КазГМА от 14 июня 2007 г

Ф КГМУ 4/3-04/02

ИП №6 УМС при КазГМА

от 14 июня 2007 г.

ҚАРАҒАНДЫ МЕМЛЕКЕТТІК МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ

Эпидемиология және коммуналды гигиена кафедрасы

ДӘРІС

Тақырыбы: «Төтенше жағдайлар пайда болған кезде санитарлы-гигиеналық және эпидемияға қарсы шараларды өткізуді ұйымдастыру».

Тақырыбы: «Медициналық, санитарлық-шаруашылық және арнай мүліктермен апат медицина қызметі мекемелері мен ұжымдарды жабдықтауды ұйымдастыру».

Пәні: «Тіршілік қауіпсіздігінің негіздері»

Мамандығы: 5В130100-"Жалпы медицина"

Курс: 1

Уақыт: (ұзақтығы) 2 сағат

ҚАРАҒАНДЫ – 2011ж.

Кафедраның мәжілісінде бекітілді

Хаттама № __1__

"___01___" _____09_____ 2011ж.

Эпидемиология және коммуналды гигиена кафедрасының

меңгерушісі м.ғ.к., доцент _______________ Шайзадина Ф.М.

Тақырыбы: «Төтенше жағдайлар пайда болған кезде санитарлы-гигиеналық және эпидемияға қарсы шараларды өткізуді ұйымдастыру».

Тақырыбы: «Медициналық, санитарлық-шаруашылық және арнай мүліктермен апат медицина қызметі мекемелері мен ұжымдарды жабдықтауды ұйымдастыру».

● Мақсаты: Төтенше жағдайлар пайда болған кезде санитарлық-гигиеналық және эпидемияға қарсы шараларды өткізуді ұйымдастырылуы бойынша дағдыларды студенттерге игерту.

Дәріс жоспары

Санитарлық-гигиеналық жєне эпидемияға қарсы шаралар түсінігі.
ТЖ кезінде санитарлық-эпидемиологиялық жағдайдыњ нашарлауына єсер ететін фактор.
Бейбітшілік кезінде «Ерекше кезеңде» жүргізілетін санитарлық-гигиеналық жєне ЭҚШ.
Бактериологиялық зақымдау ошақтарын анықтау және жою шаралары.
Карантин жєне обсервация түсінігі.
Арнайы жєне арнайы емес профилактика түсінігі.
Тұрғындарды санитарлық өңдеуді ұйымдастыру.
Медициналық жабдықтандыру, оның міндеті, ұйымдастыру принципі, ұйымдастырушылық құрылымы
СМК және АҚМҚ қажетті медициналық мүліктердің түрі
Медициналық жабдықтау көзі
СМҚ, АҚМҚ және ТЖ құрылымдары мен мекемелеріне медициналық мүлікті толықтыру, жинақтау және тарату тәртібі.
Медициналық мүліктерді қорғауды ұйымдастыру

● Дәріс тезистері:

Соңғы уақытта аурулар саны үнемі көбеюде. Халықаралық, ұлтаралық қатынастың кеңеюі, кеміргіштер мен жәндіктермен күресу бағдарламасына кең көлемде көңіл бөлулер, қалалардағы халық санының көбеюінің санитарлық жағдайдың қанағаттанарлықсыз болуын, көшу процессінің күшеюі т.б. Бірақ, өрлеудің көбеюі сонымен бірге дамыған елдерде медициналық және эпидемиологиялық жағынан қызметтің жоғарылауына байланысты жұқпалы ауруларды эпид. қадағалау дұрыс жүргізілмегендіктен, бұрын анықталмаған жұқпалы аурулар тіркелген. Сонымен бірге бұрын спорадикалық аурулар деп есептелгендер, кейде эндемиялық, эпидемиялық болуы мүмкін, бірақ микроорганизмдердің вируленттілігі мен патогенділігінің өзгеруін естен шығармау керек.

Біздің Республикада жұқпалы аурулармен сырқаттанушылық біраз төмендеді. Бөртпе сүзегі, нағыз шешек аурулары қазір жоқ. Бірақ “қарапайым” кеңінен таралған аурулар (жедел вирусты респираторлы және ішек инфекциялары) ауыр түрде летальділігі жоғары инфекциялар да мемлекетке үлкен шығын келтіруде.

Жыл сайын барлық елдерде оба, тырысқақ, сары қызба т.б. аурулар тіркелуде, соның ішінде бүкіл адамзатқа қауіп төндірген ХХ-ХХІ ғасырдың обасы – АИВ- инфекциясы кеңінен етек алуда.

Соңғы жылдары эпидемиялық аурулар тән көптеген елдермен (соның ішінде тропикалық) экономикалық, мәдени және басқа да мемлекетаралық байланыстар көбеюде. Осы аурулардың қоздырғыштары шет елдегі біздің азаматтарды зақымдайды. Сонымен бірге шетелден келген арнайы мамандардан, студенттерден, туристтерден, т.б. адамдардан инфекцияларды жұқтыруы мүмкін.

Барлық елдерде болып жатқан экологиялық өзгерістер, жұқпалы аурулардың қоздырғыштарының биологиясына, таралу жолдарына, қабылдағыш тұрғындарға үлкен әсерін тигізеді. Ал бұл жағдайда инфекцияның клиникасы өзгереді.

Қазіргі заманғы байланыс жүйесінің жылдамдығынан бір елден екінші елге инфекцияның енуін тез арада білудің арқасында Денсаулық сақтау қызметі эпидемиялық өршулердің пайда болу мүмкіндігіне үнемі дайын болуы керек. Сондықтан әрбір дәрігер жұқпалы аурулардың этиологиясын, эпидемиологиясын, диагностикасын, алғашқы көмек көрсетуді, емдеуді толық білуі керек.

ТЖ кезінде санитарлық-гигиеналық және эпидемиялық

жағдайдың төмендеуіне әсер етуші факторлар.

