуелсіз мемлекеттердің, әлеуметтік-саяси жағдайының ерекшеліктеріне, халық саны мен жер аумағының көлеміне, тағы басқа жағдайларына қарамастан, бір-бірімен тең дәреже қарым-қатынастар жасап араласуы.

Ответ: Главное условие суверенитета – установление независимыми государствами общения друг с другом на паритетных условиях несмотря на особенности общественно-политического устройства, количество населения, занимаемые государствами площади и другие обстоятельства.

  1. Қазақстан өзінің егемендігін қашан жариялады?

Когда Казахстан объявил о своем суверенитете?

Жауыбы: 1990 жылы 25 қазанда Қазақстан өзінің егемендігін жариялады.

Ответ: 25 октября 1990 года Казахстан объявил о своем суверенитете.

3-тапсырма. Сызбаны пайдалана отырып, егемендік туралы әңгімелеңдер.

Задание 3. Используя схему, расскажите о суверенитете.







Егемендік – мемлекеттің сыртқы саясатта толық тәуелсіз болуы және елдің ішкі саясатында мемлекеттің биліктің бәрінен жоғары тұруы.

Суверенитет – полная независимость внешней политики государства и верховенство государственной власти при осуществлении внутренней политики.

Егемендіктің басты шарты – тәуелсіз мемлекеттердің бір-бірімен тең дәреже қарым-қатынастар жасап араласуы.

Главное условие суверенитета – установление независимыми государствами общения друг с другом на паритетных условиях.

4-тапсырма. Жақша ішіндегі сөздерді аударып, сөйлемдерді жазыңдар.

Задание 4. Напишите предложения, переведя слова в скобках.


  1. Егемендік терминін (впервые в XVI веке) француз ғалымы Ж. Боден қолданған.

Егемендік терминін алғаш рет XVI ғасырда француз ғалымы Ж. Боден қолданған.

  1. (Это понятие) әр кезде әр түрлі мәнге ие болды.

Бұл ұғым әр кезде әр түрлі мәнге ие болды.

  1. Егемендіктің (главное условие) – тәуелсіз мемлекеттердің бір-бірімен қарым-қатынастар жасап араласуы.

Егемендіктің басты шарты – тәуелсіз мемлекеттердің бір-бірімен қарым-қатынастар жасап араласуы.