Әртүрлі апаттарға байланысты болатын ТЖ санитарлық-эпидемиологиялық және медициналық-әлеументтік мәселе болып табылады және денсаулық сақтау мекемелері алдына зақымдалғандарға жедел медициналық көмек көрсету және санитарлық-эпидемиологиялық қамсыздандыру бойынша нақты міндеттерді алға қояды.

Санитарлық-эпидемиологиялық қызмет үшін ТЖ- бұл апаттар мен оның зардаптарының нәтижесінде пайда болатын өзгерістер. Ол көптеген шығындармен, көптеген аурулармен, адамдардың зақымдалуымен, санитарлық-эпидемиологиялық жағдайдың бірден төмендеуі сипатталады. Мұндай жағдайда аз уақыт ішінде басқару органдарының, мекемелерінің, емдеу-профилактикалық және санитарлық-эпидемиологиялық мекемелердің жұмыстарлында өзгерістер енгізуі керек.

Санитарлық-гигиеналық жағдайдың төмендеуі эпидемиялық жағдайды қиындатады, өйткені инфекция көзі оңашаланбаса, адамдар үшін қоршаған ортада ұзақ уақыт болуы қауіп төндіреді.

Эпид ошақтардың зілзәлә нәубәті мен апат аудандарында пайда болу мүмкіндігі көптеген себептерге байланысты.

Зілзәлә нәубәті, авариялар, апаттардың зардаптарының себебі:

Коммуналдық объектілердің құлауы (су құбыры, канализация, жылу жүйесінің).
а) Химиялық, мұнай өндіру т.б. өндіретін мекемелердің құлауына байланысты аймақтың санитарлық-гигиеналық жағдайының бірден төмендеуі.

б) Адамдар мен жануарлардың өліктерінің болуы, мал және өсімдік тектес өнімдердің шіруі.

Кеміргіштердің жаппай көбеюі, олардың арасында эпизоотиялық пайда болуы және табиғи ошақтардың белсенділігі.
Адамдардың ұйымдасқан және ұйымдаспаған бөлігінің ТЖ зардаптарын жоюға қатысатың жылжымалы құралдар мен күштердің жаппай көшуі.
Апат аймағында орналасқан санитарлық-эпидемиологиялық және емдеу профилактикалық мекемелердің жұмысының тиімділігінің төмендеуі.

Егер ұжымда дизентерия, іш сүзегі, күл, басқа да жоғары контагиозды жұқпалы аурулардың анықталмаған, латентті формасында эпид. жағдай қиындай түседі және эпидемияға қарсы шараларды жүргізуде кедергі жасайды. Оларды анықтау қасиеті лаборатория бар болса да, осындай жағдайда өте қиын.

Ірі эпидемиялық өршулер тіркелсе де (оқулықтарда көрсетілгендегідей) ТЖ-ға тән эпидемиялық процесс ағымы болған емес.

Қалыпты жағдайда сырқаттанушылық деңгейінің жоғарылауына бір немесе бірнеше инфекция тіркелуі себеп болады, өйткені эпидемиялық процесске берілу факторлары қосылады (су, тағам өнімдері, тасымалдаушылар) немесе науқастардың көбеюі мен қоздырғыштың таралуы жоғарылайды, мысалы: ауа арқылы. Жұқпалы аурулардың эпидемиялық “жарылысы” пайда болады. Бұл жағдайда да бір қалада науқас саны тұмау ауруы тіркелсе де, тұрғындардың 1/3-нен аспайды.

Апат немесе зілзәлә нәубәті ауданында эпидемиялық ошақта бірінші инфекция көзін жалпы берілу факторы болса анықтау қиын, яғни эпид. процесстің бірінші звеносы болмайды, зақымдану көздері анықталмайды, тек қана берілу жолы пайда болады. Жұқпалы ауруларда “жарылыс” болады, содан кейін ғана эпидемия “соңын” науқаспен қатынаста болғандарды зақымдайды, тұрғындар тығыз орналасқан жерде, жанұяда, жұмыста, құтқарушылар арасында, науқастар мен зақымданғандарды көшіру жолында зақымдайды.

Бейбіт уақытта және “ерекше кезеңде” жүргізілетін санитарлық-гигиеналық және эпидемияға қарсы шаралар.

Санитарлық-гигиеналық және эпидемияға қарсы шаралар тұрғындардың денсаулығын сақтау мен күшейтуге, сонымен бірге, жұқпалы аурулардың алдын-алу мен эпидемиялық ошақты жоюға бағытталған. Бұл шаралар барлық АҚ жұмысы кезеңінде және зілзәлә нәубәтінің зардаптарын жоюда жүргізіледі.

Қалаларда, тұрғын мекендерде, халық шаруашылығы объектілерінде ЭҚШ-ды АҚ-тың сол жердегі бастығы, ал осы шараларды жүргізу жетекшілігі АҚМ қызметінің бастығына бүктеледі.

Бейбіт уақытта жүргізілетін шараларға жатады:

Жұқпалы аурулардың табиғи ошағын және таралу жолдарын зерттеу.
Тұрғындарды эпидемияға қарсы қорғау тәсілдерін дамыту.
Тұрғындарға жоспарлы иммунизация жүргізу.
Жеке қорғану мед. құралдарын және дезинфекция, дезинсекция, дератизация құралдарын артығымен алу.
Тұрғындарға жеке және қоғамдық гигиена ережелерін үйрету.
Медициналық эпидемияға қарсы ұйымдарды құру, жабдықтау, оқыту.
Қарсыластың БҚ шабуылдау мүмкіндігін оқыту.
АМҚ (апат медицина қызметі) жеке құрамын, АҚ, қарсыластың бак. қаруды қолдану жағдайында жұмысқа дайындау.

Тұрғындарды эпидемияға қарсы қорғау жұмыстарында денсаулық сақтау органдары тарапынан қоршаған ортаның тазалығына, сумен қамтамасыз етуде, тағамды ұйымдастыруда, еңбек жағдайларына т.б. үнемі бақылау жүргізу өте маңызды. Осы барлық шаралар қарсыластың шабуылдау қауіпі төнсе, жеткіліксіз.

Мұндай шаралар жүргізілу қажет:

Тұрғындар мекендейтін қалаларда, халықшаруашылық объектілерінде санитарлық-гигиеналық және эпидемияға қарсы бақылауды күшейту.
Қоршаған орта боъектілеріне үнемі бактериологиялық және лабораториялық бақылау ұйымдастыру.
Апат медицинасы мен АҚМҚ-ң күштері мен құралдарының, сонымен бірге тұрғындарды эпидемияға қарсы қорғау күштерінің дайын болуы.
Тұрғындарға алдын-алу иммунизациясын жүргізу.
Эвакуациялау және орналастыру кезінде тұрғындарды эпидемияға қарсы қорғауды ұйымдастыру.
Эвакуацияланған тұрғындар мен АҚ күштері топтарының уақытша орналасқан жеріндегі эпидемиологиялық жағдайлары туралы ақпаратты жинауды ұйымдастыру.
Тұрғындар арасында санитарлық-ағарту жұмыстарын күшейту.

Сонымен бейбіт уақытта қарсыластың шабуылдау қауіпі кезеңінде, апат медицинасы қызметіне, АҚ-ң медициналық қызметіне осындай шараларды жүргізу басты жағдайды жақсы білуге және қарсылас бақ қару қолданған жағдайда санитарлық шығындарды төмендетуге мүмкіндік береді.

Апаттан соң алғашқы сағаттарда гигиенист дәрігер, токсиколог, радиолог, эпидемиолог, паразитолог, сонымен бірге коммуналдық-тұрмыстық қызмет өкілдері көмегімен кең көлемде медициналық барлау жүргізіледі. Аймақты эпидемиологиялық тексеру жұқпалы аурулардың пайда болу себебі мен жағдайын анықтау мақсатында, жүргізіледі.

Эпидемиялық барлау – бұл ТЖ ауданында, тұрғындардың денсаулығы туралы үнемі мәліметтің түсіп тұруы.

ТЖ-да эпидемиололгиялық жағдайдың тез арада өзгеруінде санитарлық-эпидемиологиялық барлауды уақытында жүргізу, яғни инфекция көзі мен берілу жолдары туралы мәліметті тез алудың маңызы зор.

Осындай барлау нәтижесі бойынша ТЖ ауданында санитарлық-эпидемиологиялық жағдай сәтті, сәтсіз, тұрақсыз және төтенше түрінде анықталады.

Сәтті жағдай – бұл тұрғындар арасында жұқпалы аурулар жоқ немесе бір-біріне қатысты емес бірен-саран сырқаттанушылық орын алады.

Тұрақсыз жағдай – бұл тұрғындар арасында бұрын тіркелмеген жекелеген жұқпалы аурулардың пайда болуы, таралмайтын, яғни эпидемия белгісі жоқ топтық сырқаттылықтың пайда болуы.

Сәтсіз жағдай – ары қарай таралу қауіпі бар топтық жұқпалы аурулардың пайда болуы немесе АҚИ (оба, тырысқақ т.б.) жекелеген оқиғаларды байқалады.

Төтенше жағдай – бұл эпидемияның пайда болуы немесе АҚИ топтық сырқаттылығы.

ТЖ кезінде апат аумағында санитарлық-эпидемиологиялық тексеру ошақ шекарасын анықтау және эпидемияға қарсы шаралар жиынтығын ұйымдастыру үшін жүргізіледі.

Бактериологиялық зақымдау ошақтарын анықтау және жою шаралары.

Қарсылас бактериологиялық (биологиялық) қару қолданған кезде тұрғындарды эпидемияға қарсы қамтамасыз етуде көптеген қиындықтар тууы мүмкін.

Бактериологиялық зақымдау ошағы пайда болғанда оны анықтау және жою үшін АҚ-тың медициналық және басқа да қызмет күштері мен құралдары қамтылу қажет.

Тұрғындарды эпидемияға қарсы қорғау жүйесінің медициналық күштері мен құрамдарына жатады:

Амбулаторлық-емханалық мекемелер
Жедел және шұғыл медициналық көмек көрсету станциялары
Жедел медициналық көмек көрсету орталықтары
Емдік (стационарлық) және апат аумағына келген емдік-профилактикалық мекемелер
Медициналық ұйымдар (әртүрлі профильдегі жедел медициналық көмек көрсету бригадасы)
Санитарлық-эпидемиологиялық қызметтің мекемелері мен ұйымдары (сан. эпид. отрядтар, сан. проф. бригадалар, эпидемияға қарсы бригадалар және т.б.)
Ғылыми және медициналық мекемелер

Тұрғындарды эпидемияға қарсы қорғау жүйесінің медициналық емес күштері мен құрамдарына жатады:

Аймақтық және регионалдық әкімшілік органдары, МЖК және т.б.
Шаруашылық органдары мен мекемелер, өндірістер, ұйымдар
әртүрлі министрліктер мен ведомствалардың құтқару ұйымдары, ІІМ, ҚР ДСМ бөлімдері
Тұрғындар

Бактериологиялық зақымдалу ошағы дегеніміз- бактериологиялық заттармен зақымдалған қалалар, тұрғындар мекені (тұрғындардың уақытша орналасқан мекені) немесе халықшаруашылық объектілері.

Бұл жағдайда зақымдалу ошағының шекарасы болып қалалардың, жекелеген тұрғындар мекенінің немесе халық шаруашылық объектілерінің шекаралары анықталды.

Биологиялық агенттермен зақымдау ошағын анықтау және жоюдың барлық шаралары бактерияға қарсы қорғаудың жоспарына сәйкес жүргізілді. Бұл жоспар санитарлық-эпидемиологиялық қызмет пен жалпы медициналық бөлім мамандарымен беріліп уақытында құрастырылады. Жоспар жоғарыдағы денсаулық сақтау органдарымен келісіліп, қала, аудан т.б. өкімімен бекітілді. Жоспардың енгізілгені туралы шешімді ТЖЭК шығарады. Ол апат ошағын анықтауда және жою шараларын жүргізуде бақылау, жетекшілік етеді.

ТЖЭК негізгі міндеттері:

Ошақты жою жоспарын бекіту
Режимді-шектеу шараларын енгізу және алып тастау мерзімін анықтау
Қызметтерге әкімшілік, консультациялық және әдістемелік көмек беру
Ошақты жою бойынша жауапты адамдарды таңдау
Жағдайға байланысты ошақты жою жоспарын нақтылау

Ошақты анықтау және жою жұмыстарының сапасы мен тиімділігі негізгі шаралардың жоспарын (кесте) уақытында дайындауға байланысты.

Жоғарыдағы шараларды орындауда мамандандырылған қызметкерлер: әкімшілік, эпидемияға қарсы, карантинді, емдеу-профилактикалық және материалды техникалық қамтамасыз ету қызметтері құрылады.

Қызметтерді бақылау бөлімшелерінің құрамының бастықтарына жүктеледі. Әр қызметтің өздеріне тән нақты міндеттері бар.

Кейбір шаралар жиынтығы халық шаруашылық объектілерінде жүргізіледі. Объектілердің жетекшілері эпидемияға қарсы режимді құруды қамтамасыз етеді, яғни аймақты және өндіріс бөлімдерін залалсыздандыру, жұмысшылар мен қызметкерлерді толық санитарлық өңдеуден өткізу. Бұл шаралар объектілік ұйымдардың күшімен жүргізіледі.

Бактериологиялық зақымдау ошақтарын анықтау және жоюда жүргізілетін шаралар жиынтығына жатады:

Тұрғындарға хабарлау
Бактериологиялық барлау жүргізу
Карантин және обсервацияны ұйымдастыру
Тұрғындарды толық санитарлық өңдеу жүргізу
Арнайы және арнайы емес профилактиканы жүргізу
Науқасты белсенді түрде анықтау
Пәтер ошағын, аймақты, ғимараттарды, киімдерді залалсыздандыру (дезинфекциялау)
Дезинсекция мен дератизацияны жүргізу
Тағам өнімдері мен суды залалсыздандыру
Санитарлық-ағарту жұмыстары

Карантин және обсервация туралы түсінік.

Карантин дегеніміз-бұл жұқпалы аурулар ошақтарын анықтау және жоюға бағытталған режимді-оңашалау, әкімшілік-шаруашылық, эпидемияға қарсы, санитарлық және емдеу-профилактикалық шараларды құрайтын мемлекеттік шаралар жиынтығы.

Карантиндік шараларды ұйымдастыру және жүргізу аймақтық ТЖЭК жетекшілігіне жүктеледі.

Карантин орнату үшін міндетті түрде мынадай шараларды жүргізу керек:

Ошақты бөлектеу немесе күзет орнату, ошақта коменданттық қызмет енгізу.
Тұрғындардың кіруі мен шығуына, карантин аймағынан жүктерді алып шығаруда қатал бақылау.
Зақымдау ошағы арқылы автотранспорттың өтуіне және транзиттік жолмен темір жол мен су транспортының басқа тоқтауға арналған жерлерге тоқтауына тосқауыл қою.
Обсерваторларды құру және ошақтағы адамдарға және карантин аймағынан шыққан адамдарға обсервация бойынша шаралар жүргізу.
Тұрғындардың жекелеген топтары арасында қарым-қатынасты шешу.
Тұрғындарда, қалалық транспорт, сауда және тағам өндірісінде, халық шаруашылық объектілерінде эпидемиологиялық жағдайға байланысты үздіксіз жұмыс істеуді қамтамасыз ету бойынша эпидемияға қарсы режимді құрастыру.
Эпидемияға қарсы режимді сақтай отырып, тұрғындарды тағам өнімдерімен және өндіріс тауарларымен қамтамасыз ету.
Тағам өнімдері мен судың санитарлық экспертизасы.
Жедел және арнайы профилактиканы жүргізу.
Жұқпалы ауруларды ерте анықтау, оларды оңашалау және ауруханаға жатқызу.
Ауруды тасымалдаушыларды жою (дезинсекция және дератизация)
Тұрғындардың, өндірістердің, министрліктердің және ведомствалардың карантин ережесін қатал түрде орындалуын бақылау.

Тұрғындардың кіруі мен шығуы, жүктерді енгізу мен шығаруда эпидемияға қарсы режимді бақылау үшін арнайы ұйымдар құрылады.Оларға жатады: бақылау-өткізу пункті, оған санитарлық-бақылау пункті кіреді–СБП). Оның негізгі міндеті – эпидемияға қарсы өткізу режимін бақылау.

Карантин аймағынан зақымдандыру және қауіпсіздігі туралы құжат болса, кез-келген жүкті шығаруға болады. Адамдарды обсервацияны өткені туралы қажет болғанда карантин аймағынан шығаруға болады.

Карантин аймағын бөлектеу (күзет орнату) инфекцияның таралуынан қорғайды және оңашалауды қамтамасыз етеді. Бұл шара қоғамдық тәртіпті қарау қызметкерлері мен ІІМ бөлімдері көмегімен, тұрғындардың қатысуымен жүзеге асырылады.

Обсервация дегеніміз – бұл жұқпалы аурулардың алдын-алу және медициналық бақылауды күзету бойынша емдеу-профилактикалық шараларды жүргізгенде қамтамасыз ететін шектеу шараларының жиынтығы.

Обсервация кезінде мына шаралар жүргізеді:

Транзитті жолмен обсервация аймағынан транспорттың барлық түрінің кіруі мен шығуын шектеу.
Қоршаған орта объектілерін залалсыздандыру.
Жұқпалы ауруларды белсенді түрде, ертерек анықтау, оңашалау және ауруханаға жатқызу.
Зақымдалған тұрғындарды санитарлық өңдеуден өткізу.
Зақымдалу қауіпі бар адамдар арасында жедел профилактика жүргізу.
Ауылшаруашылық жануарлары мен малөнімдерінің зақымдалуын ветеринарлық-бактериологиялық бақылауды күшету.
Медициналық мекемелердің жұмысына эпидемияға қарсы режимді енгізу.

Бактериологиялық (биологиялық) қарудың индикациясы арнайы және арнайы емес болып бөлінеді.

Арнайы емес индикация – бак. қаруды қолдану фактісін анықтау мақсатында қолданылады.

Арнайы индикация - (ұйымдасқан және арнайы лабораториялық шаралар жиынтығы) бактериологиялық заттарды қолдану фактісін дәлелдеу және қолданылған түрін және оның токсинін анықтау мақсатында жүргізіледі. Арнайы индикация ошақтары арнайы жасалған әдістемелер бойынша бактериологиялық лабораторияларда орындалады.

Арнайы және арнайы емес профилактика.

Жедел профилактика – бұл жұқпалы аурулардың қоздырғыштарымен зақымдалған адамдарға байланысты инфекциялық процесстің алдын-алу мақсатында жүргізілетін медициналық шаралар.

Бұл шараларды бірден – зақымдалғанытуралы немесе аса қауіпті инфекциямен ауырған адамдарға сонымен бірге белгісіз этиологиясы бар жұқпалы аурулардың тұрғындар арасындағы өршулері туралы ақпарат түскен соң жүргізіледі.

Жедел профилактика екіге бөлінеді: жалпы және арнайы. Жалпы жедел профилактика – қоздырғыштың түрі анықталғанша, ал арнайы жедел профилактика – микроорганизмнің түрі анықталған соң, оның антибиотикке тұрақтылығы, клиникалық диагноз науқастарда дәлелденген соң жүргізіледі.

Жалпы жедел профилактиканы антибиотиктер мен кең әсер ететін спектрлі химиопрепараттардың көмегімен жүргізеді.

Профилактикалық курс мерзімі 2-3 күнге, егер арнайы индикацияның нәтижесі болса қысқартылады. Арнайы жедел профилактика мерзімін жұқпалы аурудың нозологиялық формасын еске ала отырып, анықтайды (инкубациялық кезеңнің мерзімі, антимикробты препараттың қасиеттерін бұрын жүргізілген жедел жалпы профилактиканы (кесте)).

Санитарлық өңдеуді ұйымдастыру.

Санитарлық өңдеу дегеніміз – бұл адамның денесін, көздің, мұрынның, ауыздың шырышты қабаттарын РЗ, КӘ, УЗ және БЗ-дан залалсыздандыруға бағытталған шаралар жиынтығы.

Санитарлық өңдеу – жартылай өңдеу және толық өңдеу болып бөлінеді.

Жартылай өңдеуді – зақымдау ошағында қысқа мерзімде өз бетінше және бір-біріне көмек көрсету арқылы, қажет болса медициналық эвакуация сатыларында зақымдау аймағынан шығарда жүргізеді.

Толық санитарлық өңдеу – ұйымдастырылған жуу пунктерінде, аурухананың санитарлық өткізгіштерінде әртүрлі ұйымдардың санитарлық өңдеу бөлімшелерінде, әскери – медициналық мекемелерде және басқа да дезинфекциялық, дегазациялық жуу техникасы бар мекемелердежүргізіледі. Ол сабынды жылы сумен жуу арқылы киім мен аяқ киімді дезактивациялау, дегазациялау, дезинфекциялауды құрайды.

Сонымен тұрғындарды медициналық қамтамасыз ету шараларының тиімділігі толық және уақытында санитарлық-гигиеналық және эпидемияға қарсы шаралардың жиынтығын жүргізуге байланысты. Осы шараларды жүргізудің көлемі әртүрлі және төтенше жағдай ошағындағы медико-тактикалық жағдайға байланысты болады. Осындай қиын жағдайда денсаулық сақтау органдары өздерінің міндеттерін тұрғындарды кең көлемде қамти отырып, АҚ қызметінің көмегі мен іс-әрекетінің арқасында жүзеге асырады.

Төтенше жағдайлар кезінде зардап шеккен тұрғындарды медициналық қамтамасыз ету бойынша міндеттердің тиімді шешімі апат медициналық қызметінің құрылымдары мен мекемелерін медициналық мүліктермен жабдықтауды ұйымдастырусыз жүзеге асырылмайды. Әсіресе тұрғындар арасында жаппай санитарлық шығын болған жағдайда медициналық мүліктермен жабдықтау рольі артады.

Медициналық жабдықтау АМҚ жұмыстарының маңызды бағытының бірі болып құрылымдары мен мекемелерін медициналық мүлікпен үздіксіз жабдықтауға бағытталған шаралар жүйесі болып табылады.

Медициналық жабдықтаудың негізгі мазмұны медициналық мүлікті: жоспарлау, дайындау, қабылдау, жинау, сақтау, есептеу, жасау, жіберу; медициналық техниканы жөндеу және пайдалану, оны күнделікті және экономды пайдалануды бақылау.

Медициналық мүлік дегеніміз - зақымданулар мен сырқаттылықтың алдын алуға және диагностикалауға, зардап шеккендерді емдеп, оларды күтуге, төтенше жағдайлар ошағында санитарлы гигиеналық және эпидемияға қарсы шаралар жүргізуге, лаборатория, дәріхана және т.б. жұмыстарға арналған әлеуметтік материалды заттар.

Медициналық қамтамасыздандырудың міндеті мен ұйымдастырылуы СМК және АҚ МҚ медициналық қамтамасыздандыру келесі талаптарға негізделіп ұйымдастырылады және жүзеге асырылады

Медициналық қамтамасыз етуді ұйымдастыру СМҚ және АҚ МҚ мақсаттарымен құрылымына сай болуы керек
АҚ МҚ медициналық мүліктердің қорын ошақтағы санитарлық шығын мен бірқатар емдеу профилактикалық және эпидемияға қарс шаралардың максимальді шығынын есептеп жинау керек
СМК және АҚ МҚ медициналық қамтамасыз ету денсаулық сақтау жүйесіндегі медициналық қамтамасыз ету ұйымына сай болуы керек.

Осы талаптарға сай СМК және АҚ МҚ медициналық

қамтамасыздандыруды басқару органдары құрылған және олардың міндеттері анықталған.

Медициналық мүліктерді басқару органдарына аптекалық басқарма мен “Медициналық техника” басқармасы енеді. Осы басқару органдарында медициналық қамтамасыздандыру мекемелері де жатады.

Басқару органдарының медициналық қамтамасыз етудің негізгі міндеттері:

АМҚ және АҚ МҚ мекемелері мен ұжымдарын төтенше жағдай және әскери кезінде медициналық мүліктермен қамтамасыз ету жоспарын құру.
Бейбітшілік және соғыс уақытында төтенше жағдайлар ошағында санитарлы гигиеналық, эпидемияғ қарсы және емдеу профилактикалық шараларды медициналық, санитарлы-шаруашылық және арнайы мүліктермен қамтамасыз ету қажеттілігін анықтау
АМҚ мекемелері мен ұйымдарын табельді мүліктендіруге қажетті қордағы мүліктерді жинау, сақтау және дер кезінде жаңарту
Төтенше жағдайлардың медико-санитарлық нәтижесін жою жұмыстары кезінде АМҚ мекемелері мен ұжымдарын медициналық мүлікпен қамтамасыз ету
Тұрғындарды, авариялық құтқару қызметінің ұжымдарын жеке бас қорғаныс заттарымен және алғашқы медициналық көмек көрсету заттарымен қамтамасыз ету
АМҚ қажеттілігіне жарамды жергілікті материалды ресурстарды анықтау және пайдалану
Мүліктердің қозғалысын есептеу және дұрыс пайдалануын бақылау
Медициналық, санитарлы-шаруашылық және т.б. мүлік түрлерінің қорларын құру, жинау.

ҚР АМҚ медициналық, санитарлы-шаруашылық және рнайы мүліктермен қамтмасыз ету территориальді қамтамасыз ету органдарымен жүзеге асырылады, ол жекешелендіру және ведомствалық тәуелділігіне байланысты емес “Фармацмя” АО “Медтехника”, РАП “Казмедснаб”, РПО “Дезинфекция” т.б., приоритетті қамсыздандыру принципі бойынша жоспарланған жұмыстың көлемі мен әкімшілік территориядағы медико-тактикалық сипаттмаға байланысты болады.

Медициналық мүліктердің түрлері.

Төтенше жағдайлар кезінде тұрғындарды медициналық қамсыздандруға арналған мүліктер өте көп. Өзінің тағайындалуы, физико-химиялық қасиеті, пайдаланылуы және сақталу жағдайына байланысты медициналық мүліктер әр түрлі.

Жоспарлау, қажеттілігі және қамтамасыз етілуін анықтау, сақтау және есептеуін жеңілдету үшін медициналық мүліктер жіктеледі:

есетеу белгісі бойынша
пайдалану кезегіне байланысты
топтық белгісіне байланысты
жағдайының сапасына байланысты

Есептеу белгісі мен пайдалану кезегіне байлансыты медициналық мүліктер шығындалатын және инвентарлы болып бөлінеді. Шығындалатын медициналық мүлікке бір рет пайдаланылатын, қамтамасыз шығы,ндалатын мүліктер жатады (медикаменттер, бактериальді репараттар, реактивтер, таңу және тігу материалдары) және аз уақыт пайдаланған соң жарамсыз болатын препараттар жатады (ине, хирургиялық ператка, тіс дәрігерінің борлары, пробирка және т.б).

Инвентарлы медициналық мүліктерге ұзақ уақыт пайдаланылатын заттар жатады (аппарат, прибор, саймандар т.б.).

Жағдайының сапасына байланысты шығындалатын мүліктер жаңа, жарамды ұсталған немесе қазір пайдаланылудағы, сақтау мерзімі өткен, жарамдылығына анализ жүргізуді қажет ететін мүліктер болып бөлінеді.

Инвентарлы мүліктер жағдайының сапасына байланысты 5 категирияға бөлінеді.

І категория – жаңа, эксплуатацияланбаған мүлік

ІІ категория – жарамды эксплуатацияда болған немесе қазір пайдаланудағы мүлік

ІІІ категория – орташа жөндеуді қажет ететін мүлік

ІV категория – нақты жөндеуді қажет ететін мүлік

V категория – пайдалануға жарамсыз деп танылған мүлік

Топтық белгісіне байланысты мүліктер жіктелінеді.

медициналық
санитарлы шаруашылық
арнайы

Медициналық мүліктерге дәрі дәрмек, материал, медициналық препараттар мен қондырғылар, аптекалық қондырғылар, тіс дәрігерінің техникалары, дезинфекциялық аппаратура мен техникалар, дезинфекциялық заттар, лабораториялық заттар, медициналық есеп беру бланктері және т.б. мүлік түрлері – барлығы 30 шамасында.

Санитарлы шаруашылық мүліктердің негізін құрайды: шаруашылық және ауруханалық жихаз, арнайы киім, аяқ киім, төсек орын және жеке киім, өндірістік және ауруханалық заттар мен қондырғылар, асханалық және басқа ыдыстар.

Арнайы мүліктерге тыныс алу органдары мен тері жамылғыларын қорғауға арналған жеке бас қорғаныс заттары, жеке қорғаныстың медициналық заттары (ИПП, АИ-2, ППИ), дозиметрлік аппаратура, радиационды, химиялық және бактериологиялық барлау құралдары, байланыс заттары, электрожарық заттары. Ұсынылған заттардың кәсіптік тағайындалуы кең емес.

Медициналық, санитарлы шаруашылық және арнайы мүлік қажеттілігі, оларды СМК құрылымына босату арнайы қамсыздандыру норматив табелімен регламенттеледі, ол бөлімшенің функциональды тағайындалуын ескеріп медициналық көмек көрсету жұмыстарының көлемі мен жеке құрамының штаттық санын ескеріп өңделеді.

Табель дегеніміз АМҚ мекемелері мен ұжымдарын қамтамасыз етуге арналған мүліктер (әр заттың саны көрсетіледі). АМҚ-ң барлық мекемелері мен ұжымдарында ҚР ДМ типтік мүліктендіру табельі болады олар жүйелі түрде қаралып, штаттың өзгерісіне немесе ұжымының жұмыс көлеміне сәйкес, сонымен қоса медициналық және фармацевтикалық ғылым мен техниканың жаңа жетістіктеріне байланысты өзгертіліп, толықтырылып отырады. Табельде көрсетілген мүлік АМҚ-тің ұжымдарының жұмысына белгілі бір уақыт ішінде ғана жарамдығын және зардап шеккендердің белгілі бір мөлшеріне ғана көмек-көрсетуге жарамдылығын ескеру керек. Табель осы ұйым мен мекеменің негізгі қызметін қанағаттандыратын, медициналық көмек көлемі мен емдеу мерзімін ескеріп, эпидемияға қарсы, санитарлы гигиеналық және басқа шаралардың көлемін ескеріп құрастырыларды. Мүліктендіру табелінде көрсетілмеген, бірақ мекеме мен ұжымның жұмысына қажетті мүліктер АМҚ-де қарастырылып, оның жоспарында қамтамасыз ету көзі, уақыты және алу уақыты ескертіледі. Нормаға және табельге санитарлы медициналық мүліктер қоймадан комплект түрінде шығарылады.

Комплект – зақымдалғандарға нақты көлемде медициналық көмек көрсетуге арналған, арнайы таңдалып алынған медициналық, мүліктердің жиынтығы (ассортимент).

Медициналық мүлік көзі. ҚР АМҚ-тін медициналық, санитарлыұшаруашылық мүліктермен ұамтамасыз ету органдарымен жүзеге асырылады, ол жекешелендіру жєне ведомствалық тәуелділігіне байланысты емес «Фармация», АО «Мед.техника», РАП «Казмедснаб», РПО «Дезинфекция», приоритетті принципі бойынша әкімшілік территорияның медико-тактикалық сипатына және жұмыс көлемін ескеріп жасалады.

Денсаулық сақтау органдарын арнайы мүліктермен қамтамасыз ету аудан, қала, облстардың АҚ штабтары арқылы жүзеге асырылады.

Облстар мен аудандардың денсаулық сақтау мекемелері төтенше жағдай кезіндегі жұмыстарға дайындау және сәйкес медициналық ұйымдарды құруға жоспар-тапсырма алады. Денсаулық сақтау мекемелерінің басшылары тапсырма алған соң оны орындауға бұйрық шығарады. Бұйрықта медициналық мүліктің төмендейтін қорын жинау мерзімімен режимі анықталады, сұраныс толтыру, мүлікті алу, оны сақтау және жаңартуға жауапты адам көрсетіледі. Медициналық ұжымдардың қамтамасыз ету табельіне сай денсаулық сақтау мекемелерінің дәріханаларының басшылары төмендемейтін қорға да сұраныс жасайды. Дайын сұранысқа бас дәрігер, бухгалтер қолы қойылады, жоспарланған мүлікке төлем ақы ретінде есептік шот жазылады. Содан кейін сұраныс жоғары орналасқан денсаулық сақтаудың басқару органдарымен келісіліп қамтамасыздандыру органдарына беріледі (ГАХК «Фармация» және т.б) сұранысқа сәйкес медициналық ұжымдарға мүліктер комплектпен беріліп орамында сақталады.

Медициналық мүліктердің төмендемейтін қоры құрылары:

оны құрастырушы ұйымның ағымды заттарының есебінен, авариялық-құтқару қызметіне енетін медициналық құрылымдар үшін (санитарлық постар, санитарлық жасақтар)
жедел көмек бригадасы үшін дәрігер - медбикелік бригада, арнайыландырылған медициналық көмек бригадасы үшін, соның ішінде эпидемияға қарсы төтенше жағдайлар арналған базалық емдеу мекемесі және арнайыландырылған орталықтар үшін оны құрастырушы ұйымның ағымды қажеттілігінің, гуманитарлы көмек және емдеу профилактикалық эпидемияға қарсы мекемелердің есебінен
алғашқы дәрігерлік көмек, жылжымалы хиругиялық, токсикотерапиялық және инфекциялық госпиталь, қала сыртындағы профильденген аурухана, қан орталығы және жылжымалы қан жасау пунктерінде мобилизациялық қорлар Республиканың мемлекеттік материальді қорлар комитетінің бөлген мемлекеттік қаражатының есебінен құрылады. Бұл заттар арнайы медициналық қамтамасыз ету қоймаларында комплект түрінде жиналады, сақталады және жаңарады. Комплектте жетіспейтін мүліктер ерекше кезеңде медициналық мекеменің денсаулық сақтау органдарының басшыларының бұйрығына тіркеледі.

Төтенше жағдай кезінде пайдалануға арналған мүліктердің төмендемейтін қоры жаңарту мерзімі немесе және оның орынын толықтыратын қор немесе аурухана бөлімшелеріне ағымды қажеттілік үшін берілмейді.

Төтенше жағдай кезінде қамтамасыз ету көзі сол республика регионының фармацевтикалық мекемелерінің медициналық мүліктерін ағынды қамтамасыз етуі жатады.

Кейбір жағдайда ветеринарлы қызметте және әр түрлі ведомствалық қызметтерде (МОРК, МПС, АҚ) қолданылатын заттарды пайдалануға болады.

Консервідегі қан немесе қан алмастырушы заттармен қамтамасыз ету қан қызметтерінің ережелер жиынтығына сай жүргізіледі, себебі АМҚ арнайыландырылған медициналық бригадаларын қан және алмастырушылармен регионның қан құю станциялары қамтамасыз етеді. Емдеу мекемелері қанды өздері дайындайды.

Инфекциялық профильді бригадалар бактериальді препараттарды өздері құрылған мекемелерден, гигиена және эпидемиология орталықтарынан алады.

Апат ошағында жедел медициналық көмек көрсету кезінде басқарушы органдардың келісімі бойынша жергілікті ресурстар қолданылуы мүмкін, мысалы алкогольсіз сусындар дайындайтын мекемелер аздаған өзгертулерден кейін қан алмастырушыларды дайындайтын болып өзгертуі мүмкін, мейманхана мекемелерін, демалыс үйінің мүліктері емдеу мекемелерін орналастыру кезінде орынды пайдаланылады.

Төтенше жағдайлар кезінде медициналық мүліктерді қорғауды ұйымдастыру.

Медициналық қамтамасыздандыру жоспары. АМҚ мекемелері мен ұжымдарын дер кезінде жєне үздіксіз медициналық, санитарлық-шаруашылық мүліктермен қамтамасыз үшін медициналық қойма жұмысшылары мен медициналық қамсыздандыру ұйымдастырушылардың жаќсы дайындыѓы керек. Медициналық мүлікпен қамтамасыздандыру мєселесін дұрыс шешу медициналық қамтамасыз ету мекемелері мен органдары мен органдарыныњ күштері мен заттарын оптимальді пайдалануѓа байланысты.

Әрбір медициналық қамсыздандыру органдарыныњ іс әрекетіндегі басты элементтердің бірі медициналық қамсыздандыруды жоспарлау болып табылады. Жоспардың мазмұны қысқа, нақты және шынайы болуы керек. Жоспарда АМҚ әр түрлі іс әрекетінде, әр түрлі кезеңдегі медициналық қамсыздандыруды ұйымдастыру шараларын көрсету керек. Жоспарда текстті бµлім болуы керек. Әр тарауға сәйкесінше оперативті-жоспарлы құжат болуы керек (есептеу, график, жүйе). Медициналық қамтамасыз ету органдары мен мекемелерініњ дислокациясы, апат ошаќтарыныњ аудандары мен емдеу мекемелеріне мүліктермен қамтамасыз етудің негізгі маршруттары жоспарѓа ќоса берілетін графикалық картада (жүйе) көрсетіледі.

Жоспардыњ негізгі мазмұны қысқартылған көлемде «медициналық қамсыздандырудың» жеке бөлімі ретінде облс, қала, аудан тұрѓындарын медициналық қамсыздандырудыњ жалпы жоспарына қосылады.

АМҚ медициналық мүліктермен қамтамасыз етілуі төтенше жағдайда зардап шеккендерге дер кезінде, үздіксіз медициналық көмек көрсетуге, оларды эффективті емдеуге, емдеу-диагностикалық және профилактикалық шаралардың көлеміне байланысты. Сондықтан медициналық қамтамасыздандыру сұрақтары тек медициналық қамсыздандыру қызметінің назарында емес, сонымен қатар барлық дәрігерлердің әсіресе денсаулық сақтау органдарының басшыларының назарында болу керек.

● Иллюстрациялы материалдар: (кестелер, слайдтар)

Апат ауданында эпидемия зардаптарын жою бойынша шаралар кестесі.
Арнайы жедел профилактика кестесі (қоздырғыш белгілі болғанда).
Слайдтар:

Карантин өткізу міндетті түрдегі шараларды жүргізу болып табылады.
Обсервацияда шараларды жүргізу есептелген.
Жұқпалы ауруларды медициналық сұрыптау.
ТЖ ауданының санитарлық-эпидемиялық жағдайының критериі.
Тұрғындарды эпидемияға қарсы қорғау жүйесінің медициналық критериі мен құралдары.
Медициналық емес критериімен құралдары.
Арнайы емес профилактика кестесі (белгісіз қоздырғышта)

Слайд: Медициналық мүлік түрлері, медициналық қамсыздандыруды басқаратын органдар, медициналық қамсыздандыру көзі.
Плакат: медициналық мүліктерді қорғау шаралары.

● Әдебиеттер

Положение о службе медицины катастроф Республики Казахстан.
Постановление Кабинета Министров РК от 28.08.1997г «ОО государственной системе предупреждения и ликвидации чрезвычайных ситуаций»
Медицина катастроф. М. 1997г
Дубицкий А.Е., Семенов И.А., Чепкий А.Г. Медицина катастроф. Киев, 1993г
Медицина катастроф. под ред. Нечаева А.П., 1998г
Борчук Н.И. Медицина экстремальных ситуаций. Учебное пособие. Минск, высшая школа, 1998г

Бақылау сұрақтары

Санитарлық-гигиеналық жєне эпидемияға қарсы шаралар түсінігі.
ТЖ кезінде санитарлық-эпидемиологиялық жағдайдыњ нашарлауына єсер ететін фактор.
Бейбітшілік кезінде «Ерекше кезеңде» жүргізілетін санитарлық-гигиеналық жєне ЭҚШ.
Бактериологиялық зақымдау ошақтарын анықтау және жою шаралары.
Карантин жєне обсервация түсінігі.
Арнайы жєне арнайы емес профилактика түсінігі.
Тұрғындарды санитарлық өңдеуді ұйымдастыру.